بخشی از مقاله
چکیده
در پژوهش حاضر تاثیر ارضای نیازهای بنیادین روانشناختی بر انگیزه فعالیت های داوطلبانه افراد در چهارچوب نظریه خودتعیین گری بررسی شد. جامعه آماری پژوهش،کلیه داوطلبان فعال هلال احمر شهر تهران بود . به منظور تعیین حجم نمونه مورد نیاز از فرمول کوکران استفاده شد. به منظور نمونه گیری از روش نمونه گیری خوشه ای دومرحله ای استفاده شد. به منظور جمع آوری داده های مورد نیاز پژوهش از پرسشنامه های استاندارد استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده با استفاده از روش معادلات ساختاری - - SEM از طریق نرم افزار لیزرل انجام شد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که ارضای نیازهای بنیادین روانشناختی داوطلبان بر انگیزش مستقل وکنترل شده آنان تاثیر مثبت و معنی دار دارد و در میان سه نیاز بنیادین روانشناختی ، ارضای نیاز به شایستگی بیشترین تاثیر را بر انگیزش مستقل و ارضای نیاز به خودمختاری بیشترین تاثیر را بر انگیزش کنترل شده آنان دارد.
مقدمه
در یک تعریف جامع ، داوطلبی1به عنوان رفتارِیاری رسانیِ ارادی ،مستمر و برنامه ریزی شده ای توصیف می شود که حال خوب2 دیگران را افزایش می دهد ،بدون هرگونه پاداش پولی3 است و نوعا در یک زمینه سازمانی رخ می دهد - کلاری4 و همکاران، 1998،فینکلستین5، 2009،پنر6،2002،به نقل از ویداجی7 ،. - 2010 با توجه به این تعریف جامع داوطلبی شامل شش مولفه کنش ارادی8 ،بدون پاداش - یا با پاداش بسیار ناچیز - 9بودن، دیر پایی10، مبتنی بر برنامه ریزی بودن11 ، غیر الزام آور بودن 12و زمینه سازمانی13می باشد - ویدجاجی،. - 2010به جز کنش ارادی و پاداش محدود که مفاهیم بدیهی14 محسوب می شوند شرح هر یک از مفاهیم ذکر شده به قرار زیر است:
دیر پایی : داوطلبی نوعا رفتارهای بلند مدت و مستمر را شامل می شود ، برای مثال اموتو15 و سیندر - 1995 - 16 و پنر و فینکلستین - - 1998 در مطالعات خود دریافتند که درصد بالایی از داوطلبانی که شروع به فعالیت داوطلبانه منظم کرده اند حداقل چند سال به این کار خود ادامه داده اند - اموتو17 و سیندر،1995،پنر و فینکلستین، 1998، پنر و فینکلستین، 1993،به نقل از پنر . - 2002 این امر خود مبیّن آن است که افراد زمانی که تعهد به داوطلب بودن می دهند این کار را برای یک دوره زمانی قابل ملاحظه ای انجام می دهند حتی اگر داوطلبی ایثار وقت و هزینه فرصت قابل توجهی را تحمیل کند - ویدجاجی،. - 2010
مبتنی بر برنامه ریزی بودن : داوطلبی یک کنش برنامه ریزی شده مبتنی بر سنجش منطقی نتایج و رضایت حاصل از آن نتایج می باشد، در حقیقت زمانی که فرد درباره داوطلب بودن و میزان درگیر شدن در فعالیت داوطلبانه تصمیم می گیرد.
نه تنها هزینه و فایده داوطلبی را در نظر می گیرد بلکه میزان تناسب داوطلبی را با نیازهای شخص خودش نیز مد نظر قرار می دهد - ویدجاجی، . - 2010از همین رو فرایند تصمیم گیری عقلایی که مقدم بر داوطلبی است می تواند در تقابل با رفتاری که نوعا برای یاری رسانی در وضعیت های اضطراری از فرد بروز می کند، باشد.غیر الزام آور بودن : داوطلبی شامل رفتار یاری رسانی در توجه به دوستان ،معشوقان و دیگر کسانی که فرد با آنان رابطه صمیمیانه دارد نمی شود - روکاچ1 و وانکلین2،2009 به نقل از ویدجاجی،2010 - .بر اساس این تعریف ،این استنناج حاصل می شود که دریافت کنندگان کنش های داوطلبانه نوعا بیگانگان3 هستند - ویدجاجی،. - 2010
زمینه سازمانی : داوطلبان گرچه افرادی هستند که شخصا در رفتار ارادی و مستمر یاری رسانی به بیگانگان درگیر می شوند اما داوطلبی عموما در زمینه سازمانی خاصی رخ می دهد - پنر،. - 2002 تقریبا 85 درصد داوطلبان در یک ساختار سازمانی مشغول به فعالیت داوطلبانه هستند - ایندیپندنت سکتور4،1999به نقل از ویدجاجی،. - 2010 در ساختار سازمان ها داوطلبان با کاهش هزینه ناشی از قوانین5 و سبک تر کردن بودجه مربوط به کارکنان تمام وقت به سازمان ها کمک می کنند - پولین6، - 2011 و از همین رو از جایگاه ویژه ای در بین گروه های منابع انسانی سازمان ها برخوردار شده اند.
از نقطه نظر فردی عوامل متعددی از جمله جنسیت، سن، تحصیلات و درآمد، ممکن است بر تصمیم افراد برای داوطلب شدن اثرگذار باشد - ساعت چیان و همکاران، - 1389 اما به طور کلی انگیزش رکن اساسی یک فعالیت داوطلبانه محسوب می شود به طوری که پیش فرض اساسی مطالعاتی که درزمینه فعالیتهای داوطلبانه انجام شده است بر این اصل استوار است که داوطلبان برای آنکه پاسخی به انگیزههای شخصی خود داشته باشند اقدام به فعالیت داوطلبانه میکنند - هاویس7 ،هافمنز8 و پپرمنز9،. - 2012 از جمله نظریه هایی که در تبیین انگیزه فعالیت داوطلبانه افراد در سازمان می تواند بسیار راهگشا باشد نظریه خود تعیین گری است.
این نظریه سه نیاز بنیادین روانشناختی را مطرح می کند و بیان می دارد که این نیازها مستقل از هر فرهنگی در میان تمام افراد انسانی عمومیت دارند و انگیزش و حال خوب افراد در یک سازمان بستگی به میزان تجربه ارضای سه نیاز بنیادین روانشناختی شان در آن سازمان دارد - دسی 10،رایان11 ،گاگنه12 ،لئون13 ،یوسونو14و کورناژورا15 ، . - 2001 انگیزش در نظریه خودتعیین گری شامل دو نوع اصلی مستقل16 و کنترلشده17 می باشد؛ انگیزش مستقل مبنای رفتاری است که فرد به انتخاب و اختیار خود برمیگزیند و رسیدن به هدف برای فرد لذتبخش است و در مقابل انگیزش کنترلشده به انجام عملی برای رسیدن به یک پاداش و یا اجتناب از تنبیه یا احساس گناه گفته میشود.
