بخشی از مقاله
چکیده:
به منظور بررسی اثر الگوی کاشت بر چهار رقم کند در منطقه جیرفت، آزمایش بصورت استریپ پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1390 به مرحله اجرا در آمد. در این آزمایش اثر چهار الگوی کاشت - کشت یک ردیف روی پشته 35 سانتی متری، کشت دو ردیف روی پشته 70 سانتی متری، کشت یک ردیف روی پشته 50 سانتی متری و کشت دو ردیف روی پشته 100 سانتی متری - بر چهار رقم کنجد GL 13 - ، داراب 14، Yellow white و - TS3 مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج نشان داد که عملکرد دانه و عملکرد روغن تحت تاثیر الگوی کاشت قرار گرفته و بین ارقام نیز تفاوت معنی داری از نظر عملکرد دانه و روغن وجود دارد. بیشترین عملکرد دانه و عملکرد روغن از کاشت رقم داراب 14 بصورت یک ردیف روی پشته 35 سانتی متری بدست آمد کاشت دو ردیف روی پشته 100 سانتی متری سبب کاهش عملکر از 2111 کیلوگرم در هکتار به 802/75 کیلوگرم شده است.
این در حالی است که کاشت دو ردیف روی پشته 70 سانتی متری کاهش عملکرد را به نصف در مقایسه با یک ردیف روی پشته 35 سانتی متری در برداشته است. چنین نتیجه ای از کاشت به روش یک ردیف روی 50 سانتی متری و دو ردیف روی پشته 100 سانتی متری نیز حاصل شد. نتایج همچنین نشان داد که با افزای فاصله ریف های کاشت و عریض شدن پشته ها، تعداد کپسول در بوته افزایش پیدا کرده به نحوی که از 76/58 کپسول در کشت یک ردیف روی پشته 35 سانتیمتری به143/25 کپسول در کشت دو ردیف روی پشته 100 سانتیمتری افزایش تقریبا دو برابری داشته است.
با این وجود تعداد دانه در کپسول تحت تاثیر قرار نگرفت. در بررسی صفات ریخت شناسی و وزن خشک مشخص گردید که اثر الگوی کاشت عکس اثر آن بر عملکرد دانه و وغن بوده است. به نحوی که بیشترین وزن خشک برگ، ساقه، کپسول، کل و بیشترین ارتفاع بوته، فاصله اولین کپسول از سطح خاک، تعداد شاخه در بوته و عمق ریشه از کاشت دو ردیف روی پشته 100 سانتی متری بدست آمد و با وجود عدم تفاوت معنی دار بین سایر الگو های کاشت، اما کاشت یک ردیف روی پشته 35 سانتی متری کاهش تمامی صفات ذکر شده را به دنبال داشت. با توجه به نتایج بدست آمده می توان اظهار داشت که کاشت یک ردیف بوته روی پشته 35 بیشترین عملکرد را برای رقم داراب 14 در شرایط آب و هوایی جیرفت در بر داشته است.
مقدمه:
دانه های روغنی بعد از غلات مهمترین منبع تامین انرژی مورد نیاز جوامع انسانی به شمار می اید. با توجه به افزایش روز افزون جمعیت کشور و تامین نیازهای غذایی بخصوص روغن که از عمده تریم محصولات غذایی در کشور به حساب می اید. دانه های روغنی بعنوان ماده اولیه روغن نباتی از جمله مهمترین نیازهای غدایی کشور بحساب می اید
ایران از جمله کشورهایی است که کاشت برخی از دانه های روغنی از جمله کنجد، کرچک، گلرنگ و آفتابگردان در آن دارای سابقه طولانی است و اخیرا با توجه به نیاز روز افزون کشور به روغن، کنجد میتواند مهمترین گیاه صنعتی در این زمینه مطرح باشد - بهدانی و همکاران، . - 1377 کنجد - Sesamum indicum - از زمانهای قدیم در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر کشورمان کشت میشده است، سطح زیر کشت این گیاه در منطقه جیرفت و کهنوج - جنوب استان کرمان - حدود 4000 هکتار است که میانگین عملکرد این گیاه در منطقه مذکور 950 کیلوگرم در هکتار می باشد
این گیاه با حدود 50 درصد روغن دانه با کیفیت بسیار عالی ، 18/5 تا 25 درصد پروتئین و تحمل به گرما و خشکی جزء مهمترین گیاهان روغنی مناطق خشک محسوب میشود - احمدی، . - 1368 دستیابی به عملکرد بالا در محصولات زراعی علاوه بر تامین رطوبت ، کودها، ظرفیت ژنتیکی محصول به تراکم بهینه گیاهی در واحد سطح نیز بستگی دارد - غفلتی و رحیمیان مشهدی، . - 1375 تراکم مناسب در این گیاه به نوع رقم، بافت و حاصلخیزی خاک، تاریخ کاشت و با توجه به شرایط فوق از 10 تا 16 بوته در متر مربع گزارش شده است - سعادت لاجوردی، . - 1359 لذا این مطالعه با هدف بررسی بهترین تراکم کشت جهت افزایش عملکرد کمی و کیفی گیاه کنجد انجام شد.
