بخشی از مقاله
چکیده:
هدف پژوهش حاضر تعیین » تاثیر آموزش درمان مبتنی پردازش مجدد - EMDR - برافکار خودآیند منفی در بیماران مبتلا به سوگ « بود. این مطالعه پژوهش شبه آزمایش با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری دربرگیرنده کلیه بیماران داغدیده دارای سن 20-40 سال بود که به خاطر داشتن افکار خودآیند منفی به مراکز مشاوره و درمانی و کلینیک های روان پزشکی شهر تهران در سال 1394 مراجعه نمودند که از طریق روش نمونه گیری در دسترس از بین مراجعین به مراکز مشاوره و درمان و کلینیک های روانپزشکی ، براساس تشخیص بالینی روانپزشک معالج ، افراد مبتلا به اختلال سوگ شناسایی شدند و بیمارانی که با روش غربالگری - پرسشنامه ATQ و مصاحبه بالینی - تشخیص بالابودن افکار خودآیند منفی گرفتند - نمره های بالاتر از - 75، 30 نفر انتخاب شدندسپس به طور تصادفی به دو گروه 15 نفره آزمایش و کنترل تقسیم شدند. شرکت کنندگان پرسشنامه پرسش نامه افکار خودآیند منفی - - ATQ را تکمیل کردند. برای تحلیل داده ها و از دو آزمون آماری تحلیل کوواریانس استفاده شد. نتایج بدست آمده حاکی از آن بود که جلسات درمانی » پردازش مجدد « - EMDR - توانسته است به طور شایان توجهی از میزان افکار خودآیند منفی شرکت کنندگان در دوره درمانی بکاهد.
واژگان کلیدی: پردازش مجدد، افکار خودآیند منفی، بیماران مبتلا به سوگ
مقدمه
همه افراد در طول زندگی هنگام از دست دادن افراد مهم زندگی خود دچار بیماری سوگ1 میشوند. این حالت بیشتر زمانی ایجاد میشود که افراد شخص مهمی در زندگی خود را از دست میدهند، اما امکان ایجاد این بیماری به صورتهای دیگر نیز وجود دارد مثلا قطع رابطه عاطفی افراد با یکدیگر نیز ممکن است منجر به سوگ شود. بیقراری، احساس تنهایی و نداشتن انگیزه برای انجام کارهای روزمره از علائم افرادی است که دچار سوگ میشوند - دهقانی،. - 1391سوگ، هم پدیدههای درونی - افکار و احساسات - و هم بیرونی را در بر میگیرد - رفتارهای مربوط به سوگ مانند گریه کردن و... - - دریگرو 2،. - 2008 ولی آنچه مشکل داغدیدگان را مضاعف میکند و آنان را به سوی آسیب روان شناختی جدی رهنمون میسازد، در معرض تروما بودن و شاهد کشته شدن عزیزان خود بودن است - دادستان،1376، کاپلان و سادوک، . - 2011
فردی که دچار سوگ میشود به لحاظ روانی شرایط نامناسبی را تجربه می کند، مشکلاتی از قبیل بروز افسردگی، عصبانیت، انزوا،ازدست دادن شور و انگیزه و فعالیت،خشم،احساس بهت و حیران بودن، توهم، احساس گناه،اندیشه های متمایل به خودکشی،ترس از جداشدن از فرد متوفی، مردم گریزی،اشتغال ذهنی، شک و ناباوری، نداشتن میل به زندگی ازجمله مشکلاتی است که برای این افراد ایجاد می شود - ریچ، ترجمه بهرامی و رهبری، . - 1389در راستای درمان سوگ، طرح ها و مداخلات متعددی براساس رویکردهای متفاوت، مطرح گردیده است. از جمله، میتوان به درمان های دارویی - فریدمن3،1998 ؛ آرگوروپولاس4،2000 - ، مداخلات غیر دارویی مانند روان درمانیهای حمایتی- فردی، گروهی، روش های رفتاری- شناختی و سایر روان درمانیها اشاره نمود - یول و همکاران5، . - 2005
در این میان حساسیت زدایی حرکت چشم و باز پردازش - EMDR - یکی از روش های کارآمد و موثر در کمک به کسانی است که از زخم های روانی ناشی از تجربه های ضربه زا، اضطراب، وحشت، خاطر ات ناخوشایند و اختلال استرس پس از ضربه ، سوگ و انواع دیگری از مشکلات هیجانی رنج می برند - دیویدسون و پارکر6، 2001؛ چامبلس و همکاران7، 1998 ؛ فوآ، کین و فریدمن . - 20008 درمان های موجود از جملهCBT یک راه حل درمانی سریع نمی باشد. همچنین در این درمان ها، بیمار برای غلبه بر اضطراب ، نیاز به مقابله با آن را دارند. این می تواند منجر احساس اضطراب بیشتری برای زمان کوتاه در بیماران گردد، در حالی که EMDR روشی بسیار سریع، ایمن و موثر است.EMDR از دارو یا هیپنوز استفاده نمی کند.
این تکنیک بسیار ساده ،غیر تهاجمی و شامل همکاری بیمار درمانگر است بصورتی که ترمیم و درمان بطور موثری انجام پذیرد.این درمان کوتاه مدت و قدرتمند برای طیف وسیعی از اختلالات شامل دردهای مزمن ،فوبیاها،افسردگی ،استرس ،حملات پانیک،اختلالات تغذیه ای و تصویر از خودضعیف9 و اختلالات هیجانی قویاً موثر است - خرامین و همکاران، 1391 - .به نظر می رسد که EMDR، اثری فیزیولوژیک به وجود می آورد که باعث پردازش مجدد تسریع شده ی اطلاعات می شود که به صورت مختل ذخیره شده اند. در پژوهش فراتحلیلی از اثرات EMDR ، وانتن و تیلور - - 1998 نشان دادند که حساسیت زدایی با حرکات چشم و بازپردازش و رفتار درمانی در درمان تظاهرات PTSD از دارودرمانی موثرتر و EMDR از سایر شیوه های رفتار درمانی تاثیرگذارتر است.
