بخشی از مقاله
چکیده:
اهداف: هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه رضایت شغلی، طرحواره های ناسازگار اولیه و رضایت زناشویی در زوج های هر دو شاغل شهر رشت بود.
روش ها: روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه ی آماری شامل کلیه ی زوجین هر دو شاغل شهر رشت است. نمونه ای به حجم 100 نفر - - 50 زوج به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها از پرسشنامه رضایت شغلی هرزبرگ، پرسشنامه طرحوار های ناسازگار اولیه یانگ و فرم کوتاه پرسشنامه رضایت زناشویی انریچ استفاده شد به منظور تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آزمون همبستگی و رگرسیون و نرم افزارspss استفاده شد.
یافته ها: نتایج همبستگی نشان داد که متغیرهای رضایت شغلی و رضایت زناشویی با یکدیگر ارتباط مثبت و معنادار و با طرحواره های ناسازگار اولیه رابطه منفی دارند. به عبارتی رضایت زناشویی با رضایت شغلی - - r=P<0/261 همبستگی مثبت و معنادار دارد و با طرحواره ناسازگار اولیه - - r=P<-0/251 همبستگی منفی و معنادار دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیرهای رضایت شغلی و طرحواره های ناسازگاراولیه قادر به تبیین 0/27 از واریانس رضایت زناشویی در زوجین هر دو شاغل بودند. به عبارت دیگر هرچه طرحواره های ناسازگار اولیه کم باشد، رضایت شغلی و رضایت زناشویی افراد بالا می باشد.
نتیجه گیری: یافته های این پژوهش از اهمیت متغیر های رضایت شغلی و طرحواره های ناسازگار اولیه با رضایت زناشویی و پیش بینی رضایت زناشویی در زوجین هر دو شاغل حمایت می کند.
مقدمه: امروزه با توجه به پیشرفت جهان و تخصصی شدن مشاغل و بالا رفتن هزینه ها، تعداد زوج هایی که در آن ها هر دو همسر شاغل هستند افزایش یافته است. اصطلاح زوج هر دو شاغل معمولا به زوج هایی که هر دوی آن ها به مشاغل فنی، مدیریتی یا تخصصی مشغول اند اطلاق می شود. با پیشرفت جهان و صنعتی شدن، تعداد این نوع زوج ها در حال افزایش است. آن ها با مسائلی مواجه اند که از آن جمله می توان به: -1 اهداف و مقاصد کاری و خانوادگی، -2 تعارض نقش های شغلی و خانوادگی، -3 مراقبت کودکان، -4 عوامل ارتباطی، -5 عوامل شخصی، اشاره کرد. بسیاری از مسایلی که این زوج ها در زندگی شغلی و خانوادگی خود با آن مواجه اند ریشه در طرحواره های آنان دارد.
به باور یانگ و همکاران - - 2003 طرحواره های ناسازگار اولیه، الگوهای هیجانی و شناختی خود شکننده ای هستند که در جریان رشد آغاز می گردند و در سر تا سر زندگی تکرار می شوند. از سوی دیگر آسیب شناسی روانی فرد می تواند بازتاب طرحواره های ناسالم وی باشد. بنابراین طرحواره های منفی و ناسازگار که بیشتر در پی تجارب ناگوار دوران کودکی پدید می آیند، می تواند به عنوان هسته اصلی اختلال شخصیت و بسیاری از بیماری های محور - آی - در میان همسران هر دو شاغل ایفای نقش کند.
