بخشی از مقاله
چکیده
در دوران معاصر، حرفه تدریس یکی از دشوارترین مشاغل محسوب می گردد . چه آن که علاوه بر آگاهی از دانش تخصصی ، هر معلمی باید از هنر و تجربه تدریس نیز برخوردار باشد. معلمان موفق به شیوه های متفاوتی عمل می کنند ، تا گامی جهت موفقیت خود و ایجاد عزت نفس در دانش آموزان بردارند . هدف پژوهش حاضر، تاثیر روش تدریس حل مسئله بر عزت نفس، نگرش نسبت به مدرسه و پیشرفت تحصیلی درس ریاضی دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدایی بود . این پژوهش ، حاضر از نوع شبه آزمایشی و به صورت پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه پژوهشی
حاضر، عبارت ازکلیه دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدایی که تعداد 900 دانش آموز در سال تحصیلی 92-93 اعلام
شد. آزمودنی ها به روش نمونه گیری خوشه ای تک مرحله ای انتخاب شدند . بدین ترتیب که از بین دبستان ها، 2
دبستان که هر کدام دارای 1 کلاس و تعداد 30 دانش آموز و به طور کلی 60 دانش آموز بودند، به صورت تصادفی انتخاب شدند. از این تعداد 30 دانش آموز در گروه کنترل و 30 دانش آموز در گروه آزمایش قرار گرفته و در طی 8 جلسه روش تدریس حل مسئله به صورت گروهی بر روی گروه آزمایش انجام شد. ابزار اندازه گیری در این پژوهش شامل: پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت ( 1967) ، سنجش نگرش نسبت به مدرسه ( سیف ، ( 1389 و پیشرفت تحصیلی بود. نتایج بررسی نشان داد، روش تدریس حل مسئله بر بهبود نگرش دانش آموزان نسبت به مدرسه ، عزت نفس و پیشرفت تحصیلی درس ریاضی تأثیر مثبت دارد.
×
کلمات کلیدی: عزت نفس، نگرش نسبت به مدرسه ، پیشرفت تحصیلی
.1 مقدمه
روش حل مسئله یکی از روش های فعال تدریس است . مورگان1 و همکاران(( 2000 او مسئله را نوعی تعارض یا تفاوت بین موقعیت موجود و موقعیت دیگری که میخواهیم ایجاد شود ، تلقی میکنند . به دیگر سخن ، انسانها در پی حل
1-Morgan
1
مسائل خود هستند و میکوشند برای هر موضوع حل نشدهای راه حلی بیابند . اگر نظام آموزشی توانایی حل مسئله را به دانشآموزان یاد بدهد ، به یقین به اهداف خود دست خواهد یافت . زیرا هر چه قدرت تصمیمگیری و گزینش راه حل های مطلوب در فراگیرندگان افزایش یابد ، نیازهای روزمره ی خود را راحت تر رفع میکنند و موفق تر خواهند بود . یک ضرب المثل چینی میگوید : " اگر به فردی یک ماهی بدهی ، یک وعده غذای او را فراهم آوردهای ، اما اگر به او ماهیگیری بیاموزی ، غذای یک عمر او را تأمین کرده ای.” این موضوع نشان میدهد که باید به فراگیرندگان ، روش حل مسئله و تصمیم گیری آموخته شود و آن را به روشهای گوناگون مسلح شوند تا در موقعیتهای مناسب دست به انتخاب بزنند . تأکید نظام های پیشرفته ی آموزشی ، به ویژه در مسائل پرورشی نیز ، بر همین است . باید روی کردهای روش حل مسئله را تقویت کنیم تا دانشآموزان بتوانند بنا به مقتضیات زمان ، اطلاعات و آموختههای خویش را تعمیم دهند و نیروهای بالقوه را به فعل برسانند در گسترهی زندگی، به رفتارهای مطلوب تبدیل کنند ( فضلی خانی ، .(1386
مکی و اسمیت(2002) 1 درباره ی عزت نفس 2بیان می کنند : عزت نفس یکی از عوامل تعیین کننده رفتار در انسان به شمار می رود. در حقیقت برداشت و قضاوتی که افراد از خود دارند تعیین کننده چگونگی برخورد آن ها با مسائل مختلف است. فردی که عزت نفس پایین دارد و برای خود ارزش و احترامی قایل نیست ، ممکن است دچار انزوا ، گوشه گیری و یا پرخاشگری و رفتارهای ضد اجتماعی شود. عزت نفس را می توان مجموعه ای از افکار، احساسات، عواطف و تجربه ها تصور کرد که در فرایند زندگی اجتماعی شکل می گیرند. مجموعه ی هزاران برداشت، ارزیابی و تجربه ای که فرد از خود دارد، باعث می شود که نسبت به خود احساس خوشایند، ارزشمند بودن یا بر عکس آن را داشته باشد . مازلو(2001) 3 نیز عنوان می کند لازمه احساس تعلق به وجود آمدن احساس امنیت است و لازمه به وجود آمدن عزت نفس، به وجود آمدن دو نیاز احساس امنیت و احساس تعلق است و لازمه مسئولیت پذیری تأمین احساس امنیت، احساس تعلق و عزت نفس است؛ از سوی دیگر نقش مدرسه بسیار تعیین کننده تر از خانواده است ) به نقل از کردلو،1387، ص.(5
.2 روش پژوهش
