بخشی از مقاله
چکیده :
سده بیست و یک با پدیده جهانی شدن و تاثیرات همهجانبه آن، به خصوص مساله محیط زیست به عنوان یکی از مهمترین این جنبهها نشانهگذاری شده است. امروزه محیط زیست به عنوان میراث عمومی نوع بشر مورد توجه قرار گرفته و مشکلات آن به یکی از عمدهترین نگرانیهای جهانی تبدیل شده است که خود را در قالب پیمانها، برنامهها، و جنبشهایی همچون پیمان کیوتو، برنامه زیست محیطی سازمان ملل، صلح سبز، و موسسه ناظران جهانی نشان میدهد.
بی شک یکی از پردامنه ترین وبحث برانگیزترین مباحث که چند دهه گذشته مورد توجه قرار گرفته، جهانی شدن است؛جهانی شدن در ذات فرهنگ مدرن نهفته است، شبکه ای است پیچیده و به سرعت گسترش یابنده از پیوندها و وابستگی های متقابل که وجه زندگی مدرن به شمار می رود؛ اگرچه گروهی معتقدند که این پیوند از ابتدای تاریخ بشر وجود داشته است. اگر جهانی شدن را به عنوان یک جریان و روند اجتماعی پویا که در آن قید و بندهای جغرافیایی حاکم بر روابط سیاسی ،اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی و...تضعیف شده است در نظر بگیریم، شاید دیر نتوان به سادگی به تشریح تأثیر آن بر شهرها پرداخت
. اما از آنجا که در این پدیده افزایش ارتباطات جوامع - با حفظ خصوصیات اصلی فرهنگی-منطقه ای - با یکدیگر و افزایش امکان تأثیرگذاری بر جوامع دیگر مطرح می شود، لزوم بحث در این مورد به راحتی احساس می شود. جمعیت شهرنشین روزبروز به دلایل مختلف مهاجرتی افزایش پیدا می کند که این امرباعث میشود تا مدیران و برنامه ریزان شهری با تدبیری ویژه درپی رفع نیازهای شهرنشینان باشند از انجا که هرشهر ظرفیت و گنجایش خاصی برای شهرنشینان خواهد داشت
بنابراین محیط شهری دربرابر سیل عظیم جمعیت انسانی زانو خم کرده و برای پاسخ به نیازهای ساکنین درمانده خواهد ماندهمین امر موجب شده که فشاری مضاعف برروی محیط زیست شهری وارد شده و مشکلات عدیده ای ازجمله ترافیک سنگین عدم ارایه امکانات و تسهیلات مناسب برای شهروندان بیکاری بزهکاری جنایت و ... را درپی خواهد داشت اینجاست که باید برنامه ریزان شهری مدیران شهری ودولت با برنامه ای دقیق سیاست های توسعه پایدارشهری را دنبال کرده تا بتوانند محیط زیستی با کیفیت مطلوب را برای ساکنین شهرها مهیا سازند .
در این مقاله هدف تأثیر پدیده جهانی شدن بر محیط زیست شهری و نظام شهری می باشد .لذا نخست سعی بر ارائه تحلیلی بر پدیده جهانی شدن و زمینه ها و خاستگاه های علمی آن می باشد. سپس با توجه به آغاز تقریبی روند جهانی شدن، تعریفی از محیط زیست شهری بر روند شهرنشینی ارائه می گردد .
مقدمه :
اگرچه واژه جهانی - global - بیش از چهارصد سال قدمت دارد، اما اصطلاحاتی نظیر جهانی شدن، جهانی سازی - globalize - و جهانی کردن - globalizing - از حدود سال1960 عمومیت یافته است. از آن پس مفاهیم و استعارات بسیار مفید و بی نظیری به همراه واژه جهانی شدن مطرح شده که بسط هرکدام نیاز به شرح مطالب زیادی دارد. همجواری جهانی، فشردگی زمان و مکان، کش آمدن مناسبات اجتماعی، دهکده جهانی و اصطلاح همسایگی جهانی که سازمان ملل متحد به کار برده است، از جمله این استعارات هستند که مجال سخن در این باب نیست.