این طرحواره ها موجب سوگیری در تفسیر رویدادها و سوتفاهم ها و اهداف و چشم داشت های غیر واقع بینانه در همسران می شود که این امر بر ادراک ها و ارزیابی های بعدی در زندگی مشترک و زندگی شغلی زوجین هر دو شاغل تاثیر می گذارد. زیرا طرحواره ها در مسیر زندگی تداوم دارند و بر چگونگی رابطه فرد با خود و دیگران به ویژه با شریک زندگی تاثیر دارند، از آن جا که طرحواره های ناسازگار، ناکارآمد هستند ناخشنودی در روابط زناشویی و روابط کاری را در پی دارند و زمینه را برای تعارض نقش ها فراهم می کنند - . - 2
رضایت یک متغییر نگرشی است، رضایت زناشویی نگرشی مثبت و لذت بخش است که زوج ها از جنبه های مختلف روابط زناشویی دارند، رضایت فرد از رابطه زناشویی موجب رضایت وی از خانواده شده و رضایت از خانواده در حکم رضایت از کل زندگی فرد و شغلش است. رضایت زناشویی نقش مهمی را در بقا و استحکام خانواده ایفا می کند. به همین خاطر باید در حد مطلوب باشد - . - 3 اگر بنا بر دلایلی از جمله طرحواره های ناسازگار اولیه، رضایت زناشویی زوج های هر دو شاغل دچار مشکل شود، در سایر حوزه ها خصوصا در حوزه شغل و رضایت شغلی تاثیر می گذارد، چه بسا بسیاری از ناراحتی های روحی و غیبت های کاری و نارضایتی های شغلی در بین زوج ها، ریشه در مشکل در رضایت زناشویی و مشکلات در خانواده دارد و وجود طرحواره های ناسازگار اولیه که ریشه در خاطرات کودکی دارند به این ناراحتی ها دامن می زند.
زوج های هر دو شاغل دیدگاه های مثبت تری نسبت به یکپارچه کردن نقش های خانه و شغل دارند و از آن جایی که اهدافشان به هم نزدیک تر است، احساس تعهد بیشتری می کنند اما اغلب این زوج ها دچار تعارض بین نقش های خانوادگی و شغلی می شوند و این از آن جا نشات می گیرد که جامعه وظایف زن را در خانه و مراقبت از فرزند و مرد را نان آور اصلی خانواده می داند. این تعارضات و برخی عوامل دیگر مانند مراقبت از کودک و اینکه چه کسی از او مراقبت کند، نقل مکان برای یافتن شغل در شرایط جغرافیایی دیگر و نیاز به تسلط و تصمیم گیری، ممکن است بر رابطه زناشویی زوجین تاثیر بگذارد و این تاثیر به حوزه شغلی و سایر حوزه های زندگی منتقل شود - . - 4
در بسیاری از زوج های هر دو شاغل، توافق دو جانبه بر سر موضوعات کوچک و بزرگ که به تعهد ختم شود مهم است - - 5و - . - 6 همچنین این مسایل ممکن است ریشه در طرحواره هایی داشته باشند که این افراد در دوران کودکی خود داشته اند و تداوم یافته اند. یانگ بر این باور است که طرحواره ها در سه موقعیت شکل می گیرند و تداوم می یابند. این سه موقعیت عبارت اند از: نیازهای هیجانی، تجارب اولیه کودکی و خلق و خوی هیجانی. ریشه های تحولی طرحواره های ناسازگارانه اولیه در تجارب دوران کودکی نهفته است. طرحواره ها مطابق با پنج نیاز تحولی کودک به پنج حوزه ی بریدگی و طرد، خودگردانی و عملکرد مختل، محدودیت های مختل، دیگر جهت مندی، گوش به زنگی بیش از حد و درصد بازداری تقسیم شده است که هر کدام شامل چند طرحواره است.
حوزه بریدگی و طرد شامل طرحواره های رها شدگی، بی ثباتی، بی اعتمادی، بدرفتاری، محرومیت هیجانی ، نقص ، شرم و انزوای اجتماعی و یگانگی است. حوزه خودگردانی و عملکرد مختل شامل استحقاق/ بزرگ منشی، خویشتن داری و خودانضباطی ناکافی است. حوزه دیگر جهت مندی شامل طرحواره های اطاعت، ایثار و پذیرش جویی می باشد و حوزه ی گوش به زنگی بیش از حد و بازداری شامل طرحواره های منفی گرایی/ بدبینی، بازداری هیجانی، معیارهای سرسختانه، عیب جویی افراطی و تنبیه می باشد - . - 7 این طرحواره ها در روابط میان فردی افراد در حوزه شغلی، خصوصا روابط میان فردی زوج ها با یکدیگر تاثیر می گذارد.
