بخشی از مقاله
چکیده
هدف: این پژوهش با هدف بررسی تاثیر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش افکار اضطرابی دانشجویان دانشگاه آزاد همدان صورت گرفت. روش: پژوهش، نیمه آزمایشی و طرح پژوهش از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش، کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد همدان می باشند. به منظور انتخاب حجم نمونه 30 نفر به شیوه نمونه گیری داوطلبانه انتخاب شده، پس از همتا شدن در دوگروه آزمایش و کنترل - هر گروه، 15 نفر - جایگزین شدند.
گروه آزمایش در 8 جلسه 45 دقیقه ای به صورت انفرادی در درمان شرکت کردند، در حالی که گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. ابزار سنجش، مقیاس افکار اضطرابی ولز بود. پروتوکل درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در مداخله 8 جلسه ای و پیگیری 1 ماهه اجرا شد و آزمودنی ها قبل از درمان، و 1 ماه پس از پایان درمان به پرسشنامه افکار اضطرابی ولز پاسخ دادند.
برای تحلیل داده ها از روش آمار توصیفی و تحلیل واریانس ساده استفاده شد. یافته ها نشان می دهد. یافته ها: نتایج نشان داد با درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می توان شاهد کاهش افکار اضطرابی بود. نتیجه گیری: یافته ها و تحلیل های آماری ، فرضیه این پژوهش را مبنی بر اینکه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش افکار اضطرابی دانشجویان دانشگاه آزاد همدان موثر است، مورد تأیید قرار دادند.
مقدمه
همه گاهی مضطرب می شوند؛ امتحان، مسابقه ورزشی، ملاقات با فردی مهم، و نگرانی درباره رابطه جدید، همگی می توانند موجب احساس نگرانی شوند. قدری به تجربیات خودتان که اضطراب1 در آنها بوده فکر کنید، با اینکه همه این تجربیات ناراحت کننده هستند، اما هیچ یک عملکرد نابهنجار محسوب نمی شود. افراد مبتلا به اختلالهای اضطرابی در اثر احساسهای مزمن و شدید اضطراب، درمانده می شوند اگرچه ترس و اضطراب، شباهت های زیادی به هم دارند ولی تفاوتهای آنها نیز آشکار است. ترس بر اتفاق ناگوار در حال وقوع یا تجربه ای که به زودی اتفاق خواهد افتاد دلالت دارد، درحالی که اضطراب بر ترسی توجیه ناپذیر دلالت دارد
افکار اضطرابی، توسط ولز - 1994 - در سه مقیاس اضطراب اجتماعی2، اضطراب جسمانی3 و اضطراب نگرانی - فرانگرانی - مطرح شد
اضطراب اجتماعی نوعی اضطراب است که با ترس و اضطراب شدید در موقعیتهای اجتماعی شناخته میشود و حداقل بخشی از فعالیتهای روزمره شخص را مختل میکند - پائولو آنجلیسو و همکاران، . - 2013 اضطراب جسمانی اشاره به افرادی دارد که درباره مشکل بدنی شان ناراحت هستند و زندگی و روابطشان مختل می شوند. نقایصی که این افراد درباره اش نگران هستند، عمدتا خیالی است یا نگرانی فرد بسیار افراطی می باشد. ساعت ها در روز به رفتار وسواسی مرتبط با اشتغال ذهنی شان می پردازند - هالجین و ویتبورن، 2003 : ترجمه سید محمدی، . - 1392 به نگرانی که با افزایش افکار مزاحم همراه است که موجب بسط و گسترش افکار مزاحم می شود، فرانگرانی گویند.
ولز و متیوس - - 1994 بین دو اضطراب سازگار و نا سازگار تمایز قایل شدند و بر این باورند که نوع سازگارانه آن در راستای حل مسائل است که رفتار متمرکز بر مساله را در پی دارد؛ اما نوع نا سازگارانه آن دامنه تکرار شونده ای از نتایج منفی را به دنبال دارد و فرد به راه حل های مقابله ای تا زمان رسیدن به هدف های درونی ادامه می دهد. اضطراب از دیدگاه ولز، مزاحم اما قابل کنترل بوده و یک راهبرد مقابله ای است که می تواند خود مرکز اضطراب های فرد شود
اضطراب فراگیر4 موجب ادامه نگرانی افراطی و تعمیم یافته ای می شود که ویژگی آشفته ساز اصلی این اختلال به شمار می رود. افراد مبتلا به اضطراب فراگیر دارای باورهای منفی درباره نگرانی می باشند - مانند باور به غیر قابل کنترل بودن و خطرناک بودن نگرانی - که این باورها به نگرانی نوع دو می انجامد و این نوع نگرانی، اضطراب را عمیق تر می کند
نگرانی یک فرایند شناختی است که در افراد مبتلا به اختلال اضطرابی، به راهبردهایی برای کشف و کنار آمدن با خطر تهدید کننده تبدیل می شود - هازلت-استیونس، . - 2010 آلبرت بندورا - - 1963، معتقد است از طریق سرمشق گیری5 با مشاهده کردن رفتار الگو و تکرار کردن آن رفتار، این امکان وجود دارد که پاسخ هایی را اکتساب کنیم که قبلا هرگز انجام نداده این و پاسخ های موجود را نیرومند یا ضعیف کنیم. از جمله رفتارهای متعددی که کودکان از طریق سرمشق گیری فرا می گیرند، ترسهای غیر منطقی هستند.
