بخشی از مقاله
چکیده
دنیای امروز، دنیای تکثر ارزش هاست و آن چه که مرز میان منافع را در دنیای امروز مشخص می کند همان هویت است که ترکیبی از ارزش های مربوط به المان های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و فکری است. روستا سلول سازنده حیات در کالبد یک سرزمین می باشد که فعالیت اقتصادی پایدار و پایا می تواند بر شکل گیری پدیده هاف رفتارها و کنش های اجتماعی در محیط روستا تأثیر گذاشته و به تبع آن هویت اجتماعی دستخوش تغییرات مثبت یا منفی می گردد.
با عنایت به اهمیت تاثیر نوع فعالیت اقتصادی بر هویت اجتماعی روستائیان؛ در این نوشتار با بهره گیری از پارادایم کیفی و تئوری زمینه ای به بررسی و واکاوی این مسئله می پردازیم که کشت گل و گیاهان زینتی چه تأثیری بر هویت اجتماعی اهالی روستاهایی با کشت غالب گل نسبت به سایر روستاها داشته است؟ برای جمع آوری داده های مورد نیاز جهت بررسی، مطالعه و تجزیه و تحلیل، از روش ترکیبی - اسنادی - پیمایشی - استفاده شده است بدین منظور علاوه بر مطالعات اسنادی از روش های مصاحبه، مشاهده مشارکتی و غیر مشارکتی و تهیه عکس و فیلم نیز بهره گرفته شده است.
پدیده ی نهایی منتج از تاثیر متقابل بین فعالیت اقتصادی و هویت اجتماعی است. شرایط علی، شرایط مداخله گر، راهبردهای به کار گرفته شده و برخی از پیامدهای این تغییر فعالیت اقتصادی بدین شرح است:
الف - شرایط علی: کاهش بیکاری و مهاجرت، افزایش رابطه متقابل بین روستاهای این دهستان با کلانشهر تهران ؛
ب - شرایط مداخله گر: درآمد و سود بیشتر که منجر به استقبال بالای اهالی این روستاها از این فعالت اقتصادی شده است؛
ج - راهبردها: اصلاح و بهبود ساختار زندگی، تغییر مناسب بافت روستاها، فعالیت بخش خصوصی در زمینه سرمایه گذاری و د - پیامدها: توسعه مطلوب روستاها، رشد خود باوری و خوداتکایی، هویت اجتماعی پویاتر.
مقدمه
پایداری توسعه در مناطق روستایی، به کارگیری آموزههای اکولوژیکی در فرایندهای اقتصادی و توجه به ساختار، ریخت و هویت اجتماعی جهت برقراری عدالت بین نسلی و عدالت جغرافیایی اجتماعیِ بین شهر و روستاست. درعصرآگاهی های زیست محیطی، هرمحلی که می خواهد جذاب و رقابتی باقی بماند، نیازمند یک استراتژی مناسب عملکردی جهت دستیابی به پایداری می باشد.
کشت گلخانه ای از یک سو رابطه ی دوستانه با محیط فیزیکی- اجتماعی روستا دارد و از سوی دیگر، دوستی با محیط زیست را پیشنهاد می کند، از این رو می توان گفت که این نوع فعالیت اقتصادی، می تواند به عنوان یک استراتژی مناسب عملکردی جهت توسعه و دست یابی به هویت اجتماعی یک دست در روستا، مد نظر قرار بگیرد زیرا که بدون شک مهم ترین عامل شتاب دهنده ی روند درآمد زایی روستائیان، تنوع سازی اشتغال است که همین امر تحرک و پویایی جامعه ی روستایی را تضمین می کند
جامعه ی روستایی پویا با اقتصادی سرزنده و با دستیابی به رفاه، درآمد و ثروت پایدار، ساختار و ریخت اجتماعی پایداری را می پذیرد که دلیل بر یگانگی اهالی روستا دارد که این به معنای همان هویت اجتماعی یک دست و ماناست، زیرا که دوام، بقاء و پایداری درآمد و ثروت خود را در گرو دوام، بقاء و پایداری جامعه روستایی می دانند.
