بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف، بررسی تأثیر آموزش ذهن آگاهی بر انعطاف پذیري و تاب آوري کارکنان مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ موزههاي سعدآباد انجام گرفت. روش پژوهش آزمایشی از نوع پیش آزمون - پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماري پژوهش کارکنان مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ موزههاي سعدآباد در سال 1395 بود که در طول دورهي مطالعه هیچ دارویی استفاده نکرده اند. نمونه پژوهش متشکل از 40 نفر بود که به طور تصادفی در گروه هاي گواه و آزمایش 20 - نفر گروه گواه و 20 نفر گروه آزمایش - جایگزین شدند. کارکنان پرسشنامه هاي انعطاف پذیري شناختی دنیس و وندر وال - CFI - و مقیاس تاب آوري کانر- دیوید سون - CD-RISC - را تکمیل نمودند. از هر دو گروه پیش آزمون و پس آزمون به عمل آمد. گروه آزمایش تحت آموزش مهارت ها و بحثهاي گروهی مربوط به مسائل ذهن آگاهی به مدت 10 جلسه 2 ساعته که به صورت هفتگی برگزار گردی د، قرار گرفتند.در حالی که افراد گروه گواه هیچ آموزشی را دریافت نکردند. دادهها با استفاده از آزمونهاي آمار توصیفی - میانگین و انحراف استاندارد - و تحلیل کوواریانس چند متغیري - مانکوا - و تحلیل کوواریانس تک متغیري - آنکوا - موردتجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد، آموزش ذهن آگاهی بر انعطاف پذیري و تاب آوري معنادار است p<0/05 - - ؛ بنابراین می توان از این مدل آموزشی بر اي بهبود انعطاف پذیري و تاب آوري سایر کارکنان استفاده نمود.
کلمات کلیدي: ذهن آگاهی، انعطاف پذیري، تاب آوري، کارمندان مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد
مقدمه
از آنجا که زندگی پراز چالش ها واسترسها ومشکلات است، لذا انسان نیازمند ابزارهایی براي مقابله با این شرایط است ویکی از بهترین ابزارها انعطاف پذیري3 ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ.انعطافپذیري به میزان تجربهپذیري فرد درمقابل محرکات گفته میشود. یک ویژگی شخصیتی که در افراد مختلف درجات آن متفاوت است و نوع واکنش افراد در مقابل تجارب جدید را نشان میدهد . - سگال و همکاران ، . - 2002تاب آوري1 را به معناي مهارتها، خصوصیات و توانمنديهایی تعریف میشو د که فرد را قادر میسازد با سختیها، مشکلات و چالشها سازگار شود. هرچند برخی از ویژگیهاي مرتبط با تابآوري به صورت زیستی و ژنتیکی تعیین میشوند، اما مهارتهاي مربوط به تابآوري را میتوان یاد داد و تقویت نمود - آلورد و همکاران2، 2005؛ به نقل از کرد میزرا نیکوزاده، . - 1388
از نظر مفهومی ذهن آگاهی را میتوان یکی از تعالیم آیینها - به طور خاص بودایی - 3 و شاید مذاهب ظهور یافته در شرق آسیا دانست که تاکید بر تقویت توان ذهنی و روانی انسان براي درك لحظهها، پاك کردن ذهن و ایجاد آرامش درونی براي فهم دقیق جریان زندگی دارد - به قول سهراب سپهري: زندگی آبتنی کردن در حوضچه اکنون است - . ذهن آگاهی به زبان ساده به معناي آگاه بودن از افکار، رفتار، هیجانات و احساسات است و شکل خاصی از توجه محسوب میشود که در آن دو عنصر اساس، حواس جمع بودن و بیداري صد درصد و آگاه بودن نسبت به همه رخ دادهایی که همین الان در اطراف ما و همین طور درون بدن ما در حال اتفاق افتادن هستند بدون قضاوت وجود دارد.