فروید - - 1925 اضطراب را به صورت ترس بی هدف توصیف کرد؛ اغلب نمی توانیم به علت آن یا موضوع خاصی که آن را ایجاد کرده است، اشاره کنیم. وقتی نتوانیم با اضطراب مقابله کنیم، چناچه در معرض خطر مغلوب شدن توسط آن قرار بگیریم، گفته می شود که اضطراب آسیب زاست، یعنی فرد صرف نظر از سن، به حالتی از درماندگی مانند آنچه در کودکی تجربه شده است، تنزل می یابد - شولتز:2013، ترجمه سید محمدی:. - 1393 ماشه نگرانی اغلب توسط یک فکر مزاحم کشیده می شود که ممکن است به صورت - - چه می شود، اگر ... - - ظاهر شود
آدم ها گاهی آنچنان واژگان و چهارچوب های ارتباط میان آنها و در نتیجه، رابطه زبان با واقعیت را جدی می گیرند که دیگر لزومی به تجربه و آزمودن معانی مستمر در زبان نمی بینند. گویی تفکر، زبان و کلام باهم و به طور ترساننده ای با واقعیت یکی فرض می شوند. انسان ها به واسطه وجود برنامه گرایش – دوری گزینی در مغزشان، بلافاصله از منبع درد و ناراحتی فاصله می گیرند بی آنکه فکر کنند آیا تهدید ادراک شده، واقعی است یا صله زبان آنهاست
رهایی از بیماری روانی نخستین گام برای رسیدن به رشد و سلامت است و انسان پس از این گام راهی دراز در پیش دارد - پرچم و قوه عود، . - 1389 در سالهای اخیر کارآمدی6 - - درمان مبتنی بر پذیریش و تعهد - - در درمان اختلالهای اضطرابی، طی پژوهش های متعددی مورد تایید قرار گرفته است
نظریه چارچوب ارتباطی یکی از نظریه های تحلیل رفتارِ انسان است که پژوهشهای بسیاری درباره آن صورت گرفته است. اثرمندی مداخلات اکت7 تا به امروز در بیش از 30 کارآزمایی بالینیِ تصادفی، که درباره جمعیتهای بالینی و غیر بالینی انجام شده، تأیید شده است. در این رویکرد - پذیرش و تعهد - تمام وقت، سرو کار با انعطاف پذیری روان شناختی است. این درمان با ادغام مداخلات پذیرش و ذهن آگاهی در راهبردهای پا یبندی و تغییر، به درمانجویان برای دستیابی به زندگی پرنشاط، هدفمند، و بامعنا کمک می کند
ارزش ها پسایندهای مطلوب و فراگیر زندگی هستند، که به صورت کلامی شکل گرفته است. ارزش ها عباراتی هستند که نشان می دهند فرد تمایل دارد چه اوضاع و احوالی را همواره در زندگی اش تجربه کند - هیز و همکاران، . - 1999 هدف نهایی اکت، افزایش فراوانی ارزشمند زیستن است. مفروضه اصلی اکت از این قرار است که بخش قابل توجهی از پریشانی روان شناختی جز بهنجار تجربه انسانی است. اجتناب تجربه ای ممکن است برای مدت کوتاهی تسکین دهنده باشد، اما مشکلات و پریشانی ما را در دراز مدت وخیم تر می کند و مانع از زندگی با معنا، هدفمند و پرشور می شود.