کشت گلخانه ای گل و گیاهان زینتی، علاوه بر سازگاری بامحیط زیست، خدماتی را ارائه می دهد که متکی بر سرمایههای طبیعی و برگرفته ازفرهنگ بومی است لذا می تواند به عنوان یک کاتالیزور و راهکار کلیدی جهت توسعه ی اقتصادی متنوع و پایا در محیط روستا به حساب آید از این رو واکاوی و بررسی تأثیر نوع فعالیت اقتصادی بر هویت اجتماعی روستائیان، موضوع اصلی پژوهش حاضر در نظر گرفته شده است و بر این اساس، در این پژوهش که به روش ترکیبی اسنادی - پیمایشی در روستاهای شهرستان پاکدشت در استان تهران صورت گرفته است، این سؤال اساسی مطرح بوده است که چگونه نوع فعالیت اقتصادی بر شکل گیری هویت اجتماعی یک دست تأثیر می گذارد؟
اهداف تحقیق بر طرح تحقیق تاثیر می گذارد [14] از این رو مشخص کردن هدف پژوهش ضروری می باشد و هدف اصلی از انجام این پژوهش شناسایی راهبردها و روشهایی برای توسعه مطلوب و پایدار کشت گلخانه ای گل و گیاهان زینتی در کنار شناسایی عوامل محدود کننده توسعه کشت گلخانه ای جهت شناسایی راهکارهای مقابله با آن ها، می باشد.
محدوده پژوهش
شهرستان پاکدشت با وسعتی معادل 610 کیلومتر مربع، حدود 3/2 درصد از مساحت استان تهران را به خود اختصاص داده است و با ارتفاع 1013 متر از سطح دریا در زمینهای آبرفتی جنوب رشته کوههای البرز قرار گرفته است. این شهرستان در طول جغرافیایی 51 درجه و 40 درجه شرقی و عرض جغرافیایی 28 درجه و 35 دقیقه شمالی واقع شده است . شهرستان پاکدشت در استان تهران از شمال به کوههای البرز، از غرب به تهران و شهرری، ازجنوب به بخش مرکزی شهرستان ورامین وشهر قرچک و از شرق به ایوانکی در استان سمنان محدود است.
نقشه شماره :1 موقعیت نسبی شهرستان پاکدشت در استان تهران
روش انجام پژوهش
پژوهش صورت گرفته، به لحاظ پاردایمی، در گروه پژوهش های کیفی - روش پژوهش کیفیِ تئوری زمینه ای - 1 قرار دارد. تئوری برخواسته از داده ها - نظریه بنیادی - یک روش پژوهشی استقرایی و اکتشافی است که به پژوهشگر در حوزه های موضوعی گوناگون امکان می دهد تا بجای اتکا به تئوری های موجود و از پیش تدوین شده خود به تدوین تئوری و گزاره اقدام نماید. واژه گراندد2 در این موضوع نشانگر آن است که هر تئوری و گزاره ای که بر اساس این روش تدوین می شود بر زمینه ای مستند از داده های واقعی بنیان نهاده شده است و در این روش تمامی مراحل جمع آوری داده ها و ساخت تئوری به عنوان رهیافتی منسجم و متقابلا" مرتبط دیده می شود.
مراحل عملی ساخت تئوری در روش تلوری زمینه ای به شرح ذیل می باشد:
✓ مرحله ی اول: طرح تحقیق است و شامل دو گام بررسی ادبیات فنی و انتخاب موارد است؛
✓ مرحله ی دوم، گردآوری داده هاست که ورود به میدان تحقیق است؛
✓ مرحله ی سوم، تنظیم داده ها و نگارش گویه ها و مفاهیم است؛
✓ مرحله ی چهارم، تجزیه و تحلیل داده هاست که اصلی ترین بخش تحقیق است و
✓ مرحله ی پنجم، طراحی و اعتبار مدل می باشد .
