بخشی از مقاله
چکیده
مقاله حاضر با هدف بررسی تاثیر سرمایه فکری بر یادگیری سازمانی در سازمان آب و فاضلاب شهرستان ابهر و خرمدره انجام گرفته است. این تحقیق از لحاظ هدف یک تحقیق کاربردی و از نظر روش گردآوری دادهها از نوع پیمایشی میباشد. پس از مطالعه پیشینه موضوع و بررسی الگوهای موجود در مورد سرمایه فکری و سودآوری شرکت و شکلگیری چارچوب نظری، متغیرهای مهم تحقیق شناسایی و مدل مفهومی و فرضیات تحقیق مشخص گردید. برای اندازهگیری متغیرها از پرسشنامه استفاده گردید. روایی و پایایی پرسشنامه مورد تایید قرار گرفت. نمونه مورد مطالعه در این تحقیق شامل 55 نفر از کارکنان سازمان آب و فاضلاب شهرستان ابهر و خرمدره می باشد. داده ها با استفاده از آمارتوصیفی و آمار استنباطی آزمون تی تک نمونه ای ، رگرسیون خطی و آنالیز واریانس تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که سرمایه فکری با تمام ابعادش - ساختاری،رابطه ای و انسانی - بر یادگیری سازمانی تاثیر مثبت و معناداری دارد.
1. مقدمه
امروزه حرکت به سمت اقتصاد مبتنی بر دانش، منجر به تغییر پاردایم حاکم بر اقتصاد صنعتی شده است. به گونه ای که امروزه می توان شاهد ظهور اقتصاد مبتنی بر اطلاعات و دانش بود که اساس و بنیان آن بر دارائی های نامشهود و سرمایه ی فکری استوار است. در چنین فضایی سرمایه های فکری سازمان ها، بیش از پیش به عنوان مزیت های رقابتی مورد توجه قرار گرفته اند. سرمایه ی فکری مفهومی جدید و تا حدودی گسترده است که با مفاهیم نامشهود مرتبط بوده و به شکل آشکاری جزو دارایی های ناپایدار شرکت به حساب می آید. از این رو، حرفه حسابداری، استانداردی برای محاسبه ارزش آن و همین طور گزارش آن در گزارش های مالی ندارد . - Atanassov et al., 2009 - نکته قابل بررسی آن است که همان طور اشاره شد، سرمایه فکری در واقع مدیریت سرمایه گذاری سازمان را بر عهده دارد که بنا بر نظر صاحبنظران در مقابل سرمایه فیزیکی قرار گرفته یا به نوعی مکمل آن است .سرمایه فکری، سرمایه ای است که ناملموس و نامشهود بوده و از لحاظ کمی اندازه گیری آن سخت و دشوار است. این گفته لرد کلوین در اینجا می تواند صادق باشد و اهمیت تدوین شاخص ها و سنجه های اندازه گیری مدیریت دانش و سرمایه فکری را نشان دهد: "وقتی از آنچه صحبت می کنید، بتوانید آن ر ا به صورت کمی و عددی بیان نموده و اندازه گیری کنید، می توانید درک مناسبی از آن بدست آورید. اما در مقابل، وقتی نتوانید منظور خود را به صورت کمی و عددی بیان کنید در واقع نمی توانید درک و شناخت مناسبی از آن حاصل نمایید.
.2 بیان مساله
امروزه اهمیت سرمایه فکری از سوی بسیاری از سازمان ها در سراسر جهان پذیرفته شده است. سرمایه فکری در سازمان های مدرن، نقش اساسی ایفا میکند و قسمتی از شالوده کسب وکار در قرن 21 است - سو و وانگ،.>1@ - 2010 تاریخچه مدیریت سرمایه فکری از اوایل دهه 1980 شروع شد؛ یعنی هنگامی که مدیران، دانشگاهیان و مشاوران در سراسر جهان به تدریج متوجه شدند سرمایه فکری دارایی های نامشهود شرکت است که اغلب عامل اصلی تعیین کننده سود سازمان اند؛
بنتیس >2@ - 2001 - عنوان کرد مدیریت دانش سازمانی در برگیرنده دو پدیده مجزا اما مرتبط است: جریان های یادگیری سازمانی و موجودی سرمایه فکری. جریان ها و موجودی های دانش به هم وابسته اند؛ زیرا سازمان هایی که قابلیت زیادی برای جذب دانش دارند، تمایل زیادی نیز به استفاده و انتشار آن دارند. به این ترتیب او سرمایه فکری و یادگیری سازمانی را مرتبط میداند. همچنین، سازمان یادگیرنده محیطی را خلق میکند که نتیجه آن پدیدار شدن چندین پیامد روان شناختی مؤثر از یادگیری سازمانی از جمله: اعتماد، تعهد و امنیت است - مسینهام و دیمنت،.[3] - 2009