" ذهن آگاهی " کیفیتی از بیداري است که در آن ما از آگاه بودن خود آگاه میشویم . یعنی میفهمیم که داریم میفهمیم . یعنی وقتی داریم فکر میکنیم متوجه میشویم که در حال فکر کردن هستیم. به زبان ساده هم موضوعی را که راجع به آن فکر میکنیم، می بینیم، هم متوجه پدیده تفکر هستیم و هم متوجه فکر کننده هستیم. اما وقتی پاي عمل به میان میآید خواهیم دید که رسیدن به حالت ذهن آگاهی پیچیدهترین مساله ساده عالم است. از این منظر، انسان براي آرامش و دور کردن نگرانیها و اضطرابها لازم است تا با جریان مستمر و لحظه به لحظه زندگی رابطهاي عمیق و واقعگرایانه بر قرار کند. نمود عملی این مفهوم را برخی با تمرینهایی همراه با تمرکز ودقت کردن به حواس پنجگانه در درك عمیق و با آرامش لحظهها و لذتها توصیه میکنند. به طور مثال غذا خوردن آهسته و تلاش و تمرکز براي درك مزهها ، تمرکز بر تنفس و درك عمیق دم و باز دم، تمرکز و آرامش دوره اي در طی روز، یادآوري آن چیزهایی که از آن برخوردار هستیم - به تعبیري دیگر، یادآوري نعمتهایی که خداوند به ما داده است - از مصادیق تمرینهایی است که در این زمینه توصیه شده است. - مصفا . - 34 :1391
ذهن آگاهی روي رفع مشکلات تمرکز نمیکند .بلکه در وهله اول برپذیرش مشکلات تمرکز میکند، این که مشکلات حل شوند یا نه دردرجه دوم اهمیت قرار میگیرد. پس، اگرازاضطراب رنج میبرید، ذهن آگاهی به شما نشان میدهدکه چطور پذیرش احساس اضطراب راجایگزین انکار اضطراب خود یا جنگ با این احساس کنید، یعنی وقتی چیزي را همانطور که هست میپذیریم،شروع به تغییریافتن میکند. وقتی قبول میکنیم که یک خاطره خاص، ماراناراحت میکند، ناگهان به خود میآئیم ومتوجه میشویم که دیگر اثري ازناراحتی نیست. در ذهن آگاهی، پذیرش یعنی قبول کردن وبه رسمیت شناختن تجربهاي که درزمان حال دارید. پذیرش به معناي کنارهگیري وتسلیم شدن نیست. - آیدا رشیدي شیراز، - 1392از نظر هلزل و همکاران - 2011 - 1 تمرین مراقبه مبتنی بر ذهن آگاهی دربرگیرنده تمرکز توجه بر روي تجربه افکار، احساسات و حواس بدنی است به گونهاي که صرفاً مشاهده گر ایجاد و پایان یافتن آنها باشد.
احمدوند وهمکاران - - 1392 تحقیقی با عنوان بین بهزیستی روانشناختی بر اساس مولفههاي ذهن آگاهی انجام داد نتایج تحقیق نشان دادبا توجه به یافتهها، ذهن آگاهی پیشبینیکننده اي قوي براي بهزیستی روانشناختی است و 0/42 واریانس آن را تبیین میکند. همچنین همبستگیهاي به دست آمده بین تمام ابعاد بهزیستی روانشناختی و نمره کل ذهن آگاهی مثبت و معنادار بوده و افزایش ذهن آگاهی با افزایش بهزیستی روانشناختی همراه بود. با توجه به یافتههاي سایر مولفان در مورد تاثیر بهزیستی روانشناختی در کاهش استرس و تنیدگی میتوان انتظار داشت که با افزایش مولفههاي ذهن آگاهی، بهزیستی روانشناختی را افزایش داد و از میزان استرس و بیماريهاي جسمانی و روانی مرتبط کاست نجاتی وهمکاران - 1391 - تحقیقی با عنوان راﺑﻄﻪ بین ذهن آگاهی و کارکردهاي وجهی پایدار و انتخابی انجام داد نتایج تحقیق نشان داد ذهن آگاهی، نه باکارکردهاي توجه انتخابی، بلکه با کارکردهاي توجه پایدار مرتبط است. این یافته با ماهیت ذهن آگاهی به عنوان نظارت مستمر و پایدار بر وقایع جاري، قابل توجیه است.
امروزه بیشتر کارکنان وکارفرمایان به دنبال به کارگیري الگوهاي انعطاف پذیري هستند، اما هرکدام به دلایل مختلف، از یک سو کارکنان به دنبال ایجاد هماهنگی میان کارو زندگی خود هستند که یک روش مناسب براي کمک به آنها به منظوردستیابی به چنین هماهنگی، استفاده ازالگوي انعطاف پذیري است و از سوي دیگر، انعطاف پذیري به عنوان یکی ازموضوعات مهم درتفکرسازمانی قلمداد میشود. تعریف انعطاف پذیري ریشه درتئوري-هاي پست مدرن وتئوريهاي مبتنی برمنابع دارد وشامل توانائیهاي شرکت براي سازگاري با تغییرات غیرقابل پیشبینی ومهم محیط است و نیازمند توانائیها وقابلیتهاي مناسب براي نشان دادن واکنش سریع نسبت به محیط میباشد که تاثیر بسیار زیادي بر شرکت دارد در جهان امروزتغییر، سریع است وانطباق موفقیت آمیز، یک بخش مهمی از موفقیت در عصر حاضر است.2 تحقیقات نشان دادهاند که انعطافپذیري روانشناختی با مهارتهاي ذهن آگاهی، عاملی در ارتباط با سلامت روان بیشتر، ارتباط زیادي دارد - بائر، اسمیت، هاپکینز و تونی، . - 2006 ذهن آگاهی به تجربهاي بر میگردد که در آن فرد به شیوهاي خاص، هدفمند و در زمان حاضر و خالی از قضاوت به