به عقیده »مک گرو« منظور از جهانی شدن، یکسان نمودن جهان است؛ در نتیجه این فرآیند، تفاوت های منطقه ای ، معنا و مفهوم بیشتری پیدا خواهند کرد؛ این پدیده مسأله ای قابل کنترل نیست، لذا تنها می توان با توجه نمودن به فرهنگ های گوناگون و متفاوت منطقه ای و بنیادها ی ارزشی مانعی برای آثار مخرب آن بوجود آورد. در واقع یکی از مهمترین اثرات شهر نشینی بر محیط زیست بحث مربوط به آلودگی های زیست محیطی میباشد.
آلودگی محیط زیست از منابع گوناگونی سرچشمه می گیرد و متاسفانه محیط اطراف مان با پیشرفت تمدن بشری، توسعه فن آوری و همچنین افزایش روز افزون جمعیت با مساله ای تحت عنوان آلودگی هوا مواجه شده و در نهایت زندگی ساکنان کره خاکی را تهدید می کند.
امروزه وضعیت زیست محیطی به گونه ای شده است که مردم یک شهر یا یک کشور حتی از آثار آلودگی در شهر یا کشور دیگر نیز در امان نیستند و تمام این آلودگی های زیست محیطی در نهایت به بیماری های عفونی، در خطر افتادن سلامت افراد و از بین رفتن محیط زیست منجر می شود .با وجود اینکه اتفاقات مهمی در کاهش آلودگی صنعتی و حداکثر شدن کارآیی رخ داده است، اما کماکان جهانی شدن در حال ویران کردن زیست بوم طبیعی، سرعت بخشیدن به گرم شدن کره زمین و افزایش آلودگی آب و هوا است.
عوارض ناشی از افزایش فعالیتهای دادوستد و تجارت جهانی موجب شده که تکنیک های زیست محیطی کمتأثیر شوند. گزارش جهانی شدن اقتصاد و محیط زیست - یا جامز - تاثیرات محلی، ملی و فراملی جهانی شدن را مطالعه میکند و تلاش دارد از طریق ارائه راه حلهایی، رشد اقتصاد سلامتی، حفاظت از محیط زیست، و جهانی متساویتر را بهبود بخشد. الف سیاستهای وابسته به محیط زیست در حال گذار و تحول بسیاری از صاحب منصبان دولتی، طرفداران محیط زیست و سران تجارت معتقدند که سیستم تنظیمی به طور سنتی مفید است و آلودگی را کاهش خواهد داد و فعالیتهای غیرایمن و نامطمئن را کنترل خواهد کرد.
در پاسخ طرفداران محیط زیست و شرکتهای حقوقی رویکردهای جدیدی را مثل صنعت داوطلبانه و اجرای بنیادی ابتکارهای وابسته به محیط زیست، پیشنهاد میدهند. گزارش جامز بر موثرسازی استانداردهای زیست محیطی و صنعت داوطلبانه تمرکز دارد و سازمان جهانی برای استانداردسازی یا ایزو بیشتر بر تضمین اینکه استانداردهای زیست محیطی این سازمان، مصرفکنندهها و عموم مردم در سطح وسیع را حمایت میکند. ب ابعاد مختلف تأثیرات جهانی شدن بر محیط زیست - 1 جهانی شدن و تاثیرات آن بر افزایش دمای کره زمین. دهه 1990، زمانی است که روی محیط زیست به طور جهانی تحقیق و تفحص صورت پذیرفته و قرارداد 1992 در مورد تغییرات محیط زیست یکی از توافقات جهانی در این زمینه است که به جز افزایش دمای زمین، مشکلاتی چون آلودگی اقیانوسها، گسترش بیابانها، آسیب لایه ازن، و انقراض سریع گونههای جانوری و گیاهی را نیز دربرمیگیرد.
