بخشی از مقاله
چکیده
فرار مالیاتی یکی از معضلات سیستم مالیاتی کشورها بویژه ایران است که هدف از این مقاله تعیین تاثیر حسابرسی مبتنی بر ریسک، در جلوگیری از فرار مالیاتی است. در این رابطه مدل مفهومی طراحی گردیده است. این مقاله ازنظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی ازنوع پیمایشی و جمعآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و روش میدانی و در روش میدانی استفاده از پرسشنامه بود.
این پرسشنامه حاوی 35 سؤال بسته پاسخ بود. پایایی آن با ضریب 0/87 از طریق روش همسانی درونی - آلفای کرون باخ - مورد تأیید شد. جامعهی آماری متشکل از 85 نفراز شامل مدیران ،معاونین و رئیس و روسای گروه های مالیاتی و کارشناسان ارشد حسابرسی - خبرگان - اداره کل امور مالیاتی استان مازندران و نمونهی آماری 70 نفر است. حجم نمونه آماری از جدول کرجسی و مورگان بهطور تصادفی ساده انتخاب شد.
روشهای تجزیهوتحلیل اطلاعات بهصورت توصیفی و استنباطی بود درروش توصیفی از شاخصهای فراوانی و درصد فراوانی و گرایش مرکزی چون میانگین استفاده شد و در بخش آزمون استنباطی ابتدا از آزمون همبستگی برای تعیین نوع و میزان همبستگی استفاده شده است .نتیجه حاصل مبنی بر این است که حسابرسی مالیاتی مبتنی بر ریسک موجب افزایش انگیره تمکین مالیاتی از سوی مودیان گردیده و می تواند از فرار مالیاتی جلوگیری نمایددر پایان پیشنهادها لازم ارائه گردیده است.
مقدمه
در بسیاری از کشورهایی که از تکنیک انتخاب برای حسابرسی مبتنی بر ریسک به منظور حسابرسی مالیاتی استفاده می کنند، روش انتخاب شاخص ها و معیارها و نیز چگونگی طبقه بندی آنهاکاملاً محرمانه است .زیرا بر این باورند که با افشای نحوه انتخاب برای حسابرسی مبتنی بر ریسک، برخی اشخاص فرصت طلب - حقیقی و حقوقی - به منظور پایین آوردن ریسک انتخاب، اقدام به دستکاری اظهارنامه های مالیاتی و سایر فاکتورهایی که ممکن است ملاک عمل سازمان مالیاتی برای برآورد ریسک مودی قرار گیرد؛ می نمایند .از این رو، انتخاب عوامل و فاکتورها برای حسابرسی مبتنی بر ریسک و نحوه عملکرد آن در هر کشور سری بوده و استفاده از ریز عوامل مورد استفاده در سایر کشورها به عنوان پایهعملاً غیر ممکن می نماید
همچنین، کارشناسان بر این باورند که نظام مالیاتی به سیستمی نیازمند است که بتواند حداکثر میزان مالیات عادلانه و قانونی را با حداقل نیرو و مخارج و در کوتاه ترین مدت وصول نماید .در این صورت این سیستم می تواند پاسخگو نیازهای نظام مالیاتی باشد .آنان معتقدند که سیستم جدید در عین حال بایستی به گونه ای باشد که ادارات دارائی را برای سالیان سال به صورت یک طلبکار بزرگ باقی نگذارد و آن را از وضعی که هم اکنون دچار آن است؛ رهایی بخشد .توقع دیگر از سیستم جدید ضربتی بودن آن است، بدین معنا که سیستم به گونه ای باشد که برای هر سال بتواند به خوبی از عهده مالیات مقرر در لایحه بودجه برآید
هر چند طی سال های اخیرسیاست گذاران مالی کشوربا تصویب ماده 272 ق.م.م و همچنین قانون استفاده از خدمات حسابدارن رسمی بدنبال افزایش کارآیی سیستم مالیاتی کشور بوده اند ولی نتایج تحقیقات موجود نشان گر وجود تفاوت در بررسی ها و تعیین درآمد مشمول مالیات از سوی این دو گروه بوده است
مبانی نظری حسابرسی مالیاتی مبتنی بر ریسک بر ارزیابی فرآیند تجاری و پردازش استراتژیک محیطی که منافع افراد به تصمیم گیری متقابل آن ها وابسته است و ارزیابی اهداف، ریسک ها و کنترل هایی که باید برای موفقیت یک سازمان، یکی شوند و به هم بپیوندند، متمرکز است.
یکی از هدف های حسابرسی این است که حسابرس در مقام فردی منطقی، حسابها را مورد رسیدگی قرار دهد و از قضاوت خود جهت تعیین اهمیت موضوعات استفاده کند. بدین ترتیب، قضاوت های مربوط به اهمیت ، بخشی از مجموعه قضاوت هایی است که حسابرس در مورد درست و منصفانه بودن تصویر صورتهای مالی انجام می دهد.
ازطرفی فرارهای مالیاتی یکی ازمعضلات کشورهامی باشدکه آن را میتوان به دو دستهء بزرگ تقسیم کرد
- 1ترفند مالیاتی - طریق مبتنی بر قانون - : به این معنی که مودی - مالیاتدهنده - سعی میکند با استفاده از مواد قانونی و حفره های موجود در آن مالیات کمتری را بپردازد بیآنکه از صورت ظاهر قانون عدول کند
- 2 دومین طریقه روش کسانی است که با مبادرت به انتشار یا تقلب یا اعمال خلاف قانون سعی در نپرداختن مالیات دارند.
