بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر طرحواره درمانی درکاهش طرحواره های ناسازگار اولیه بیماران اج آی وی/ایدز با سابقه رفتارهای پرخطر جنسی انجام شد.روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه آزمایشی و کنترل بود. . جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه بیماران مبتلا اچ آی وی مثبت شناخته شده ازطریق رفتار پر خطر جنسی بودندکه 20 نفر انتخاب و بطور تصادفی در دو گروه آزمایش وکنترل قرار گرفتند. ابزار این پژوهش شامل پرسشنامه فرم کوتاه طرحواره یانگ - - 1998 بود. برنامه مداخلات آموزشی گروهی طرحواره محور در10 جلسه هفتگی برروی گروه آزمایشی اجرا شد. شرکت کنندگان هردو گروه قبل و بعد از اجرای برنامه مداخله ای ، پرسشنامه فرم کوتاه طرحواره یانگ را تکمیل کردند. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که روش طرحواره درمانی در کاهش طرحواره ناسازگار اولیه بیماران اج آی وی/ایدز با سابقه رفتارهای پرخطر جنسی موثر است و تفاوت میانگین دو گروه آزمایش و کنترل رفتارهای پرخطر جنسی در سطح 0/05 معنی دار بوده و این نشان می دهد که بین دو گروه در این مؤلفه ها تفاوت معنی دار وجود دارد. با توجه به این نتایج می توان گفت که بهبود طرح واره باعث ایجاد تغییرات رفتاری خواهد شد بطوری که بیماران یاد می گیرند سبک های مقابله ای سازگار را جانشین سبک های مقابله ای ناسازگار کنند.
مقدمه:
با این که اولین مورد ایدز - سندرم نقص ایمنی اکتسابی - در ایران در سال 1366 شناسایی شد و اقدامات مقابله با آن آغاز گردید؛ اما ایدز سالها است که به عنوان مشکل بزرگ بهداشتی و اجتماعی خسارات جبران ناپذیری به بشر وارد میکند. هنوز هم شیوع این بیماری رشد فزایندهای داشته و روز به روز در جهان و ایران در حال گسترش است - قایمیان و همکاران، . - 1390 ایدز بزرگترین بیماری عفونی کشنده و چهارمین علت مرگ در جهان است. این بیماری از عوامل اصلی موانع توسعه جوامع بوده و بیشتر جمعیت فعال و مولد را در می گیرد. براساس پیش بینی سازمان جهانی بهداشت میزان آلودگی ایدز در ایران تا سال 2020 میلادی به 10 درصد خواهد رسید - اعتمادی ،. - 1389 عفونت اچ آی وی و ایدز از جمله بیماری هایی است که به لحاظ کشندگی بالا و هزینه مراقبت فراوان ، ایجاد مشکلات اجتماعی و هدف قرار دادن جمعیت جوان از معضلات مهم جوامع بشری است .این بیماری یک پدیده زیستی – روانی – اجتماعی است که به راحتی و با سرعت ساختارهای اجتماعی و موجودیت فردی را تحت تأثیر قرار داده است. - راتیگان ،1997؛به نقل از ؛رضایی ؛طارمیان ،. - 1389 شایع ترین راه انتقال اچ آی وی انتقال از طریق تماس جنسی است . بیش از % 70 کل موارد آلودگی به ویروس اچ آی وی از این طریق آلوده شده اند. بطور کلی عواملی مانند تعداد تماس و یا شرکاء جنسی، مرحله بیماری در بدن فرد آلوده ،سالم نبودن مخاط درحین تماس جنسی،محل آناتومیک تماس جنسی خطر انتقال در یک تماس جنسی را بالاترمی برند. - نوری قاسم آبادی، . - 1389
طرحواره درمانی که توسط یانگ وهمکارانش درسال 1990 ابداع شد درمانی نوین ویکپارچه است که عمدتا براساس بسط وگسترش مفاهیم وروش های درمان شناختی - رفتاری کلاسیک بنا شده است .طرحواره درمانی ،اصول ومبانی مکتب های شناختی - رفتاری ،دلبستگی گشتا لت ، روابط شی ء، سازنده گرایی وروان کاوی رادرقالب یک مدل درمانی ومفهومی ارزشمند تلفیق کرده است .