بخشی از مقاله
چکیده
یکی از اجزای مهم در هر شهر که نگاه هر بیننده را به خود جلب میکند، عناصر و المانهای شهری هستند که به شهرها هویت میبخشند . در صورت هماهنگی اجزای هر شهر باارزشهای فرهنگی و اجتماعی و روانی شهروندان، حسی قوی از مکان ایجاد میشود . هنر شهری بهطور عام و مجسمههای شهری بهطور خاص بخشی از عناصر هویتبخش فضاهای جمعی شهر به شمار میرود که در ساماندهی، معنا بخشی و تلطیف منظر آن در حد خود مؤثر است. تاکنون مطالعات زیادی درزمینه المانها و مجسمه های شهری و عوامل مؤثر در طراحی آنها انجامشده است، ازجمله میتوان به مقالهای در مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران، به نام بررسی عوامل مؤثر در طراحی المانها مجسمه های شهری در فضاهای عمومی شهر تهران اشاره کرد.
هدف مقاله حاضر، شناسایی شاخصهای مؤثر بر نشانههای شهری بهمنظور تأثیر بیشتر برخوانش شهروندان و همچنین بررسی عوامل مؤثر در طراحی آنها میباشد. روش تحقیق استفاده شده در این مقاله توصیفی – تحلیلی و از نوع مطالعات موردی بر روی سه میدان فلسطین، جانباز و فردوسی در شهر مشهد میباشد و روش جمعآوری اطلاعات کتابخانه ایو میدانی از طریق مشاهده و استفاده از پرسشنامه میباشد. یافته های حاصل از این پژوهش، شامل نمودارهای آماری منتج از پرسشنامه هاوجداول میباشد که نشانگر میزان اعمال موارد مهم در هریک از این میدانها میباشد . نتیجهگیری حاصل از یافته ها این است که، دستهبندیهای مختلفی از معنا وجود دارد، تمام دسته بندیها بر این دلالت میکنند که بعضی از معانی به استفادهی ابزارهای بالقوهی محیط ربط دارند و بعضی معانی دیگر به کیفیت های عاطفی که یک مشاهدهگر یا استفاده کننده از محیط دریافت میکند.
کلمات کلیدی: فرهنگ، المان و مجسمه شهری، طراحی، مشهد.
-1× مقدمه
شهر، فضایی است که خاطرهی فردی و جمعی در آن شکل میگیرد. خاطرههایی که بخش عمدهای از هستی شهر میشوند، شهر را حافظهی تاریخی انسانها بر محور فضا حرکت میکند، بهعبارتدیگر محور زمانی در رابطهای پیوسته با محیط فضایی قرار میگیرد و بهنوبهی خود آن را تغییر داده و بر آن معنا گذاری، نمادگذاری و نشانهگذاری میکند این معانی را میتوان در ارتباط با نمادها و نشانهها موردبررسی قرار داد طبق نظریه لینچ عوامل بسیاری بر خوانایی شهرها مؤثرند که مورد توجه طراحان و برنامه ریزان شهری قرارگرفته است .
ازجمله این عوامل گرهها و نشانههای شهری میباشد کهبرخوانایی شهر تأثیر به سزایی دارند، لذا با توجه به اهمیت موضوع د ر این مقاله سعی شده است تا به بررسی و تحلیل برخی از مهمترین نشانه ها و المانهای شهری موجود در شهر مشهد بپردازد و تأثیر آنها را بر ذهن شهروندان و همچنین خوانایی شهر بررسی کند. هدف از انجام این تحقیق ارائه راهکارهای مناسب برای جلوگیری از انواع ناهنجاریهای رفتاری، مشکلات اجتماعی و فشارهای روحی و روانی ناشی از سیمای ناخوشایند بصری در منظر شهری میباشد همچنین اهمیت موضوع ازآنروست که با گسترش شهرهای امروزی داشتن گره هاو نشانه ها و المانهای شهری برای سهولت در یافتن مسیرها و مکانها برای شهروندان مؤثر است.
-2× سؤالات تحقیق
-1عوامل مؤثر در طراحی المانها و مجسمههای شهری چیست؟ -2 تأثیر المان و مجسمههای شهری در فضای عمومی شهر چیست؟ -3المانها و مجسمههای شهری چه اهمیتی دارند؟ پیشینه پژوهش تاکنون مطالعات زیادی درزمینه ٔ المانها و مجسمههای شهری و عوامل مؤثر در طراحی آنها انجامشده است . از میان مطالعات میتوان به مطالعات مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران و کتاب نمادگرایی در معماری و، مجسمهسازی در فضای شهری اشاره نمود. از میان مقالات میتوان به مقاله دکتر محمدرضا فرزاد بهتاش با عنوان بررسی عوامل مؤثر در طراحی المانها و مجسمههای شهری در فضاهای عمومی شهر تهران و مقاله صدیقه لطفی با عنوان بررسی ارتباط نمادهای شهری با هویت شهر اشاره کرد.
روش تحقیق: برای دستیابی به هدف موردنظر ابتدا ادبیات موضوع مطرح و سپس به بررسی سه میدان در مشهد و جایگاه المانهای شهری آنها و تأثیرشان برخوانش شهرمی پردازیم. پژوهش حاضر از نوع توصیفی - تحلیلی میباشد که اطلاعات آن بهصورت پرسشنامهای و کتابخانهای جمعآوری گردیده است. جامعه آماری شامل شهروندان شهر مشهد میباشد که انتخاب افراد نمونهازمیان متخصصین معماری صورت گرفته است و حجم نمونه در نظر گرفتهشده 50 نفر میباشد . . در این مقاله ابتدا به بررسی یک سری تعاریف مرتبط به موضوع پرداختهشده و پس از آن به معرفی سه میدان فلسطین و جانباز و فردوسی پرداختهشده است و در بخش آخر این تحقیق، یافتهها و نتیجه گیری اختصاص یافته است.
-3× هنر عمومی
در سالهای اخیر هنر عمومی چه در قلمرو مفهومی و چه در حوزه کارکردی گسترش زیادی یافته است. با توجه به نقش هنر عمومی در بهبود کیفیت فضاهای شهری و همچنین رویکردهای جدید در حوزه مدیریت شهری نظیر ارتقای فرهنگ عمومی سرزندگی فضاهای شهری و ... هنر عمومی نیز دستخوش تغییراتی شده است. اگرچه هنر عمومی بیشتر ناظر به آفرینش مجسمه های هنری با بعد کارکردی است، اما توجه به ابعاد مفهومی اینگونه آثار و توجه مخاطب به مضامین و مفاهیم خاص در سالهای اخیر رشد زیادی داشته است. اول - بهتاش،10، - 1391 هنر عمومی به مجموعه آثار هنری - کاربردی یا تزئینی - اطلاق میشود که با اجازه یا اطلاع مقامات دولتی بهطور دائم یا موقت در فضای عمومی شهر و در اختیار ساکنان آن قرار میگیرد. این عناصر جزء لاینفک محیط شهر بوده و هویت و شناخت کامل شهر را امکانپذیر میسازند - موره و دیگران 1373 و . - 2 هنر عمومی شامل عناصری است که نخست در فضای باز عمومی شهر مکانیابی میشوند و مورد استفاده عمومی قرار دارند و دوم وجود آنها در فضای شهری به نیازی از نیازهای شهروندان پاسخ میگوید. حذف و یا نامناسب بودن آنها میتواند زمینهساز کارایی و اختلال در عملکرد نظام شهر شود و نیازهای متعدد را بیپاسخ بگذارد - آگشته . - 79:1379
