بخشی از مقاله
چکیده
احساس امنیت احساس آزادی نسبی از خطرات و تهدیدات است که به فرد آرامش جسمی و روحی می بخشد بنابراین هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی رابطه بین تعالی معنوی، انعطاف پذیری شناختی و تاب آوری با امنیت روانی در دانش آموزان بود. روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان متوسطه دوم شهر کرمانشاه در سال تحصیلی بود. نمونه آماری شامل دانش آموز دختر که با روش نمونه گیری خوشه ایی چندمرحله ایی انتخاب و پس از جلب رضایت و همکاری در این پژوهش شرکت کردند و از آزمودنی ها خواسته شد که پرسشنامه تعالی معنوی پایدمونت، پرسشنامه انعطاف پذیری شناختی دنیس و وندروال، پرسشنامه تاب آوری کانر ودیویدسون و پرسشنامه امنیت روانی مازلو را تکمیل کنند.
تحلیل داده ها با محاسبه ضرایب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون همزمان انجام شد. نتایج نشان داد که تعالی معنوی و تاب آوری همبستگی مثبت معناداری با امنیت روانی دارد و همچنین توان پیش بینی امنیت روانی را دارند اما انعطاف پذیری شناختی با امنیت روانی همبستگی معناداری نداشت. در نتیجه می توان گفت که یکی از عناصر سازنده معنویت تعالی معنوی است آنجا که فرد از وابستگی های دنیوی اعراض کرده و از غیرخدا به خدا روی می ×آوردو همین امر توان تحمل فرد را در برابر مشکلات بیشتر می کند و منجر به امنیت خاطر فرد می شود.
مقدمه
زندگی امنیت از نیازها و انگیزه های اساسی انسان به شمار می رود - مک لئود ، - . امنیت روانی ، یکی از مهم ترین فاکتورهای زندگی سالم است - حسنی، احمدی و دریکوندی، - . امنیت روانی، یعنی داشتن روح و روانی آرام و به دور از ترس که در این صورت، زندگی آدمی گوارا و دلپذیرخواهد شد. امنیت روانی عبارت است از ایمنی نسبی از خطر، مساله امنیت از دو جهت قابل بررسی است یکی آسایش خاطر ناشی از اطمینان شخص به ارضای نیازمندی ها خود و دیگری اطمینان از اینکه هیچ کس یا هیچ چیز فرد را تهدید نمی کند.
به عبارتی امنیت حالتی است که در آن ارضای احتیاجات و خواسته های شخصی انجام می یابند یا احساس ارزش شخصی، اطمینان خاطر، اعتماد به نفس و پذیرش از طرف افراد جامعه است - ماه زاده،. نتایج پژوهش های مختلف نشان می دهد که بین امنیت روانی با بهداشت روانی - فتحی، - ، با معنویت در کار - اردلان، قنبری، زندی و سیف پناهی، - و با راهبری اخلاقی - طالبی، شهودی و حمزه زاده همبستگی مثبت ×و با سوء مصرف مواد مخدر - جلالی، منشئی و مظاهری - همبستگی منفی وجود دارد.
معنیوت و نزدیکی به خدا می تواند دربرگیرنده امنیت، سلامت، شادکامی، فرزانگی، موفقیت شود - نادری و رجایی پور - . تعالی معنوی که تلاش فردبرای ساختن معنایی وسیع از هدف نهایی مرگ و زندگی است. به عبارت دیگر استعداد فرد برای بیرون ایستادن از زمان و مکان حاضر و دیدن زندگی از یک منظرگاه بزرگ تر و عینی تر است تعالی معنوی به انسان کمک می کند تا بخش های مجزای زندگی را به هم متصل کند و یک کل معنادار بسازد - کونیق و همکاران ، - . نگاهی به تعاریف موجود معنویت بیانگر وجود چهار ویژگی اساسی لازم و ملزوم در این تعاریف است - دلگادو ، - که عبارتند از: ٌ-معنویت به پذیرش سیستمی از باورها نیاز دارد.
مارکوئن معتقد است»معنویت نمی تواند کاملاً خود ساخته باشد، بلکه طی تعاملاتی که فرد با فرهنگ خود دارد شکل می گیرد.«ٍ - معنویت مستلزم جستجو یا پرسش برای معنا و هدف زندگی است. این پژوهش مربوط است به جوهر و اصل هستی. یافتن معنا و هدف زندگی مربوط است به رسالتی که فرد احساس می کند به خاطر آن به سرنوشت خاصی فراخوانده شده استدر. راستای این جستجو، معمولاً تغییراتی در ارزش های فرد دیده می شود - از ارزش های مادی به ارزش های نوعدوستانه یا آرمانگرایانه - َ- معنویت شامل آگاهی از پیوند یا ارتباط با دیگران است.
حین جستجویی که فرد برای یافتن معنا و هدف زندگی انجام می دهد، خودشناسی و رشدی حاصل می شود که به برقراری پیوند بین خود، دیگران، جهان و وجود نهایی - خدا - منجر می شود ُ- معنویت در برگیرنده ی تعالی یا فرا رفتن از خویشتن خود می باشد. تعالی یعنی باور به اینکه فرا رفتن از خود امکان پذیر است. تعالی در ضمن اشاره دارد به تجربه ای متافیزیکی - فرای از جنبه های معمول ادراک انسان - الکینز و همکاران معتقدند تجربه تعالی شبیه است به تجربه اوجی که مازلو از آن نام می برد.