ما انسانها باعث تغییر مسیر انرژی حاصل از تشعشعات خورشید و خارج شدن آن از اتمسفر زمین هستیم که این امر زنگ خطری است برای محیط زیست جهان. افزایش دمای میانگین سطح زمین باعث تغییر در خصوصیات آب و هوایی سرتاسر جهان خواهد شد .با تخریب جنگلها، کربن ذخیره شده در درختان آزاد میشود. سایر فعالیتها نظیر پرورش دام و کشاورزی نیز باعث خروج متان، دی اکسید نیتروژن و گازهای گلخانهای میشود و اگر وضع به همین شکل ادامه یابد میزان دی اکسید کربن که وارد اتمسفر میشود در طول قرن 21 دو برابر خواهد شد. گرمای جهان در سال آینده افزایش می یابد که منجر به دفع برخی از گازهای گلخانهای خواهد شد
. فقط چگونگی تأثیر آن بر زندگی ما قابل پیشبینی نیست .زیرا تغییرات جوی سیستم پیچیدهای دارد. یک ویژگی اساسی مانند میانگین دمای جهانی اگر تغییر یابد پیامدهای غیرقابل پیشبینی در پی خواهد داشتجمعیت. جهان رو به رشد است و چنین امری مستقیماً میتواند به قحطی و سایر فجایع منجر شود. در هر حال، اگر عواقب مشکلات زیست محیطی نامشخص باشد، آیا باید اصل مشکل را نادیده انگاشت؟ یا اینکه عقل حکم میکند حرکتی انجام دهیم؟ تغییرات جوی تهدیدی برای بشر محسوب میشود.
اما کسی از تأثیرات و شدت آن در آینده آگاه نیست و انتظار میرود مقابله با این تهدید پرهزینه، پیچیده و مشکل باشد و حتی بعضاً مخالفتهایی مبنی بر اینکه آب و هوا هیچ مشکلی ایجاد نمی کند، وجود دارد. در حالیکه بیشتر مردم از اینکه خطرات جدی باشد نگران هستند. هر چند مشخص نیست که چه گروهی و در کدام مناطق جهان بیشترین خسارت را متحمل خواهد شد و تا زمانی که مکان، زمان و چگونگی این تاثیرات نامشخص باقی بماند، کسی هم به این تغییرات آب و هوایی چندان توجهی نخواهد کرد.
البته هم اکنون نیز برخی از این پیامدها تقریبا آشکار است. جهانی شدن اقتصاد و تجارت آزاد و تأثیرات آن بر محیط زیست .جهانی شدن اقتصاد از وجوه مختلف بر توسعه پایدار و محیط زیست اثر میگذارد. این اثرات در برخی موارد مطلوب و در برخی موارد هم نامطلوب است. جهانی شدن به تغییرات ساختاری شتاب میدهد و در نتیجه مصرف منابع و سطوح آلودگی را بالا می برد.
اما اثری که بر محیط زیست دارد بستگی به خصوصیت زیست محیطی مناطق و همچنین کیفیت آنها دارد. تجارت و محیط زیست آزادسازی تجارت در واقع، حرکت دهنده و آشکارسازنده فرایند جهانی شدن است. بر اساس نظریه تجارت آزاد میتوان با حداقل ساختن هزینههای تولید، به حداکثر منابع و کارایی رسید. و اگر منابع طبیعی زیست محیطی به گونهای کارآمد قیمتگذاری شود - یعنی تمام هزینههای اجتماعی مربوط به آنها هم منظور شود -
آنگاه ستاده جهانی حاصل از تجارت آزاد نیز با حداقل هزینه زیست محیطی تولید خواهد شد. آزادسازی تجارت میتواند تعادل در حفاظت از محیط زیست و پایداری آن را به همراه بیاورد به نحوی که فعالیت کشورهایی را که در این زمینه کم فعالیت دارند افزایش دهد و اگر حفاظت به طور افراطی باشد آن را تقلیل دهد .
روش تحقیق :
روش تحقیق در این مقاله تو صیفی و تحلیلی و کاربردی ، اسنادی و کتابخانه ای بوده و از منابع مختلف جهت تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است.
