بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی و مطالعه تأثیرکودهای بیولوژیک و تلفیق آن ها بر عملکرد و اجزای عملکرد در ارقام ذرت خارجی – آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در اراضی مرکز آموزش جهاد کشاورزی جیرفت در سال زراعی 90-91 در کشت اول یا بهاره انجام گرفت که در آن فاکتور اول شامل مصرف کودها در 8 سطح شامل: عدم مصرف کود، نیتروکسین، بارور%50+2نیتروکسین، نیتروکسین+ بارور.2 ارقام ذرت خارجی در 2 سطح شامل: Surya و ARJUN مورد بررسی قرار گرفته است.
نتایج به دست آمده از اجرای آزمایش حاکی از آن بود که اثر تلفیقی کودها بر روی عملکرد دانه در سطح آماری %1 معنی دار بود ولی اثر رقم و اثر متقابل برروی این صفت معنی دار نبود. اثر تلفیقی کودها برروی وزن هزاردانه در سطح آماری %1 و اثر ارقام و اثر متقابل بین فاکتور برروی این صفت در سطح آماری %5 معنی دار شد.
مقدمه
در رابطه با استفاده از میکروارگانیسمهای تثبیت کننده نیتروژن ملکولی هوا به عنوان کود بیولوژیک برای انواع غلات تحقیقات زیادی صورت گرفته است . به عقیده ملکوتی - 1378 - ، فراوانی نیتروژن در خاک موجب توسعه شبکه ریشه ای گسترده و افزایش ظرفیت تبادلی خاک می شود . طبق بیان کندی و تیچان - 1997 - ، کاربرد کودهای زیستی باعث افزایش رشد و عملکرد غلات می شود . نیتروژن یک عنصر ضروری و مهم در زراعت ذرت است. مصرف بیش از حد آن نه تنها باعث افزایش محصول نمیشود بلکه باعث آلودگی محیط زیست و افزایش نیتروژن به صورت نیترات در آبهای جاری و زیرزمینی میشود.
افزایش سطح زیر کشت طی چند دهه گذشته، فشرده سازی سیستم های کشت این گیاه به همراه نیاز بالای ذرت به عناصر غذایی موجب شده است که علاوه بر مصرف مفرط نهاده های شیمیایی، هزین ه های تولید افزایش یافته خطرات زیست محیطی ایجاد شود
به همین علت در دو دهه گذشته با توجه به این پیامدها، کاربرد باکتر ی های خاکزی در تغذیه خاک و گیاه زراعی در نظا م های کشاورزی پایدار در سراسر جهان افزایش یافته است . این باکتر ی ها که فعالانه ریش ه های گیاه را اشتغال کرده و باعث افزایش رشد و عملکرد گیاهان می شوند
گیاه ذرت از جنس Zea mays و از خانواده Gramineae است که تاکنون507 گونه آن شناخته شده است. ذرت گیاهی است یکساله، ویژه مناطق گرم و فصول گرم سال در مناطق معتدل، گونههای مختلف ذرت در بیشتر نقاط دنیا قابل کشت و بهرهبرداری است،اما منشأ آن قاره آمریکا است و هنوز هم این قاره مقام اول تولید و مصرف آن را دارا است.