در اینگونه تجارب فرد در نتیجه ی تماس با بعدی نادیدنی قدرت خاصی پیدا می کند.نتایج پژوهش های مختلف نشان می دهد که بین مذهب و معنویت با تاب آوری رابطه وجوددارد - حسین چاری ومحمدی، حسینی قمی و سلیمی بجستانی - . تاب آوری به عنوان ظرفیت انسان برای مقابله و انطباق با سختی، رنج، مصیبت و دیگر عوامل استرس زا در زندگی روزانه است. مطالعات مختلف بر روی تاب آوری تاکید می کند که تاب آوری فراتر از برخورد و انطباق با تجربیات آسیب زا است.
بدین معنا که فرد قدرت بازگشت و رشد به شیوه ی مثبت در برابر شرایط نامناسب را دارد - کنات و دریویس - . در زمینه رفتار انسانی، تاب آوری اغلب به عنوان یک ویژگی مرتبط با منش، شخصیت و تواناییِ مقابله در نظر گرفته می شود. در این بخش، تاب آوری بر توانمندی، انعطاف پذیری، توانایی تسلط یا برگشت به حالت عادی پس از مواجهه با استرس و چالش ×شدید دلالت دارد - آگایبی و ویلسون - . از دیگر متغیرهایی که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته انعطاف پذیری شناختی است.
در مورد مفهوم انعطاف پذیری شناختی به طور کلی، توانایی تغییر آمایه های شناختی به منظور سازگاری با محرک های در حال تغییر محیطی، عنصر اصلی در تعاریف عملیاتی انعطاف پذیری شناختی است - دنیس و وندروال ، - . بعضی پژوهشگران انعطاف پذیری شناختی را میزان ارزیابی فرد در مورد قابل کنترل بودن شرایط تعریف کرده اند که این ارزیابی در موقعیت های مختلف تغییر می کند - گان، لیو و زانگ زونگ و همکاران ، - . بورتون، پاکنهام و برون انعطاف پذیری شناختی را به عنوان یکی از پنج عامل حمایتی تاب آوری مورد بررسی قرار دادند.
نتایج پژوهش سلطانی وهمکاران،تقی زاده و فرمانی نشان می دهد که بین انعطاف پذیری شناختی با تاب آوری رابطه وجود دارد. همچنین نتایج پژوهش بفروئی و همکاران نشان می دهد که بین تاب آوری و سرسختی نیز رابطه مثبت معناداری وجود دارد. بنابراین با توجه به مطالب گفته شده هدف این پژوهش بررسی رابطه بین تعالی معنوی، انعطاف پذیری شناختی و تاب آوری با امنیت روانی در دانش آموزان دختر بوده است. طبق بررسی های بعمل آمده در مطالعات دیگر به طور جداگانه روابط بین ×برخی از این متغیرها بررسی شده اما این متغیرهای در یک مدل قرار داده نشده است.
روش:
پژوهش حاضر با توجه به ماهیت موضوع و اهداف مورد نظر، از نوع تحقیقات توصیفی همبستگی است.جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه ی دانش آموزان دختر پایه سوم و چهار دوره ی دوم متوسطه مدارس دولتی آموزش و پرورش شهر کرمانشاه در سال تحصیلی بود که با استعلام از اداره ی آموزش و پرورش کرمانشاه تعداد نفر بوده اند. حجم نمونه با توجه به تعداد جامعه آماری پژوهش مذکور و براساس جدول مورگان تعداد نفر تعیین شد. روش نمونه گیری به صورت خوشه ایی چند مرحله ای انجام شد بدین صورت که از بین نواحی سه گانه ی آموزش و پرورش شهر کرمانشاه یکی از نواحی - ناحیهَ - انتخاب شد وسپس از بین مدارس این ناحیه مدرسه به صورت تصادفی انتخاب و پرسشنامه های پژوهش توزیع و جمع آوری گردید پس از اجرای تحقیق، ٍََ پرسشنامه در مرحله فرضیه آزمایی تحلیل شدند. لازم به ذکر که تعدادی از پرسشنامه ها به علت نقص در تکمیل کناره گذاشته شدند.
ابزار پژوهش
پرسشنامه انعطاف پذیری شناختی: این پرسشنامه توسط دنیس و وندروال ساخته شده است، یک ابزار خودگزارشی کوتاه سوالی است و برای سنجش نوعی از انعطاف پذیری شناختی که در موفقیت فرد برای چالش و جایگزینی افکار ناکارآمد با افکار کارآمدتر لازم است به کار می رود. شیوه نمره گذاری آن براساس یک مقیاسْ درجه ای لیکرتی می باشد و تلاش دارد تا سه جنبه از انعطاف پذیری شناختی را بسنجد:
الف - میل به درک موقعیت های سخت به عنوان موقعیت های قابل کنترل،
ب - توانایی درک چندین توجیه جایگزین برای رویدادهای زندگی و رفتار انسان ها
ج - توانایی ایجاد چندین راه حل جایگزین برای موقعیت های سخت. این پرسشنامه در کار بالینی و غیربالینی و برای ارزیابی میزان پیشرفت فرد در ایجاد تفکر انعطاف پذیر به کار می رود. دنیس و وندروال در پژوهشی نشان دادند که این پرسشنامه از ساختار عاملی، روایی همگرا و روایی همزمان مناسبی برخوردار است.
