بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از ابعاد توسعه و اصلاحات قضایی در کشور ما، توجه به مفهوم "حقوق شهروندی" است.. در حقوق امروزی، فرانسه احیاکننده این حقوق بوده است با انتشار اعلامیه "حقوق بشر و شهروندی" در سال 1789 آن را دوباره زنده کرد. اما در حقوق ایران سابقه چندانی ندارد.امروزه اداره و سازمانهای عمومی نقش مهمی در زندگی شهروندان دارند . به گونه ای که کمتر عرصه ای از عرصه های اجتماعی ، اقتصادی ،فرهنگی و سیاسی جامعه را می توان یافت که به نوعی از سوی اداره ، به ویژه از سوی قوه مجریه وسا زمانهای اداری و محلی تنظیم ، تثبیت ومقررات گذاری نشده باشد .نظارت یک مفهوم پرکاربرد و اساسی حقوق عمومی است و با نگاهی به مجموع نظریات در تعریف این مفهوم میتوان آن را نوعی آگاهی و اطلاع از آنچه در حال وقوع است و دارای نوعی مقایسه ضمنی بین آنچه هست و آنچه باید باشد دانست.
برای نظارت دسته بندی های متفاوتی ارائه داده اند. این دسته بندی ها از جهت نوع نگاه صورتهای مختلفی میپذیرند. امروزه دولت به دلیل نقش گسترده خود، در تمامی شئون زندگی شهروندان از طریق سازمانهای اداری ایفا نقش می کند . با توجه به حضور گسترده دولت در عرصه اجتماع و همچنین قرار داشتن در موضوع قدرت عمومی ، باید راهکارهایی در جهت حمایت از شهروندان در برابر قدرت دولت اندیشیده شود . این حمایت را در حقوقی که برای مردم و شهروندان از دستگاههای اداری در نظر گرفته می شود می توان یافت ، از سویی در سایه توسعه حق گستری ، عدالت محوری ، حمایت از حقوق وآزادیهای مشروع از جمله وظایف دولت بوده که بخشی از آن از طریق حمایت از مردم در برابر سازمان های اداری و ارائه هرچه بهتر خدمات و رفع نیازهای عمومی صورت می پذیرد .
آنچه در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است راهکارهای تضمین حقوق شهروندی در دستگاه های اداری می باشد که در قوانین و مقررات راهکارهای متفاوتی برای تضمین حقوق مردم در سازمانهای دولتی پیش بینی شده است از جمله حمایت های مختلف قضایی و غیر قضایی با وجود این با برشمردن مصادیق حقوق شهروندان و تطابق آنها با قوانین و مقررات اداری ایران و همچنین با توجه به راهکارهای تضمینی که برای حمایت از حقوق مردم و کنترل مقامات سازمانهای اداری در نظر گرفته شده است می توان مشاهده کرد که علی رغم گامهای مثبتی که در راستای شهروند مداری و احقاق حقوق مردم صورت گرفته است اما این قوانین علاوه بر این که پراکنده و غیر منسجم بوده و افراد را دچار سر درگمی می کنند و به صورت جامع شامل تمام مصادیق حقوق مردم نبوده و دارای نارسایی هایی می باشند . نظام اداری کشور ، نیازمند یک قانون منسجم ، جامع و همه جانبه است .
مقدمه
نشان دهنده اهمیت بسزای این موضوع در بین پیشوایان ما دارد از سوی دیگر اصول متعددی از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از جمله اصول مندرج در فصل سوم در مورد حقوق ملّت؛بحث حقوق شهروندان در کشور جمهوری اسلامی را مورد تاکید و توجه قرارداده است .از جمله وظایف دولت مردمی حفظ حقوق مردم و احترام به آزادیهای مشروع شهروندان است. اصول مختلفی از قانون اساسی بر آزادیها و حقوق شهروندان در امور مختلف زندگی تاکید می ورزد.
»1و به راستی ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم و آنان را در خشکی و دریا - بر مرکبها - بر نشاندیم، و از چیزهای پاکیزه به ایشان روزی دادیم، و آنها را بر بسیاری از آفریدههای خود برتری آشکار دادیم«؛ 2با این ترجمه که »خداوند سبحان حقوق بندگانش را بر حقوق خودش مقدم دانسته است پس هرکه حقوق بندگان را رعایت کند، این امر به ادای حقوق خداوند منجر خواهد شد« دراین خصوص به منظور احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی، قانونی در قالب یک ماده واحده به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید که در آن برای دادگاه ها، دادسراها و ضابطان قوه قضائیه وظایف و تکالیفی تعیین شد تا حقوق شهروندی افراد تضمین شود.
در بند15 این قانون آمده است: » رییس قوه قضائیه هیاتی را به منظور نظارت بر حسن اجرای این قانون تعیین می کند و همه دستگاههایی که به نحوی با این قانون در ارتباط هستند، موظف هستند با این هیات همکاری کنند.« این هیات در صورت مشاهده تخلف از قوانین علاوه بر کوشش در اصلاح روش ها و انطباق آنها با مقررات، با متخلفان نیز از طریق مراجع صالح برخورد خواهد کرد و نتیجه اقدامات خود را به رییس قوه قضائیه گزارش می کند.
در این تحقیق هدف اصلی بررسی راهکارها و مسیر های نظارت بر احقاق حقوق شهروندی بوده است و به دنبال پاسخ به این سوال اساسی بوده ایم که اولا حقوق شهروندی کدامند و منابع قانونی این حق از کدام بخش قانون اساسی بوده است ثانیا وضعیت احقاق حقوق شهروندی در ایران چکونه است و چه فعالیت هایی در این خصوص صورت گرفته است ثالثا به دنبال پاسخ برای این سوال هستیم که مجاری مختلف نظارت بر عملکرد دستگاههای مختلف مرتبط با مردم در خصوص حقوق شهروندی چیست ؟ در این مسیر مطالعه با استفاده از فیش برداری از منابع کتابخانه ای و مصاحبه با صاحبان اندیشه در حوزه حقوق شهروندی و رجوع به اسناد و مدارک مرتبط با قوانین حوزه حقوق شهروندی صورت گرفته است .
گفتار اول : مفاهیم و تعاریف حقوق شهروندی
حق در لغت: حق دارای معانی متعددی می باشد که در همه آنها اصل ریشه لغوی، یعنی ثبوت، حفظ شده است. اما نوع ثبوت در هر یک با دیگری تفاوت دارد و همین امر نیز سبب شده که مفاهیم مختلفی از حق وجود داشته باشد - مصباحیزدی، 1380 ،: . - 20