با گذشت بیش از یک دهه، شاهد رشد فزاینده علاقه مندی و درک نقشی هستیم که منابع سرمایه فکری در نحوه فعالیت تمام اشکال سازمانی ایفا میکند. همزمان می دانیم سازمان ها باید به شکلی متفاوت از جمله استفاده از روش های جدید شفاف سازی و مدیریت عملکرد اداره شوند. براساس یافته های یکی از پژوهش های جدید، 94 درصد از مدیران اجرایی پذیرفتند که درک مدیریت سرمایه فکری ضروری است .علاوه براین، 50 درصد بر این باورند که مدیریت سرمایه فکری یکی از سه چالش بسیار مهم برای مدیریت است و 13 درصد بیان کردند مهمترین چالش است - رز و همکاران، .[4] - 2005 بنابراین با توجه به موارد ذکر شده ما در این پژوهش در پی پاسخ این سوال اصلی هستیم که: آیا سرمایه فکری بر یادگیری سازمانی در سازمان آب و فاضلاب شهرستان ابهر و خرمدره تاثیر دارد؟
.3 پیشینه تحقیق
قاسم زاده علی شاهی - [5] - 1394 در تحقیقی با عنوان نقش سرمایه فکری و فرهنگ سازمان یادگیرنده بر ظرفیت یادگیری سازمانی پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد که سرمایه فکری و فرهنگ سازمان یادگیرنده نقش معنی داری در تبیین ظرفیت یادگیری سازمانی دارند. رشیدی و همکاران >6 ] - 1389 - در تحقیقی با عنوان رابطه بین سرمایه های فکری و قابلیت یادگیری سازمانی در موسسه مطالعات بین المللی انرژی پرداختند. تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که بین هر سه بعد سرمایه های فکری و قابلیت یادگیری در بین کارشناسان موسسه مطالعات بین المللی انرژی، رابطه مثبتی وجود دارد.
.4 مبانی نظری تحقیق
1,4. مفهوم سرمایه فکری
در تعریفی ساده، سرمایه فکری، عبارت از دانشی است که میتواند به ارزش تبدیل شود. مفهوم سرمایه فکری، در ابتدا توسط جان کند گالبرید در سال 1969 به منظور تشریح شکاف بین ارزش دفتری و ارزش بازار شرکت بیان گردید. سپس، سرمایه فکری، توسط مدیران مختلف، به عنوان منبع مزیت رقابتی تشخیص داده شد؛ همچنین، اویدسون و ملون - 7] - 1997سرمایه[ فکری را به عنوان شکاف بین ارزش اطلاعات، مالکیت فکری و تجربه - خلاّقیت، روشهای طرّاحی، برنامه های کامپیوتری، روشها، خدمات عمومی و دفتری و بازار شرکت، ترکیبی از سرمایه دانش، داراییهای غیر مالی، داراییهای نامشهود - شامل دانش، هر چیز دیگری معرفی نمودند که بتواند در ایجاد منافع مالی مفید باشد - وو و چوو،.[9][8] - 2007 مروری بر ادبیات تحقیق نشان می دهد که سازمان ها دارای سه نوع سرمایه مالی، فیزیکی و فکری هستند . سرمایه مالی، خالص دارایی ها یا حقوق صاحبان سرمایه تلقی می شود. ازسویی، سرمایه فیزیکی به معنای ظرفیت تولیدی یاارائه خدمات سازمان است اماسرمایه فکری زاده علم ودانش است. استیوارت سرمایه فکری را ازلحاظ منابع سازمانی، مربوط به ثروت آفرینی ازراه سرمایه گذاری دردانش، اطلاعات، دارایی معنوی وتجربه تعریف میکند . - Stewart ,1997 - بونتیس معتقد است سرمایه فکری منبعی فرار و گریزان است اما زمانی که کشف شود و مورد استفاده قرار گیرد، سازمان را قادر می سازد تا با استفاده از یک منبع جدید در محیط رقابت کند. بونتیس در ادامه پژوهش های خود به این نکته رسیده است که سرمایه فکری، جستجو و پیگیری استفاده موثر از دانش - کالای ساخته شده - در مقایسه با اطلاعات - مواد خام - است .[10] - Bontis ,2004 -
2,4. ابعاد سرمایه فکری
استیوارت سرمایه فکری را ترکیبی از دو سرمایه انسانی و ساختاری دانسته اما سرمایه مشتری را نیز هم سطح با این دو در نظر گرفته - به جای آنکه آن را زیر مجموعه ای از سرمایه ساختاری بداند - از سویی دیگر او سرمایه سازمانی را زیر مجموعه ای از سرمایه ساختاری قلمداد کرده است. بروکینگ تلاش ها و تحقیقات ادوینسون و مالون را برای تعریف سرمایه فکری در نظر گرفت و چهار بعد مجزا را در زمینه سرمایه فکری معرفی کرد: -1 دارایی بازار، -2 دارایی با محوریت انسان، - 3 زیر ساخت ها، - 4 دارایی مالکیت معنوی .
.1 دارایی بازار : به دارایی های بالقوه ای اطلاق می شود که یک شرکت به خاطر نا مشهودی های بازار گرایانه اش مانند تجارت، مشتریان و کانال های توزیع دارا می باشد .