طرحواره درمانی در مورد انواع اختلالات محور یک کاربرد دارد. - حمیدپور،. - 1389 طرحوارههای ناسازگار اولیه به عنوان زیر ساختهای شناختی منجر به تشکیل باورهای غیرمنطقی میشوند. طرحوارهها دارای مؤلفههای شناختی، عاطفی و رفتاری هستند. هنگامی که طرحوارههای ناسازگار اولیه فعال میشوند سطوحی از هیجان منتشر میشود و مستقیم یا غیر مستقیم منجر به اشکال مختلفی از آشفتگیهای روانشناختی نظیر افسردگی و اضطراب و سوء مصرف مواد، تعارضات بین فردی و مانند آنها میشود. طرحوارههای ناسازگار اولیه1 منجر به اختلال روانی خاص نمیشوند اما آسیبپذیری فرد را برای ابتلاء به اختلالات روانی افزایش میدهند. یانگ 1990 - ، - 1999 معتقد است برخی از طرحواره بهویژه آنهایی که عمدتا" در نتیجه تجارب ناگوار شکل میگیرند ممکن است هسته اصلی اختلالات شخصیت، مشکلات منش شناختی و بسیاری از اختلالات مزمن روانی قرار بگیرند - آذری، . - 1391
در دهههای اخیر درمانهای شناختی از مفهوم طرحواره برای ارزیابی و درمان اختلالات استفاده کردهاند - یعقوبی، نصر و شاهمحمدی، . - 1374 نظریهپردازان بر اهمیت شناسایی و تعدیل شناختهای زیربنایی یا طرحوارهها تأکید کردهاند - فتی، بیرشک، عاطف وحید و دابسون، . - 1383طرحوارهها، هستهی اصلی خودپندارهی فرد را تشکیل میدهند و پردازش اطلاعات فرد را دربارهی خود، دنیا و دیگران هدایت میکنند - یانگ، . - 1999 طبق نظریهی یانگ - فتی، بیرشک، عاطف وحید و دابسون، 1383؛ لی، تیلور و دان2 ، . - 1999 طرحوارههای ناسازگار اولیه موضوعات ثابت، فراگیر و پایداری هستند که از خاطرات، هیجانها، شناختها و احساسهای بدنی تشکیل شدهاند. این طرحوارهها از طریق تعامل خلق و خوی کودک باتجربیات منفی و مداوم وی شکل میگیرند و به سازگاری فرد با خانواده یا محیط او کمک میکنند. اما، این طرحوارهها در دورانهای بعدی زندگی ممکن است ناسازگارانه باشند، زیرا طرحوارهها انعطافناپذیر و در مقابل تغییر مقاوم هستند. این طرحوارهها باعث تحریک افکار خودآیند منفی و ناراحتی روانی شدید میشوند. یانگ به منظور ارزیابی طرحوارهها، پرسشنامهی طرحوارههای ناسازگار- فرم 205 مادهای را تدوین کرد - یانگ، کلوسکو و ویشر3 ، . - 1979 این پرسشنامه 16 طرحوارهی ناسازگار را اندازهگیری میکند - اشمیت4 و همکاران، 1995 - بک، راش، شو و امری. - 1979 - 5
مطالعهی فوق را بر روی نمونهای از بیماران سرپایی - n=278 - و بستری - n=78 - در استرالیا تکرار کردند و به یافتههای مشابهی دست یافتند. اما در مطالعهی ریجکهبوئر6 و همکاران - یانگ، - 1990 بر روی نمونههای بالینی و غیربالینی هلندی 16 طرحوارهی پیشنهادی یانگ ظاهر شد. همچنین والر7 و همکاران گزارش دادند که این پرسشنامهی به طور مؤثری زنان مبتلا به اختلالات خوردن را از زنان بهنجار - اشمیت و همکاران، - 1995 و زنان دچار افسردگی - ون دگبرن8 و ریجکه بوئر ، - 2006 متمایز میسازد. سرانجام، یانگ طی پژوهشها و تجارب بالینی خویش به این نتیجه رسید که 18 طرحوارهی ناسازگار وجود دارد و در نتیجه در سال 2005 نسخه اولیهی 232 مادهای این پرسشنامه را معرفی کرد. به نظر یانگ، بهخصوص برای استفادههای بالینی این نسخه مناسبتر از فرم کوتاه است - صدوقی و همکاران،2008 ؛ فتحی و همکاران ، . - 1388 شناخت درمانی متمرکز برطرحواره روی تعدادی از طرحواره های ناسازگاراولیه - عقاید منفی پایدار درباره خودشخص ؛ دیگران و حوادث - متمرکز است - بک، روشن، شو و امری، 1979؛ فریمن و لیف ،1989؛یانگ،. - 1994 طرحواره ها به میزان زیادی ناکارآمدند و فرض براین است که آنها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم باعث بروز مشکلات و ناراحتی هایی نظیر اعتیاد به الکل و مواد مخدر می شوند - یانگ ؛ 1999؛ به نقل از صاحبی ؛ . - 1384