مواد و روش ها:
این آزمایش در منطقه جیرفت با طول جغرافیایی 48 دقیقه و 57 درجه و عرض جغرافیایی 35 دقیقه و 28 درجه و با ارتفاع 625/6 متر از سطح دریا واقع در 245 کیلومتری جنوب شرقی کرمان انجام شد. به منظور دستیابی به مناسبترین الگوی کشت بر عملکرد کمی و کیفی ارقام کنجد، آزمایشی با استفاده از کرتهای نواری - استریپ پلات - در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. فاکتور a فاصله کشت با چهار سطح 35، 50، 70 و 100 سانتیمتر و فاکتور b ارقام مختلف شامل چهر رقم کنجدGL13 ، داراب 14، یلووایت و . TS3
صفات مورد اندازه گیری صفات فنولوژیک : جهت تعیین صفات فنولوژیک تاریخهای 50 درصد سبز شدن، 50 درصد ظهور گل، 50 درصد غلاف بندی و 50 درصد دانهبندی یاداشتبرداری خواهد شد. به همین منظور، در هر کرت یک ردیف - ترجیحاً ردیف دوم - در نظر گرفته شد و با شمارش تعداد بوته موجود در روی ردیف، طی دو بار قبل و بعد از اینکه نیمی از بوتهها به مرحله فنولوژیک خاص رسیدند، اقدام به شمارش و ثبت تعداد بوتهها انجام شد.
صفات ریختشناسی: در زمان برداشت، از هر کرت آزمایشی تعداد ده بوته بهطور تصادفی انتخاب - از ردیفهای سوم و چهارم - و صفات میانگین عمق توسعه ریشه، ارتفاع بوته، ارتفاع اولین غلاف تا سطح خاک، تعداد برگ در هر بوته، تعداد شاخه اصلی و فرعی در هر بوته، وزن خشک برگ، شاخه، غلاف و دانه در هر بوته و واحد سطح اندازهگیری و ثبت شد. وزن خشک برگ، شاخه، غلاف و دانه، با قرار دادن هر یک از اندامهای مذکور در آون 75 درجه سانتیگراد به مدت 48 ساعت و توزین دوباره آنها اندازهگیری شد .
نتایج و بحث:
نتایج تجزیه واریانس جدول نشان داد که الگوی کاشت اثر معنی داری در سطح احتمال 1 درصد بر عملکرد دانه داشته است. بر اساس مقایسه میانگین انجام شده ، بیشترین عملکرد دانه زمانی حاصل شده است که از یک ردیف بوته بر روی پشته 35 سانتی متری کاشته شده است. در این شرایط عملکرد دانه 2111/19 کیلوگرم در هکتار بوده است که با کشت دو ردیف روی پشته 100 سانتی متری کاهش شدید آن و رسیدن عملکرد به 802/75 کیلوگرم در هکتار حاصل شده است.
اثر رقم نیز بر عملکرد دانه در سطح 1 درصد معنی دار بود. همانطور که در شکل 1 نشان داده شده است، رقم داراب 14 در مقایسه با سایر ارقام بیشترین عملکرد را به خود اختصاص داده است. چنین نتیجه ای در اثر متقابل الگوی کاشت رقم نیز قابل اسنبتط است. بر اساس نتایج تجزیه واریانس عملکرد دانه تحت تاثیر اثر متقابل دو فاکتور در سطح احتمال 5 درصد قرار گرفته است. مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین عملکرد دانه از کاشت رقم داراب 14 به شیوه یک ردیف روی پشته 35 سانتی متری بدست آمده است.
