بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش، بررسی تاثیر تکنولوژي آموزشی بر یادگیري دانش آموزان پایه هشتم درمبحث نورشناسی بود. پژوهش به روش شبه تجربی با طرح پیش آزمون - پس آزمون با دو گروه شاهد و آزمایش انجام شد. جامعه آماري، کلیه دانش آموزان دختر پایه هشتم شهرستان زنجان در سال تحصیلی 95-96 بود. به منظور سنجش تاثیرتکنولوژي آموزشی برتمرکز، خلاقیت و انگیزه ي دانش آموزان پرسش نامه اي با ضریب آلفاα=0.89 تنظیم گردید. درپایان از نرم افزارspss براي تحلیل داده ها استفاده شد.
کلمات کلیدي: تکنولوژي آموزشی، پیشرفت تحصیلی، انگیزه، خلاقیت، تمرکز، یادگیري، نورشناسی.
.1مقدمه
مهم ترین تفاوت دنیاي امروز با دیروز سرعت تحولات تکنولوژیک عنوان شده است. دنیا درحال تغییر است و سرعت این تغییر روز به روز افزایش می یابد. تکنولوژي هاي جدیدي ظهور می کنند. تکنولوژي آموزشی یکی از انواع جدید آن است که قادر به ایجاد تحولی شگرف در آموزش و پرورش است. این تکنولوژي، متشکل از انواع ابزارها و برنامه هاي الکترونیکی است که به ارایه مواد یادگیري کمک، و از فرآیند یادگیري حمایت می کند تا از این طریق منجر به دستیابی به اهداف یادگیري شود و می توان آموزش با کمک رایانه، سیستم یک پارچه، ویدیو و وایت بوردهاي هوشمند تعاملی را جزئی از آن دانست.[10] تحولات سریع ناشی از کاربرد فن آوري اعم از فن آوري مولد و فن آوري اطلاعاتی در زندگی بشر تغییرات شگرفی را در ساختارهاي صنعتی، اقتصادي، سیاسی و مدنی جوامع به وجود آورده است و این تغییرات، تأثیرات بسزایی در روند زندگی و کار مردم در سراسر جهان گذاشته و با روش هاي سنتی آموزش، یادگیري و مدیریت آموزش به طور جدي به مقابله پرداخته است.[1]
"امروزه، کاربردهاي رایانه در آموزش علوم جایگاه منحصر به فردي یافته است. فن آوري اطلاعات و ارتباطات می تواند علوم را جالب تر، صحیح تر و مناسب تر سازد، امکان بیشتري براي مشاهده، بحث و تجزیه و تحلیل فراهم آورد، فرصت هاي بیشتري را براي برقراري ارتباط وهمکاري مهیا سازد، به عنوان ابزار، استقلال بیشتري در تحقیقات علمی به دانش آموزان بدهد و تأثیر مثبتی روي تدریس و یادگیري درس علوم بگذارد.".[ 4 ]در آموزش الکترونیکی برخلاف آموزش سنتی محوریت برخودآموزي دانش آموز استواراست و در واقع دانش آموز محور می باشد. روش تدریس مبتنی بر فن آوري اطلاعات و ارتباطات به معلم و دانش آموز کمک می کند تا در اتخاذ یک روش یادگیرنده محور فعالیت کنند.[16]
برنامه هاي نرم افزار آموزشی، پشتیبان فرآیند یاددهی - یادگیري و یکی از عوامل اصلی رشد، خلاقیت و تغییر رفتار فراگیردر محیط یادگیري به حساب می آیند. فراگیرندگان با استفاده از برنامه ي نرم افزارهاي آموزشی توانایی درك پدیده و تولید تازه را به دست خواهند آورد. این امر، به معناي یادگیري معنادار و تربیت شهروند براي جامعه اطلاعاتی است .[5] بر همین اساس بسیاري از نظام هاي آموزشی در دهه هاي اخیر سعی کرده اند با ورود و کاربردتکنولوژي هاي نوین، یادگیري را با کمترین زمان، بهبود بخشند.[3 ] تحقیقات نشان می دهد که دانش آموزان بر این باورند که استفاده از تکنولوژي آموزشی در برنامه ي درسی، یادگیري را براي آنها جذاب، لذت بخش و تعاملی می کند که این امر به یادگیري هر چه بیشتر آنها می انجامد.[9 ] در واقع استفاده از تکنولوژي آموزشی در کلاس درس منجر به افزایش انگیزه دانش آموزان، افزایش تعاملات اجتماعی، نتایج مثبت، تقویت یادگیري دانش آموزان و افزایش مشارکت آنها نیز می گردد.[11] البته در این راه معلم نیز بایستی با در نظر گرفتن شرایط دانش آموزان، مبحث درسی، موقعیت و امکانات مدرسه و کلاس درسش به بهره گیري از تکنولوژي آموزشی اقدام نماید تا بدین روش بتواند به یکی از اهداف سند تحول بنیادین یعنی ارتقاي کیفیت فرایند تعلیم وتربیت با تکیه براستفاده هوشمندانه ازفناوري هاي نوین دست یابد.