مطابق نظر یانگ - 1999 - طرحواره های ناسازگار اولیه به خاطر تجارب منفی دوران کودکی ایجاد می شود که بر شیوه ی تفکر احساس و رفتار افراد در روابط صمیمانه ی بعدی و سایر جنبه های زندگی تاثیر می گذارد - . - 8 طرحواره های برخواسته از روابط والدینی بر توانایی احساس رضایت از روابط زناشویی تاثیر داشته 9 - و. - 10 همچنین این طرحواره ها با صمیمیت و سازگاری در روابط صمیمانه و زناشویی رابطه معنادار دارد - 11و12و. - 13 افشاری و همکاران - - 2015 رابطه زناشویی را مهمترین رابطه انسانی توصیف کرده اند - . - 14 رابطه زناشویی ساختار اولیه ای را برای بنا نهادن رابطه خانوادگی و تربیت کردن نسل آینده فراهم می سازد - . - 15
یکی از جنبه های حیاتی یک سیستم زناشویی رضایتی است که زوجین در روابط خویش احساس و تجربه می کنند - . - 16 بنابراین یکی از اهداف اصلی تحقیقات درباره روابط بین زوجین مشخص کردن عواملی است که بر تعاملات بین زوجین تاثیر می گذارد - . - 17 رابطه زناشویی نظریه مدل اجتماعی نای یکی از مهم ترین نظریات در زمینه ازدواج و خانواده که توجیه مناسبی برای روابط رضایت بخش و غیره می باشد است.
این نظریه که در سال - - 1987 به وجود آمده مبتنی بر مدل اقتصادی از رفتار انسانی است. فرض اساسی این نظریه این است که روابط با پاداش های بیشتر و هزینه های کمتر، رضایتمندی بیشتری را ایجاد خواهد کرد و دوام بیشتری خواهد داشت. نظریه چرخه زندگی زناشویی که با تقسیم بندی مراحل زندگی و تغییرات و تنش ها و نقش های خاص هر مرحله، به بررسی تفاوت ها در سطح رضایتمندی زناشویی، که ناشی از تغییرات دوره های مختلف است می پردازد. این نظریه هر مرحله از چرخه زندگی را محصول از توالی مهم وقایع قبلی می داند.
چنین رویکردی برای توجیه تاثیرات زندگی بر روابط مفید می باشد. نظریه نیازها: طبق این نظریه میزان رضایت شغلی هر فرد که از اشتغال حاصل می شود به دو عامل بستگی دارد: اول اینکه چه مقدار از نیازها و به چه میزان از طریق کار تامین می گردد و چه میزان به صورت تامین نشده باقی می ماند. نتیجه ای که از این دو حاصل می شود رضایت شغلی فرد را نشان می دهد. نظریه انتظارات: که انتظارات افراد را در دستیابی به رضایت شغلی موثر می داند. انتظارات بالا موجب می شود رضایت شغلی دیرتر حاصل گردد. بنابراین رضایت شغلی مفهومی کاملا فردی است و باید در مورد هر فرد به طور جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.
نظریه نقشی: در این نظریه به دو جنبه اجنماعی و روانی توجه می شود. جنبه اجتماعی به شرایط محیط اشتغال و روابط با همکاران، و جنبه های روانی به عوامل و خصوصیات درونی افراد اطلاق می شود. رضایت شغلی در این نظریه بر اثر تعامل بین عوامل اجتماعی و عوامل روانی حاصل می شود - . - 18 ذوالفقاری، فاتحی زاده و عابدی - - 1387 در پژوهشی که جهت تعیین رابطه بین طرحواره های ناسازگار اولیه با ابعاد صمیمیت زناشویی در بین 70 نفر - - 35 زوج شهر اصفهان انجام دادند به این نتیجه رسیدند که بین طرحواره های ناسازگار اولیه با ابعاد صمیمیت زناشویی همبستگی منفی و معناداری وجود دارد یعنی هرچه طرحواره ها ناسازگارتر می شوند، صمیمیت زناشویی کاهش می یابد.