روان درمانی ملزم است به درمانجویان کمک کند تا راه هایی برای پذیرش این پریشانی پیدا کنند. ادعای واژه های سمج و ارزیاب مبنی بر اینکه به واقعیت پی برده اند، خیالی بیش نیست. درمانگر اکت از درمانجو نمی خواهد که محتوی افکارش را بپذیرد؛ بلکه می خواهد افکارش را به همان صورتی بپذیرد که هست، نه آنگونه که ذهنش می گوید. پذیرش در اکت به معنای خواستن هیجانات و تجارب آزارنده، تحمل صرف آنها و از خود استقامت نشان دادن نیست؛ بلکه تمایل به تجربه رویدادهای ناخوشایند است – یعنی رویدادهای درونی که در مسیر رفتار همسو با ارزشها قد علم می کنند. پذیرش قطب مخالف اجتناب تجربه ای است گرچه این اجتناب تجربی موقتاً موجب کاهش اضطراب و علائم آن می شود، ولی تداوم آن تأثیرات منفی اجتماعی، روانی و حتی جسمانی بلندمدت تری را به بار می آورد
گستره ای از پژوهشها، تاکنون، علاقه جهانی به مدل تغییر رفتار از منظر ه نظری چارچوب ارتباطی/ اکت را تأیید کرده اند. تاثیر اکت در بسیاری از مسائل انسان از جمله اضطراب، افسردگی، روانپریشی، اختلالهای خوردوخوراک، آسیب ناشی از رویدادهای تکاندهنده، سوء مصرف مواد، درد مزمن، و فرسودگی شغلی تأیید شده است
جوانان هر جامعه سرمایه بنیادی آن هستند و بقای هر جامعه و وضع آن بیش از هر چیزی به کودکان و نوجوانان آن پایدار است. مشکلات مربوط به اضطراب، شایع ترین شکل مشکلات روانشناختی در کودکان و نوجوانان هستند. مطالعات انجام شده در مورد شیوع شناسی اختلال نشان داده که در حدود 8 تا 12 درصد کودکان و 5 تا 10 درصد نوجوانان با یکی از معیارهای تشخیصی اختلالهای اضطرابی در حدی که روند زندگی عادی و عملکردهای روزانه آنها را مختل نماید، مواجه هستند. این در حالی است که دختر ها بیشتر از پسرها به اختلالهای اضطرابی دچار می شوند.
اضطراب معمولا با مشکلات دیکری همراه است که از آن جمله ها می توان به اختلالهای خوردن و سو مصرف مواد اشاره کرد. کودکان دارای اختلالهای اضطرابی، دارای موقعیت های تحصیلی پایین تر، مشکلات ارتباط با همسالان و ضعف در توانایی های اجتماعی هستند. پژوهش ها نشان می دهند کودکان دارای اختلالهای اضطرابی به طور معنا داری رویدادهای منفی بیشتری را در طول زندگی نسبت به کودکان غیر مضطرب تجربه می کنند
به نظر میرسد حدود 78 درصد از دانشجویان دانشگاهها از بعضی نشانه های افسردگی رنج میبرند. ازاین میان شدت علائم 46 درصد از دانشجویان به گونه ای است که آنها را نیازمند بعضی کمکهای تخصصی میکند. شیوع اضطراب در جامعه ایران نیز همانند افسردگی است. برخی تحقیقات نشان میدهند هم آیندی رضیم افسردگی و اضطراب در جامعه ایران احتمالاً اندکی کمتر از 60 درصد وهمپوشی این علایم در جامعه ایرانی بسیار بالاست
اضطراب زمانی مایه نگرانی بالینی می شود که توانایی عمل کردن در زندگی روزمره را مختل کند، به طوری که فرد دچار حالت نا سازگارانه ای شده باشد که مشخصه آن واکنش های جسمانی و روانی شدید است. افراد مبتلا به اختلالهای اضطرابی قادر نیستند فعالیتهای روزمره خود را انجام دهند. اضطراب آنها ناخوشایند است و باعث می شود نتوانند از موقعیت های عادی لذت ببرند، اما علاوه بر آن، آنها می کوشند از موقعیتهایی که باعث می شوند احساس اضطراب کنند، اجتناب ورزند. آنها فرصتهایی را برای خوش گذرانی یا عمل کردن طبق تمایلاتشان از دست می دهند
روش
پژوهش حاضر، کاربردی و از جمله طرح های نیمه آزمایشی، با عنوان طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه گواه می باشد. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد همدان می باشد. نمونه این طحقیق مشتمل بر 30 دانشجو از جامعه مذکور بود که برای انتخاب آنها از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شد. ابتدا از داوطلبین طرح پیش آزمون به عمل آمد.سپس به طور تصادفی 30 نفر انتخاب و به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. گروه آزمایش در 8 جلسه 45 دقیقه ای به صورت انفرادی در درمان شرکت کردند، در حالی که گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد.یک ماه پس از اجرای 8 جلسه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، از دو گروه پس آزمون به عمل آمد. تمام جلسات الگوی ثابتی داشتند: بررسی واکنش به جلسه قبل، بررسی تکلیف، موضوع مربوط به آن جلسه و ارائه تکلیف موضوعات ارائه شده منطبق با فرآیندهای مرکزی درمان پذیرش و تعهد انجام شد.
ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه می باشد که در زیر به تشریح آن می پردازیم. پرسشنامه افکار اضطرابی توسط ولز در سال 1994 معرفی شده است . این پرسشنامه شامل 22 گویه است و هدف ان سنجش افکار اضطرابی می باشد . مولفه های این پرسشنامه عبارتند از اضطراب اجتماعی، اضطراب سلامتی و فرانگرانی
روایی پرسشنامه افکار اضطرابی از روش میزان همبستگی آن مورد بررسی قرار گرفته است. برای پایایی نیز ضریب آلفای کرونباخ کل پرسشنامه %91 بود - فتی و همکاران،. - 1389 در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS 22 استفاده شد. ابتدا با استفاده آزمون کولموگروف داده ها از نظر نرمال بودن بررسی شد.سپس از آمار توصیفی جهت تعیین میانگین ، واریانس و انحراف معیار داده ها استفاده شد. در آمار استنباطی نیز جهت تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده، ازتحلیل کواریانس برای گروه های مستقل استفاده شد.
این تحقیق یک مطالعه کاربردی است که از نوع نیمه تجربی بوده و محتوای جلسات درمانی بدین شرح می باشد:
در جلسه اول، گرفتن جزئیات از مشکل درمانجو، سنجش اولیه ارزش ها، نا امیدی سازنده و تمرین های ذهن آگاهی، انجام شد.
جلسه دوم، در ابتدا تمرین های ذهن آگاهی انجام شد. درمانجو به رابطه بین نزاع درونی و اثر بخش نبودن آن توجه می کند. نشان دادن اینکه انسان به طور طبیعی گرایش به کنترل تجربه ای دارد. درمانجو با هیجاناتی که پیشتر، از آنها اجتناب می کرده، تماسی غیر تدافعی بر قرار کند.
جلسه سوم، تمرین های ذهن آگاهی انجام شد. به درمانجو نشان داده شد که نمی تواند در آن واحد هم به سوی ارزشها حرکت کند و هم به جنگ با افکار مزاحم بپردازد. همچنین نشان دادن اینکه افکار کنترلی بر ما ندارند. تمرین هایی جهت جدا کردن موقتی معانی کلمات از آنها به درمانجو داده شد.
جلسه چهارم، تمرین های ذهن آگاهی انجام شد. به درمانجو نشان داده شد که هرچقدر سعی بر فرار از افکار داشته باشند، افکار نیروی بیشتری برای ماندن وارد می کنند. تمرین هایی برای بافتار انگاشتن خویشتن به درمانجو داده شد. درمانجو تمرین هایی برای رها کردن افکار انجام داد.
جلسه پنجم، بعد از انجام تمرین های ذهن آگاهی، به درمانجو تمرین هایی برای ماندن با هیجان مساله دار خود داده شد. همچنین تمرین هایی جهت ناهم آمیزی شناختی توسط درمانجو انجام گرفت. سوالهایی در خصوص اهداف درمانجو با هدف حرکت به سوی ارزش ها و نشان دادن اینکه بفهمانیم هدف نهایی کمک به وی برای اتخاذ زندگی معنا دار و پر شور تر است، پرسیده شد.
جلسه ششم، تمرینات ذهن آگاهی صورت گرفت. درمانجو اهمیت ارزش های خود را مشخص کرد و میزان همسو بودن رفتارهای جاری خود را در جهت ارزش هایش بررسی کرد. برنامه ریزی برای انجام فعالیت ها در جهت رسیدن به اهداف توسط درمانجو صورت گرفت.
جلسه هفتم، تمرینات ذهن آگاهی و خود مشاهده گر صورت پذیرفت.درمانجو برای مواجهه احتمالی با موانع بیرونی و درونی برای رسیدن به اهدافش آماده شد.
جلسه هشتم، پس از انجام تمرینهای ذهن آگاهی، تمرین های جلسات قبل دوره شد و درمانجو آماده پایان دوره درمانی گشت.
یافته ها
تجزیه و تحلیل داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار SPSS-22 انجام گرفته است. برای تعیین توزیع جامعه - نرمال بودن دادهها - از آزمون کولموگروف - اسمیرنوف8 و برای تعیین برابری واریانس ها از آزمون لوین 9 استفاده شد و در آزمون های انجام شده سطح P<0/05 معنی دار در نظر گرفته شده است. در این فصل ابتدا یافته های توصیفی مورد بررسی قرارمی گیرد