بخش هاي فیزیک در درس علوم از جمله بخش هایی هستند که درك مفاهیم آن از دید دبیران و دانش آموزان دشوار به نظر می رسد واغلب نگرش مثبت نسبت به آن وجود ندارد. پس تغییر در شیوه انتقال مفاهیم و مطالب آن به صورت مفهومی به دانش آموزان ضروري است .بنابراین در فعالیت هاي آموزشی که طی فرآیند یادگیري و یاددهی مورد استفاده قرار می گیرند بایستی به این باور برسیم که وظیفه ما صرفا انتقال حقایق و رویداد هاي علمی نیست. بلکه باید موقعیتی را فراهم کنیم که منجر به یادگیري عمیق و معنادار در دانش آموزان شود. نورشناسی یکی از مباحث اصلی و پرکاربرد در درس فیزیک است. از طرفی اغلب دانش آموزان قادر به توضیح درست پدیده هاي علمی مربوط به مبحث نورشناسی نمی باشند یا می توان گفت که نسبت به این مفاهیم دچار کج فهمی هستند. در واقع آنها نمی توانند ارتباطی بین مفاهیم یاد گرفته شده و کاربرد آن در زندگی ایجاد کنند. یکی از دلایل عمده و اصلی این کج فهمی را می توان ناشی از عدم انتقال درست مفاهیم به دانش آموزان دانست. لذا پژوهش حاضر به منظور مقایسه تاثیر تدریس مبحث نورشناسی به کمک تکنولوژي آموزشی با شیوه ي سنتی بر یادگیري بهتر و عمیق تر دانش آموزان و بررسی فرضیات زیر انجام شده است:
.1به کار گیري تکنولوژي آموزشی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در مبحث نور شناسی مؤثراست.
2. به کارگیري تکنولوژي آموزشی بر افزایش انگیزه دانش آموزان در یادگیري مبحث نور شناسی مؤثر است.
3. به کارگیري تکنولوژي آموزشی بر یادگیري خلاقانه دانش آموزان در مبحث نور شناسی مؤثر است.
.4به کار گیري تکنولوژي آموزشی بر افزایش تمرکز دانش آموزان در حین یادگیري مبحث نور شناسی موثر است.
.2روش
این تحقیق ازنوع شبه تجربی بوده که در مدارس متوسطه دوره اول استان زنجان انجام شد. جامعه آماري این پژوهش کلیه دانش آموزان دختر پایه هشتم استان زنجان در سال 1396 به تعداد6229 نفرمی باشد. روش نمونه گیري به صورت جایگزینی آن ها در دو گروه آزمایش و شاهد، به طور تصادفی انجام شده است. تعداد افراد نمونه 42 نفر می باشد که به طور تصادفی در دو گروه 21 نفري جایگزین شده اند. روش مبتنی بر تدریس: مبحث نورشناسی در کتاب علوم تجربی پایه هشتم در فصل 14 ارائه شده است. در این فصل به طور اجمالی به مبحث آینه هاي کروي پرداخته شده است. رسم پرتوها در آینه هاي کروي، به دست آوردن کانون، تصویر در آینه هاي کروي و کاربرد این آینه ها از جمله مباحثی هستند که پیرامون آینه هاي کروي بررسی شده اند. مشکل عمده دانش آموزان در یادگیري این مبحث، عدم تسلط بر رسم پرتوها می باشد و همین مسأله باعث می شودکه مبحث تصویر در آینه هاي کروي براي دانش آموزان مبحث دشواري به نظر بیاید و همین ترس و گریز، مانع از یادگیري ادامه مباحث از جمله کاربردهاي آینه هاي کروي می شود. در حالی که این آینه ها در زندگی روزمره کاربرد فراوان و گسترده اي دارند و دانش آموزان از درك این موضوع بی بهره می مانند.
میانگین معدل دانش آموزان در گروه شاهد 19.59و در گروه آزمایش19.33بود. در گروه شاهد، در ابتدا پیش آزمونی به عمل آمد تا میزان آموخته هاي دانش آموزان سنجیده شود. به دلیل نزدیکی این پژوهش با امتحانات پایان ترم دانش آموزان، دانش آموزان در سطح آمادگی قابل قبولی بودند. مبحث آینه هاي کروي در طی یک جلسه 90دقیقه اي و با استفاده از تخته و ماژیک و با کمک رسم آینه ها و پرتوها بر روي تخته تدریس شد. در پایان کلاس از دانش آموزان آزمون به عمل آمد و پرسش نامه اي که توسط محقق طراحی شده بود در اختیارشان قرار داده شد. سوالات آزمون در حیطه شناختی - دانش، درك و فهم، تجزیه و ترکیب - طراحی شدند.