پژوهش حاضر از نوع شبه آزمایشی (به صورت پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل) است. این طرح با افزودن پیش آزمون با گروه کنترل شکل می گیرد. آزمودنی ها به صورت تصادفی انتخاب و به کمک همین روش در گروه های مختلف جایگزین می شوند. سپس قبل از اجرای متغیر مستقل، آزمودنی های انتخاب شده در هر دو گروه به وسیله پیش آزمون مورد اندازه گیری قرار می گیرند. نقش پیش آزمون در این طرح ، اعمال کنترل و مقایسه است و در نتیجه تعیین این که تغییر ایجاد شده ناشی از اجرای متغیر آزمایشی بوده است یا عوامل دیگر (دلاور ، .(1383 جامعه پژوهشی در پژوهش حاضر، دانش
آموزان دختر پایه ششم ابتدایی را شامل می شود که تعداد 900دانش آموز در سال تحصیلی 92-93 مشغول به تحصیل
بوده اند. آزمودنی ها به روش نمونه گیری خوشه ای تک مرحله ای انتخاب شدند. نمونه گیری خوشه ای شبیه نمونه
گیری تصادفی ساده است، با این تفاوت که در نمونه گیری خوشه ای به جای افراد ، گروه ها به صورت تصادفی انتخاب می شوند. برتری نمونه گیری خوشه ای این است که این روش زمانی به کار برده می شود که انتخاب نمونه از اعضای جامعه مشکل است. در نمونه گیری خوشه ای تک مرحله ای، عمل نمونه گیری با استفاده از خوشه فقط یک بار، در صورتی که در چند مرحله ای این عمل بیش از یک بار تکرار می شود (دلاور ، . ( 1383
2- Mackie & Smith 3- Selfesteem 4- Maslow
2
شیوه اجرا به این گونه بود که بعد از هماهنگی با اداره آموزش و پرورش و دریافت مجوز برای مراجعه به مدارس، از بین دبستان ها، 2 دبستان که هر کدام دارای 1 کلاس و تعداد 30 دانش آموز و به طور کلی 60 دانش آموز بودند، این دو کلاس از میان کلاس های پایه ششم شهرستان هیرمند به صورت تصادفی انتخاب شدند. از این تعداد 30 دانش آموز در گروه کنترل و 30 دانش آموز در گروه آزمایش قرار گرفتند .
برای نیل به اهداف تحقیق و دستیابی به نتایج به صورت دقیق و صحیح ، از پرسشنامه عزت نفس کوپراسمیت و پیش آزمون و پس آزمون محقق ساخته پیشرفت تحصیلی درس ریاضی دانش آموزان استفاده گردید.
الف)پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت
آزمون عزت نفس کوپر اسمیت((1967 ، نگرش فرد را نسبت به خودش در چند حیطه به ویژه در رابطه با گروه همسالان و والدین و محیط مدرسه می سنجد، این آزمون مشتمل بر 58 سوال است که هر کدام از سوالات دارای 2 گزینه است. جواب ها تحت عنوان بلی و خیر مشخص شده است. شیوه نمره گذاری این آزمون به صورت یک و صفر است.بدین ترتیب حداقل نمره ای که یک فرد می تواند بگیرد صفر و حداکثر 50 خواهد بود. بیابانگرد (1370) بر روی 230 نفر ازدانش آموزان سال سوم دبیرستان های تهران این آزمون را انجام داد و میانگین 25 /4 را به دست آورد (فلسفی نژاد،.(1372 ضریب پایایی آزمون را با روش آزمون مجدد محاسبه کرد که برابر %80 به دست آمد که از نظر آماری معنادار می باشد. اعتبار این آزمون از طرف اسمیت (1967)، بالجره (1967)، کمپل (1956)، مورس (1971) ، هورسن (1971) در طی تحقیقاتی که داشتند مورد تایید قرار گرفته است (فلسفی نژاد، .(1372
ب)پیشرفت تحصیلی
پیشرفت تحصیلی براساس آزمون محقق ساخته انجام شد. جهت به دست آوردن روایی تقریبی این آزمون محقق با بررسی و تحلیل مواد آموزشی کتاب و تعداد صفحات و مقایسه آن با درصد استفاده از سوالات هر موضوع درسی با آزمون مذبور تاحدی می تواند به روایی محتوایی آن مطمئن شود. در درس ریاضی پیش آزمون و پس آزمون اجرا شد . برای بررسی روایی پیشرفت تحصیلی در پژوهش حاضر، سوالات توسط معلم باتجربه طرح و توسط چند معلم باتجربه با مدرک تحصیلی لیسانس و سابقه کار 10 سال به بالا مورد تایید قرار گرفت. پایایی سوالات مورد بررسی قرار گرفته و پایایی با استفاده از روش کودر ریچاردسون 0/61 به دست آمد.روش تدریس حل مسئله به صورت گروهی بود که در 8 جلسه دو ساعته اجرا گردید، مدت زمان اجرای پژوهش 4 هفته و هفته ای دو جلسه ی دو ساعته برای گروه بود .
برای تجزیه تحلیل داده ها از نرم افزار spss استفاده شد. در بخش توصیفی از شاخص های آماری گرایش مرکزی ، مانند: میانگین و جداول نمودارهایی توزیع فراوانی استفاده شد. بخش تحلیلی از آزمون t مستقل و تحلیل کوواریانس استفاده شد . هم چنین S 0/05 به عنوان سطح معناداری در نظر گرفته شد .