در این پژوهش جامعه مورد مطالعه اهالی روستاهای دهستان فیلستان بوده است که حجم نمونه با بهره گیری از روش نمونه گیری ناهمگون تعیین شده است. در این نمونه گیری براساس این منطق که طیف های مختلف آزمودنی ها یا اعضای یک جامعه ممکن است بر نتایج مطالعه تأثیرات متفاوتی بگذارند، بنابراین تلاش شده است از همه طیف ها یا زیرگروه ها در نمونه گیری انتخابی داشته باشیم، این بدان معناست که از تمامی طبقات اجتماعی، اقتصادی بالا، متوسط و پایین را به عنوان نمونه انتخاب کرده ایم.
جهت جمع آوری داده ها از روش مصاحبه هرمی4، مشاهده مستقیم5، عکس و اسناد و مدارک کتابخانه ای بهره گرفته شده است.
مراحل اجرای تئوری زمینه ای:
-1 طرح کلی پژوهش - تئوری پرسش های پژوهش - :
پیکیره بندی کلی یک تحقیق عبارتست از این که چه اطلاعاتی از کجا و به چه میزانی باید برای ارائه پاسخهای مناسب به سؤال اصلی پژوهش گردآوری و تفسیر شود از این رو طرح پژوهش در این نوع از روش مطالعه، شامل پرسش اصلی پژوهش به همراه مشخص کردن محدوده ی پژوهش می باشد که سوال اصلی این پژوهش عبارتست از : "چگونه فعالیت اقتصادی بر هویت اجتماعی در روستاها تاثیر می گذارد؟" و محدوده ی پژوهش، روستاهای شهرستان پاکدشت می باشد و اهالی این روستاها جامعه ی آماری این پژوهش را تشکیل می دهند.
-2 گردآوری داده ها همراه با تحلیل تا جایی که به مرحله اشباع می رسیم :
جمعآوری و تحلیل دادهها به طور آگاهانه همزمان انجام میشود و گردآوری دادههای اولیه به منظور شکلگیری روند " جمعآوری مداوم دادهها" صورت میگیرد ؛ تا برای پژوهشگر فرصتهایی را فراهم کند تا میزان " کفایت" مقولههای مناسب را افزایش دهد.
تئوری مفهوم سازی بنیادی برای جمعآوری ، تحلیل و نظریه پردازی براساس دادهها، رویههای نظام مند را در پیش میگیرد و به کیفیت تئوری ظهور یافته نیز توجه دارد. انواع مختلف دادهها به تحلیلگر، دیدگاهها یا نقطه نظرات مختلفی میدهدکه از طریق آن یک مقوله را درک میکند و خواص - مؤلفههای - آنها را شکل می-دهد؛ این دیدگاههای مختلف را " تکههای اطلاعات اولیه" می-گویند.
به طور خلاصه، تدوین یک پروتکل دقیق جمعآوری دادهها از طریق استفاده از چند شیوه جمعآوری داده هم کمٌی و هم کیفی و ایجاد پایگاه سیستماتیک دادهای مطالعه موردی است و در نهایت حصول اطمینان از این نکته است که دادهها به صورت همزمان جمعآوری و تحلیل شوند و انعطافپذیری پژوهش حفظ شود. این همزمانی اجازه میدهد تا تعدیلاتی نسبت به فرآیند جمعآوری دادهها در پرتو یافتههای درحال ظهور صورت گیرد.
-3 مرحله ی تنظیم داده ها تنظیم دادهها براساس ترتیب وقوع زمانی به پژوهشگر اجازه می-دهد تا رویدادهای علی را در گذر زمان تعیین کند زیرا توالی بنیادی یک علت و اثر آن نمیتواند به صورت موقتی معکوس شود. در عین حال، برخلاف بیشتر رویکردهای سری های زمانی، این ترتیب زمانی باید بسیاری از انواع مختلف متغییرها را تحت پوشش قرار دهد و به یک متغیر وابسته و مستقل محدود نشود.