ذرت پرمحصولترین غله دنیا به حساب میآید و از لحاظ مقدار تولید ، پس از گندم و برنج قرار میگیرد. امروزه ذرت در تغذیه بسیاری از مردمان دنیا نقش اساسی دارد ذرت گیاهی است ، دگرگشن مخصوص نواحی گرم و معتدل. مبدأ آن آمریکای مرکزی و جنوبی است واحتمالاً توسط هجوم استعمارگران و یا توسط زائران مکه وارد ایران شده است ودر بعضی از مناطق ایران بعنوان گندم مکی معروف است . سابقه کشت آن در قاره های اروپا ،آسیا، آفریقا و اقیانوسیه چندان طولانی نیست. متوسط تولید این گیاه در دنیا بعد از گندم و برنج مقام سوم را در میان غلات دارا است
ذرت یکی از نیرومند ترین گیاه زراعی و بزرگ ترین وسیله جذب و ذخیره انرژی آزاد موجود در زمین به حساب می آید این گیاه قادر است نسبت به آب مصرفی خود بالاترین عملکرد را در واحد سطح تولید نماید - آلیاری و همکاران ، . - 1371 ذرت گیاهی است یک پایه - Monoique-Monoecious - ¹ بدین معنی که گلهای نر و ماده جدا از هم ولی بر روی یک پایه قرار دارند. گلهای ماده ذرت از جوانه ای که در قاعده غلاف برگ وجود دارد تولید می شود. محور سنبلچه ای ذرت بعد از تکامل تبدیل به مغز بلال - چوب محور بلال - شده که روی محور بلال سنبلچه های متعددی بطور جفت قرار می گیرند که هر کدام دارای دو گل ماده می باشند.
از محل تخمدان میله بلند وباریکی بنام خامه - style - خارج می گردد که در روی آن کلاله - stigma - ظریف و کرکداری وجود دارد. این میله بلند از راس پوسته دور بلال خارج و ظاهر می گردد. در سال زراعی 1386 سطح زیر کشت ذرت در ایران بیش از 210000 هکتار بوده که بیش از 2/2 میلیون تن ذرت دانه ای از آن برداشت شده است . در بین استان های کشور استان فارس با بیش از 100هزار هکتار سطح زیر کشت و تولید بیش از 600 هزار تن ذرت دانه ای در کشور دارای مقام نخست تولید است
کودهای بیولوژیک به تنهایی نمیتواند جایگزین کودهای شیمیایی شوند به طوری که سایر محققین نیز به این مسأله اذعان دارند که کودهای بیولوژیک در برخی موارد جایگزینو در اکثر موارد به شکل مکمل، میتوانند تضمین کننده پایداری سیستمهای کشاورزی باشد و کودهای شیمیایی نیز همچنان به عنوان جزئی لازم در کشاورزی پایدار مد نظر قرار خواهند گرفت
باکتری های موجود در کود بیولوژیک نیتروکسین علاوه بر تثبیت نیتروژن هوا و متعادل کردن جذب عناصر پر مصرف و ریز مغذی مورد نیاز گیاه، ترشح اسیدهای آمینه و انواع آنتی بیوتیک، سیانید هیدروژن و سیدروفور را نیز بر عهده د ارد و موجب رشد و توسعه ی ریشه و قسمتهای هوایی گیاهان می شود ، محافظ ت از ریشه ها در برابر عوامل بیماریزای خاکزی موجب افزایش محصول میگردد
کود بیولوژیک بیوسولفور به منظور تسریع در pH اکسیداسیون گوگرد گرانوله ی آلی، تغییر خاک، فراهم نمودن شرایط ایده آل برای جذب عناصر ریز مغذی و پر مصرف مورد نیاز گیاهان مختلف در خاک های آهکی و قلیایی به استثنای مزارع برنج کاربرد دارد . به علاوه، هر یک از گونه های این جنس میتواند طیف خاصی از مواد گوگردی را اکسیده کند .
عیدی زاده و همکاران - 1389 - در طی تحقیقی اثرات کاربرد کودهای بیولوژیک در ترکیب با کود شیمیایی بر رشد ذرت - .Zea mays L - در شوشترگزارش کردند کاربرد تلفیقی کودهای بیولوژیک با کود شیمیایی باعث افزایش ارتفاع گیاه ، شاخص سطح برگ ، تولید ماده خشک ، سرعت رشد محصول در مقایسه با کاربرد کود شیمیایی به تنهایی شد.
باشان و همکاران - - 2004 نشان دادند کاربرد کودهای بیولوژیک، به ویژه آزوسپریلوم می تواند موجب بهبود قابل توجه ماده خشک، جذب عناصر غذایی، ارتفاع گیاه، اندازه برگ و طول ر یشه در غلاف شود.