مبانی نظری پژوهش :
تاریخچه جهانی شدن
گر چه استفاده از واژه »جهانی شدن« به تازگی در گفتمان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور مرسوم شده است ولی پیشینه تاریخی آن را در سطح جهانی و بین المللی حداقل می توان از اوائل نیمه دوم قرن بیستم سراغ گرفت. اتفاقاتی نظیر تأسیس سازمان ملل متحد 1945 - - ، انتشار کتاب دهکده جهانی توسط مک لومان - 965 - ، انتشار کتاب موج سوم توسط الوین تافلر - 1978 - ، پایان جنگ سرد - 1989 - و اتحاد پولی یازده کشور اروپایی - 1998 - همگی پیش زمینه های بروز پدیده ای است که هر چه می گذرد بر شدت آن افزوده می شود.
جهانی شدن پدیده جدیدی نیست و قرنهاست که بوجود آمده است ما جهانیان شاهد دوره هایی از تلاش جهت غلبه بر جهان بوده ایم و سلطه رویم ها و یونانی ها، انگلیسی ها، و روس ها، دوبار طعم جنگ جهانی را چشیده ایم و دو بار ساختارهایی جهت تصمیم گیریهای بین المللی در جهت ارتقاء درک متقابل میان مردم جهان و کشورها ایجاد کردیم.
جهانی شدن
جهانی شدن پدیده ای است که در ارتباط با سطوح گوناگون تحلیل مانند سیاست، اقتصاد، فرهنگ ایدئولوژی مفهوم می یابد و از این رو فاقد تعریف کاملی است. عده کلمه جهانی شدن را به عنوان یک روند سودمند - کلیدی برای توسعه اقتصادی جهان آینده-اجتناب ناپذیر و غیر قابل تلقی می دانند و برخی دیگر از جهانی شدن با خصومت و حتی ترس یاد می کنند و معتقدند جهانی شدن نابرابر را میان ملتها افزایش می دهد.
اشتعال و استانداردهای زندگی را تهدید و پیشرفت اجتماعی را نقش بر آب می کند - شعبانلو 1382؛ نمایه - آنتونی گیدنز معتقد است که: واژه « Globalization» را به جهانی شدن، سیاره ای شدن، کوچک شدن جهان وفراگیر شدن ترجمه کرده اند و باید به این واژه »یکپارچگی« را نیز افزود. این واژه وارد همه زبانها شده است در فرانسه «Mondialisation» در اسپانیا و آمریکای لاتین « Globalization»و نهایتاً در عربی »عولمه« استعمال می شود
به هر حال جهانی شدن فرایندی است که در آن از اهمیت فاصله های جغرافیایی در روابط اقتصادی، سیاسی، علمی کاسته می شود و شبکه های ارتباطات بطور کلی گسترش می یابد، اما باید توجه داشت که تأثیر جهانی شدن بیشتر در مقدمه ای اقتصادی و سیاسی نمایان است و از بسیاری جهات از جمله فرهنگ، علم و دین هنوز سطحی دانسته می شود
دیوید هاروی که دیدگاه او در زمینه جغرافیا بسیار معتبر است ، جهانی شدن را تشدید فشردگی زمان ومکان می داند که بر راهبرد های سیاسی - اقتصادی ،توازون قدرت وزندگی فرهنگی واجتماعی تاثیر تعیین کننده دارد .
او بر این باور است که که جهانی شدن فرآیند رشد ناموزون جغرافیایی سرمایه است که به سطوح متفاوت توسعه اقتصادی ،تفاوت چشمگیر میان مزد وسطح زندگی در کشورهای گوناگون ،حاکمیت شکلهای گوناگون فرآیند کار وداوم فرآیند کار شبیه برده داری در کشور های کمتر پیشرفته سر مایه داری با بهره گیری مطلوب از تفاوت هزینه کار ، قوانین و مقررات مربوط به کار و محیط زیست و دیگر ناموزونی های جغرافیایی ، سر مایه فراملی هزینه تولید را به کمترین مقدار رسانده وسود آوری را افزایش می دهد. در واقع ناموزونی موجود در جغرافیای جهانی تولید ،امکانات زیادی برای تولید ارزش اضافی سرمایه فراهم می کند