از جمله نگهداری دو دسته دفاتر و مدارک برای ثبت معاملات، یک دفتر برای خود مودی که دخل و خرج وی را به درستی نشان میدهد و دفتر دیگر برای ارایه به ماموران مالیاتی جهت محاسبهء مالیات و همچنین در معاملات نقدی و عدم ثبت این معاملات، پرداختهای نقدی که بابت خرید کالا یا خدمات انجام میشود و وظیفهء ماموران مالیاتی را جهت ردیابی و کشف آنها و اخذ مالیات مربوطه دشوار میکند.
همچنین تمکین مالیاتی به مفهوم پایبندی مؤدیان به تکالیف مالیاتی و رعایت قوانین مالیاتی از سوی آنها است .تمکین مالیاتی از جمله اهداف تمام سیستمهای مالیاتی دنیا است که در آرزوی آن به سر می برند وبعضاً تا حد بسیار خوبی به آن دست یافته اند .راهکارهای ارتقای تمکین داوطلبانه مؤدیان مالیاتی از یک سو به منابع، عوامل، نیروی انسانی، امکانات فیزیکی و از سوی دیگر به مدیریت، زمانسنجی، تغییر فرآیند و ساز وکارهای بازخوردی نیاز دارد .
پیشینه تحقیق جمال برزگری خانقاه و محمد علی فیض پور - 1392 - طی تحقیقی در مورد حسابرسی مالیاتی مبتنی بر ریسک،تجاربی از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه سازمان امور مالیاتی رابط اصلی بین دولت و شهروندان است که عملکرد خوب آن نمادی از دولت خوب محسوب می گردداین دیدگاه می کوشد تا با اولویت بندی عملیات در سازمان مالیاتی، مسیر تعامل بین مودیان و سازمان را به سمت تبعیت مالیاتی بهتر از سوی مودیان و کاهش تنشهای مالیاتی سوق دهد .
صمیمی وحمزه ای - - 1391 به بررسی عوامل موثر بر فرار مالیاتی صنف طلافروشان استان مازندران پرداخته اند. نتایج پژوهش نشان داد که از میان سه گروه عوامل سازمانی، قانونی و ساختاری به ترتیب عوامل ساختاری، قانونی و سازمانی به عنوان عوامل موثر بر فرار مالیاتی شناسایی شدند و از میان متغیرهای پژوهش ضعف گردش پولی کشور، ضعف نظام اطلاعات مالیاتی و پیچیدگی قوانین مالیاتی به ترتیب بیشترین تأثیر را در ایجاد فرار مالیاتی طلا فروشان مازندران داشته اند.
دولت سوئددرسال2005 برای اجرای حسابرسی مبتنی بر ریسک جهت انتخاب مودیان با ریسک بالا برای سه عامل منابع انسانی، ساختار سازمانی و همکاری سازمان های دیگر با سازمان امور مالیاتی اهمیت خاصی قائل شده است .در این کشور به نقش آموزش کارکنان در اجرای طرح توجه شده و اولین مرحله از جمع آوری و تحلیل داده های موثر توسط کارکنان صورت می گیرد .
در تحقیقی که در سال 2008 توسط سازمان مالیاتی کشور هلند انجام گردیده، نشان داده شده است 84 درصد از پاسخ دهندگان از شفافیت مراحل مالیاتی رضایت داشته اند. میزان رضایت پاسخگویان از در دسترس بودن خدمات مالیاتی همچون میز پاسخگوی و تلفن راهنمایی نیز 64 درصد بوده است .همچنین 74 درصد پاسخ دهندگان از امکانات ارائه شده در وب سایت سازمان راضی بوده اند ونکته بسیار جالب و قابل توجه آن که 92 درصد از پاسخ دهندگان فرار مالیاتی را امری غیر قابل قبول دانسته و 87 درصد اعلام نموده اند که هرگز فرار مالیات نداشته اند تاکید اصلی نظام مالیاتی بر سیستم حسابرسی مبتنی بر ریسک به صورت متمرکز و همچنین در سطح منطقه ای می باشد .انتخاب مودیان با ریسک بالا در سیستم متمرکز به طور اتوماتیک، اما با اعمال نظر مدیران ادارات مالیاتی مناطق صورت می گیرد.
در انگلستان و برای اولین بار در سال 1980 از دیدگاه مدیریت ریسک برای مالیات بر در آمدهای مستقیم در سطح مناطق استفاده شده و در نیمه دوم دهه 1999 ن بر خلاف بسیاری از کشورهای توسعه یافته، در این کشور برای حدود 55 درصد موارد حسابرسی از روش های انتخاب دستی استفاده می گردد .
با این وجود، برای حدود 10 درصد از حسابرسی ها صورت گرفته در این کشور از نمونه گیری تصادفی برای مودیان خودارزیاب استفاده می شود. همچنین در اجرای حسابرسی مبتنی بر ریسک تکنیک های داده کاوی، درخت تصمیم و همچنین شبکه های عصبی برای تعیین مدل و انتخاب مودیانی ریسکی نیز به کار گرفته شده که این روش حدود 35 درصد از حسابرسی ها را تشکیل می دهد. روش اجرای حسابرسی مبتنی بر ریسک به صورت تلفیقی از متمرکز - اتوماتیک و غیر متمرکز دستی صورت می پذیرد.
وکاوول و گوردون - - 2009 نتیجه می گیرند که در یک اقتصاد بزرگ که کارگزاران با کاهش خالص در ریسک گریزی مواجه می شوند، علامت اثر فرار مالیاتی بر تخصیص منابع، بستگی به حجم نسبی کالاهای عمومی در مقایسه با کالاهای خصوصی دارد.