پارسایی مهر و همکاران - - 1387 ضمن بررسی اثر کودهای بیولوژیک و آزوسپریلیوم در کاهش میزان نیتروژن مصرفی در زراعت گندم نتیجه گرفتند که باکتریهای آزوسپریلیوم همراه با ازتوباکتر تأثیر مثبت و معنی داری را روی حداکثر شاخص سطح برگ، عملکرد دانه و درصد پروتئین دانه داشته اند.
سیفی - - 1385 ضمن بررسی کارایی میکوریز وازتوباکتر همراه با سطوح مختلف کودهای شیمیایی بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت به این نتیجه رسیدند که استفاده از کود بیولوژیک ازتوباکتر و میکوریز موجب افزایش عملکرد ذرت میگردد.
رشدی و همکاران - - 1388 در طی تحقیقی تأثیر کودهای بیولوژیک بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم آفتابگردان روغنی گزارش کردند بین سطوح کودی تلقیح بذور با بیوسولفور همراه با مصرف کامل سولفات پتاسیم مورد نیاز - طبق توصیه آزمایشگاه خاک - و تلقیح بذور با ازتوباکتر و نیتروکسین به همراه مصرف 50 درصد اوره مورد نیاز بیشترین تأثیر مثبت را در افزایش عملکرد دانه و روغن داشتند . در نهایت طبق نتایج 2 ساله تحقیق تلقیح بذور آفتابگردان با کودهای بیولوژیک همراه با کاهش مصرف کودهای شیمیایی مانند کودهای نیتروژنه میتواند در بهبود خصوصیات کمی ارقام روغنی مفید باشد.
مواد و روش ها
این آزمایش در سال 1390 در اراضی در اراضی مرکز خدمات کشاورزی علی آباد در منطقه جیرفت به مرحله اجرا رسید . منطقه جیرفت در فاصله 235 کیلومتری مرکز استان کرمان و در جنوبشرق کشور واقع شده و دارای آب و هوای گرم ونسبتاً خشک است .
هدف از این آزمایش بررسی کودهای زیستی به همراه کودهای شیمیایی بر روی ارقام ذرت به همین منظور آزمایشی فاکتوریل با استفاده از طرح بلوک کاملا تصادفی در سال زراعی 90 – 91 به مرحله اجرا می رسد . جمعا 4 تیمار در 3 تکرار ، 24 پلات آزمایشی ، که در آن فاکتور اول شامل مصرف کود های بیولوژیک نیتروکسین و بارور 2 در 4 سطح و ارقام ذرت بعنوان فاکتور دوم در 2 سطح مورد بررسی قرار گرفت. فاکتور اول مصرف کود های بیولوژیک نیتروکسین و بارور 2 و کودهای شیمیایی در 4 سطح شامل :عدم مصرف کود، نیتروکسین ، بارور 2 ، نیتروکسین + بارور. 2 فاکتورهای اندازه گیری شامل:ارتفاع بوته، قطر بوته، طول بلال، عملکرد دانه می باشد.
نتایج و بحث
ارتفاع بوته
نتایج آزمایش نشان داد که بین سطوح مختلف کود بکار برده شده، رقم و اثر متقابل کود × رقم از نظر ارتفاع بوته در سطح احتمال 1 درصد تفاوت معنی داری وجود دارد. مقایسه میانگین اثر متقابل نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته با 226/3 سانتی متر در رقم Surya و در شرایط مصرف نیتروکسین بدست آمد. کمترین ارتفاع بوته نیز با ارتفاع 99 سانتی متر در رقم Arjun و عدم مصرف کود حاصل شد. ارتفاع رقم Arjun در شرایط عدم مصرف کود و سایر تیمار های کودی بکار برده شده کمتر از رقم Arjun بود.
نمودار1-1 اثرکودهای بیولوژیک برارتفاع بوته ارقام ذرت