-4 مرحله تحلیل دادهها تحلیل دادهها، محور اصلی پژوهش تئوری پردازی مبتنی بر داده ها است.
درون این چهار چوب کلی، تحلیل دادهها برای هر مورد متضمن ایجاد مفاهیم از طریق فرآیند کد گذاری است. که بیانگر عملیاتی است که به وسیله آنها دادهها تجزیه ، مفهوم سازی و به طرقی جدید منظم می شوند. این فرآیندِ اصلی است که بدان طریق تئوری ها از دادهها ساخته میشوند و چگونگی کد گذاری بر حسب نوع آموزش، تجربه و هدف محقق تغییر می کند ، که سه شکل از کد گذاری وجود دارد که عبارتند از: کد گذاری باز6، کد گذاری محوری7 و کد گذاری انتخابی.8 کدگذاری عبارت است از دو فعالیت همزمانِ تقلیلِ مکانیکی داده ها و مقوله بندی تحلیلی داده ها در قالب تم ها.
✓ کدگذاری باز : جداسازی داد ه ها و ترسیم و الصاق مفاهیم اولیه از داد ه های خام.
کدهای دلالت انگیز، که محقق بر مبنای مفاهیم موجود در اطلاعات می سازد و *کدهایی که از زبان فرد مصاحبه شده یا مشاهده شده استخراج می گردد .
✓ کدگذاری محوری : میان بر زدن و مرتب سازی مقولات نسبت به یکدیگر.
✓ کدگذاری گزینشی :این نوع از کد گذاری به معنیِ تلفیق و توأم کردن طبقات به وجود آمده برای شکل گیری اولیه چارچوب تحقیق، می باشد .
مبانی نظری
-1هویت اجتماعی
واژه هویت یا Identity در زبان لاتین از Identitas اخذ شده که ریشه آن Idem یعنی "مشابه و یکسان" میباشد. هویت هر پدیدهای، بیانگر هیئت و ماهیت وجودی ذات آن است[4]این کلمه در یک معنا به ویژگی یکتایی، فردیت و تفاوت های اساسیای که یک شخص را از همه افراد دیگر متمایز میکند، اشاره دارد .
هویت را می توان به احساس تداوم و پیوستاری ، بی مانندی و متمایز بودن از دیگران مربوط دانست و همچنین مجموعه ای از معانی را برای فرد تولید می کند که مرجع کیستی و چیستی او را تشکیل می دهد .
"اجتماعی" به همکاری یا کنش گروهی سازمان یافتهی هدفمند، محدود می شود و به کنشی اشاره دارد، که به سوی رفاه کل جامعه و یا اعضای محروم آن جهتگیری شده است. البته در اغلب موارد، برای اشاره به آگاهی از احساسها و نگرشهای دیگران و برای اشاره به رفتاری که متأثر از چنین آگاهی باشد، به کار برده میشود
هویت اجتماعی و گروهی، مجموعهای از خصوصیات و مشخصات اجتماعی، فرهنگی، روانی، فلسفی، زیستی و تاریخی همسانی است که بر یگانگی یا همانندی اعضای آن دلالت میکند و آن را در یک ظرف زمانی و مکانی معین، به طور مشخص، قابل قبول و آگاهانه، از سایر گروهها متمایز میسازد
-2فرایند شکلگیری هویت اجتماعی
فرآیندهای تشکیلدهنده هویت اجتماعی، براساس ساختار اجتماعی تعیین میشوند. هویت نیز، که متأثر از روابط اجتماعی است، نسبت به ساختار اجتماعی، واکنش نشان می دهد، باعث تغییر آن شده یا موجب حفظ و بقای آن میگردد.