در گروه آزمایش از روش مبتنی بر تکنولوژي آموزشی استفاده شد. دانش آموزان در کلاس درس به صورت کلاسی شبیه به گروه شاهد نشستند به طوري که به تخته و پرده ویدئوپروژکتور اشراف کامل داشته باشند. تدریس مبحث مذکور با استفاده از برنامه پاورپوینت آغاز شد. از ویژگی هاي اسلایدهاي این پاور پویت این بود که پرتو ها به صورت مجزا و با ترتیب رسم می شدند و دانش آموزان، مسیر پرتوها را می دیدند و تصاویر هم به دلیل رسم به وسیله سیستم، کاملا دقیق ودر محل موردنظر رسم می شدند. در حالی که در روش مبتنی بر تدریس در هنگام رسم پرتوها، احتمال خطا وجود داشت و ممکن بود تصاویر دقیقا در محل خود تشکیل نشوند.
در روش مبتنی بر تکنولوژي آموزشی، در خلال تدریس به منظور تفهیم هرچه بهتر دانش آموزان در رابطه با رسم پرتوها و یا کاربردهاي آینه هاي کروي نیز، از فیلم هاي کمک آموزشی و انیمیشن هاي آموزشی استفاده شد. در مواقع نیاز نیز از تخته براي تدریس و تفهیم بیشتر استفاده می شد. به عنوان مثال بعد از رسم پرتوها در آینه همگرا توسط پاورپوینت یکی از دانش آموزان مثالی از کاربرد آن در مسائل را خواستار شد. بدین منظور مسئله اي از موضوع مورد نظر توسط خود دانش آموزان البته با راهنمایی معلم بر روي تخته حل شد. در مرحله آخر تدریس، با کمک نرم افزار کروکودیل، مباحث تدریس شده، تمرین و مرور شد. به گونه اي که ابتدا نرم افزار کروکودیل به طور کامل به دانش آموزان معرفی شد و طرز کار آن به دانش آموزان آموزش داده شد و در نهایت هر یک از دانش آموزان یک بار دیگر مبحثی را که یاد گرفته بودند توسط نرم افزار کروکودیل مرور کردند.
در گروه آزمایش، پس از استفاده از نرم افزار کروکودیل، در رابطه با کاربردهاي آینه هاي کروي به کمک انیمیشن آموزشی صحبت شد و در پایان کلاس هم از دانش آموزان آزمون به عمل آمد و پرسش نامه اي که از قبل توسط محقق آمده شده بود در اختیار دانش آموزان قرار گرفت.سوالات آزمون مشابه سوالات آزمونی بود که از دانش آموزان گروه شاهد گرفته شده بود. جمع آوري داده ها: ابزار جمع آوري داده ها، آزمون پایانی شامل 5 سوال تشریحی از مبحث آینه هاي کروي کتاب علوم تجربی پایه هشتم - چاپ - 1395 بود. در این آزمون به ازاي هر سوال صحیح، 4 نمره به دانش آموزان تعلق می گرفت و مجموع نمرات پاسخ هاي صحیح آزمون، نمره ي کل آن محسوب می شد - 20 نمره - .
در آخر هم پرسش نامه اي که توسط خود محقق طراحی شده بود در اختیار دانش آموزان قرار گرفت. به منظور تعیین روایی صوري، پرسش نامه ي مورد نظر در اختیار یکی از متخصصین حوزه ي مربوط به پرسش نامه قرار گرفت تا میزان تناسب ظاهري سوال ها با موضوع مورد نظر بررسی گردد. پایایی پرسشنامه علی رغم تایید داور و استاندارد بودن به جهت اطمینان بیشتر با استفاده از آزمون آلفاي کرونباخ مورد محاسبه قرار گرفت. ضریب آلفا براي پرسشنامه مورد نظرα = 0.89 بدست آمد. سوالات پرسش نامه در برگیرنده ي مولفه هاي انگیزه، خلاقیت و تمرکزدردانش آموزان می باشند. در واقع هدف از تنظیم پرسشنامه، سنجش میزان تاثیر روش تدریس با استفاده از تکنولوژي آموزشی نسبت به روش تدریس سنتی یعنی گچ و تخته بر انگیزه، خلاقیت و تمرکز دانش آموزان در حین فراگیري مبحث نور شناسی است.
.3یافته ها
نمونه هاي تحقیق به دو گروه 21 نفري آزمایش و شاهد تقسیم شدند. یافته هاي حاصل از پیش آزمون در هردوگروه در جدول 1آورده شده است.