در مطالعه ای دیگر، اسپرنگ - - 2001 دریافته است که حساسیت زدایی با حرکت چشم و بازپردازش در کاهش علایم داغدیگی موثرتر و کارآمدتر از درمان شناختی - رفتاری است در این پژوهش اثر بخشی درمان EMDR بر افکار خودآیند منفی بیماران مبتلا به سوگ بررسی می گردد. EMDR یک روش جدید روان درمانی است که در درمان آسیب های روانی و نشانه های اختلالاتی مانند اضطراب، افسردگی، هراس، آشفتگی خواب، احساس گناه، عصبانیت و بازگشت خاطرات گذشته به کار برده می شود.EMDR شکل پیچیده و منسجمی از الحاق بسیاری از جنبه های رویکردهای مختلف روان شناسی است.به نظر می رسد که EMDR، اثری فیزیولوژیک به وجود می آورد که باعث پردازش مجدد تسریع شده ی اطلاعات می شود که به صورت مختل ذخیره شده اند.
در پژوهش فراتحلیلی از اثرات EMDR ، وانتن و تیلور - 1998 - 10 نشان دادند که بازپردازش و رفتار درمانی در درمان تظاهرات PTSD از دارودرمانی موثرتر و EMDR از سایر شیوه های رفتار درمانی تاثیرگذارتر است. پژوهش پورحسین و همکاران - - 1392 کاهش معنی دار نمرات افکار خودکار منفی گروه آزمایش را در مقایسه با نمرات گروه گواه در پس آزمون نشان داد و نشان داد که روش مرور خود یک فن موثر در کاهش فراوانی افکار خودکار منفی زنان افسرده می باشد.در باره ی تأثیر این درمان بر علائم اضطراب عشایری و همکاران - 1388 - نشان دادند که روش EMDR و شناخت درمانی نسبت به درمان دارویی از اثر بخشی بیشتری در کاهش علائم اضطراب برخوردار هستند همینطور طهرانی و همکاران - 1390 -
نشان دادند که اعمال روش درمانی EMDR موجب کاهش معناداری در میزان اضطراب دانشجویان مضطرب می شود و بهنام مقدم و همکاران - - 1392 نشان دادند که روش حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد به عنوان یک روش موثر، مفید، جدید، زودبازده، غیر تهاجمی در درمان یا کاهش شدت اضطراب بیماران مبتلا به سکته قلبی می باشد. پژوهش پورحسین و همکاران - - 1392 کاهش معنی دار نمرات افکار خودکار منفی گروه آزمایش را در مقایسه با نمرات گروه گواه در پس آزمون نشان داد و نشان داد که روش مرور خود یک فن موثر در کاهش فراوانی افکار خودکار منفی زنان افسرده می باشد.
با توجه به اهمیت موضوع و بررسی پژوهش های پیشین که در زمینه اثربخشی EMDR در حیطه های مختلف از جمله افسردگی، اضطراب، برآشفتگی ذهنی، اختلال استرس پس از سانحه و....انجام شده است، چنین به دست آمد که در زمینه اثربخشی EMDR در درمان بیماران مبتلا به سوگ به پژوهشی صورت نگرفته است، بنابراین محقق برآن شد که در این زمینه دست به پژوهش زند. با توجه به اینکه 10 تا 25 درصد افراد سوگوار دچار افسردگیهای شدید میشوند. همچنین احساس پوچی و از دست رفتن معنای زندگی، بی حوصلگی و کندی روانی و مشغولیت ذهنی با خاطرات مثبت و منفی که با فرد از دست رفته داشته اند، منجر به شکل گیری افکارخودآیند منفی در این افراد می گردد، بررسی روش درمانی که بتواند در کاهش افکار خودآیند منفی به این افراد کمک نماید موضوع قابل توجهی است که در این پژوهش بدان پرداخته می شود.
در روی آورد شناختی و تحولی، تصورات از خدا به تدریج منظومه ای از باورها را شکل می دهند که اگر با واقعیت مطابقت نداشته باشند، به افکار و شناخت های غیر واقعی و به تعبیر الیس به افکار غیر منطقی تبدیل می شوند. باورهای اصلی فرد، قواعد فرد را تحت تأثیر قرار می دهد و در صورت تداوم، افکار غیر منطقی خودکار شکل می گیرد که هیجان ها و عواطف فرد را تحت تأثیر قرار می دهند و پاسخ های عاطفی نامناسبی همچون افسردگی را در فرد پدید می آورند - پورحسین، . - 1389
بر اساس مدل شناختی بک - - 1967 افکار خودکار منفی - که اشاره به ارزیابی های سریع منفی افراد در مورد خودشان، جهان پیرامونشان و آینده شان دارد - ، نقش مهمی در سبب شناسی و پدیدار شناسی افسردگی بازی می کنند - بک، . - 2008 افکار خود کار منفی، افکار وابسته به موقعیت و ناخواسته ای هستند که در شرایط تجربه پریشانی های هیجانی مثل افسردگی و اضطراب به ذهن فرد وارد می شوند - بک، . - 2011 با توجه به آن چه بیان شد، پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این سوال است که آیا درمان حساسیت زدایی با حرکات چشم و بازپردازش - EMDR - بر افکار خودآیند منفی در افراد مبتلا به سوگ موثر است؟
روش پژوهش