کازیو - 2004 - 1در مطالعه خود بصورت نظری طرحواره های ناسازگار اولیه را به 3 دسته می کند . گروه اول : طرحواره هایی که در تعریف خود عامل اضطراب را دارند. . گروه دوم : آنهایی که مرتبط با فقدان انسجام خود هستند. و گروه سوم طرحواره هایی که با خلا ها و بحران های ارتباطی مشخص می شوند. - آهی، . - 1384 دیلاتر - 2004 - 2در مطاله خود به این نتیجه رسیدند که در کل طرحواره های ناسازگار اولیه در افراد مضطرب فعالتر از افراد سالم است . کالویت و همکاران در مطالعه خود بین علایم اختلالات عاطفی - افسردگی ،اضطراب و خشم - و طرحواره های ناسازگار اولیه ، به رابطه معناداری دست یافتند . در مطالعه او 407 دانش آموز پرسشنامه هایی از جمله پرسشنامه افسردگی بک ،پرسشنامه اضطراب صفت-حالت و پرسشنامه بازنگری شده افکار خود آمد را پرکردند. در بررسی نتایج این محققان علاوه برتایید عوامل طرحواره های ناسازگار اولیه به رابطه بالینی این طرحواره ها و نشانه های اختلال عاطفی ،افسردگی و اضطراب تاکید کردند. - کالویت3 و همکاران ، - 2005 نتایج پژوهش گاسپارتی بیانگر آن است که عوامل و الگوهای شخصیتی مانند ضعف در مهارتهای مقابله ای و حرمت به خود ؛ عدم توانمندی فرد و ضعف در مهارتهای ارتباطی و اجتماعی می توانند فرد را به طور هوشیار و یا ناهوشیار به سوی تجربه های سوء مصرف مواد و رابطه با هم جنس سوق دهند. - کارزما4 ،. - 2002 یوسفی - 1390 - پژوهشی با هدف بررسی مقایسه ی اثربخشی خانواده درمانی مبتنی برطرحواره درمانی و نظام عاطفی بوون بر طرحواره های ناسازگار اولیه در مراجعان متقاضی طلاق شهر سقز انجام داد.فرضیه های مبنی بر اثربخشی خانواده درمانی مبتنی بر طرحواره درمانی و نظام عاطفی بوون بر طرحواره های ناسازگار اولیه، تایید شدند .همچنین بر اساس نتایج، دو روش درمانی اثر تقریبا یکسانی داشتند.
عضدی - - 1391 پژوهش حاضر طرحوارههای ناسازگار اولیه، کیفیت زندگی و احساس تنهایی را در افراد عادی و و اچ آی وی مقایسه میکند. نتایج نشان داد که بین افراد عادی و اچ آی وی از نظر طرحوارههای ناسازگار اولیه، کیفیت زندگی و احساس تنهایی تفاوت معنیداری وجود دارد. افراد و اچ آی وی نسبت به افراد عادی از طرحوارههای ناسازگار اولیه بیشتر، کیفیت زندگی، سلامت روانی، سلامت جسمانی، عملکرد جسمانی، سلامت عاطفی پایینتر و احساس تنهایی بیشتر برخوردارند. در این پژوهش نظر یانگ در مورد وجود طرحوارههای ناسازگار بیشتر در افراد بیمار و نقش طرحوارههای ناسازگار اولیه در ابتلا و تداوم اختلالات تأیید شد. بنابراین راهبردهای موثر مقابله ای مانند طرحواره درمانی به عنوان یک روش درمانی می تواند جایگاه مهمی را در مراکز کنترل رفتارهای پرخطر بهخود اختصاص دهد.
روش پژوهش :
نوع مطالعه:پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون –پس آزمون باگروه کنترل است.
جامعه،نمونه و روش نمونه گیری:
جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه بیماران مبتلا اچ آی وی مثبت - جنسی - شناخته شده استان گیلان در سال 1394-1393 می باشد که از این میان20 نفر در دو گروه مساوی آزمایش و کنترل بر حسب شرایط ورود به پژوهش انتخاب خواهند شد.لازم به ذکر است ملاک های ورود گروه نمونه به این پژوهش شامل - ارائه گواهی مستند از سوی پزشک مبنی بر تشخیص اچ آی وی مثبت، داشتن حداقل 8 کلاس سواد و دامنه سنی 18 تا 50سال - است. روش نمونه گیری از نوع در دسترس بر مبنای هدف تحقیق بوده و روش پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح دو گروهی ناهمسان با پیش آزمون و پس آزمون خواهد بود.
ابزار پژوهش
پرسشنامه طرحواره یانگ: پرسشنامه طرحواره یانگ- فرم کوتاه، پرسشنامه خودگزارشی 75 ماده ای است که جهت ارزیابی 15 خرده مقیاس EMS تهیه شده است - یونگ، -1: - 1998 محرومیت هیجانی،-2 رها شدگی، -3 بی اعتمادی/ بد رفتاری، -4 انزوای اجتماعی/ بیگانگی، -5 نقص/ شرم، -6شکست خورده، 7 -وابستگی / بی کفایتی، -8 آسیب پذیری دربرابر ضرر و بیماری، -9 گرفتار، -10 اطاعت، -11 ایثار، -12 بازداری هیجانی، -13 معیارهای سرسختانه،-14 استحقاق،-15 خویشتن داری/ خود انضباطی ناکافی. هر ماده بر روی مقیاس 6 گزینه ای درجه بندی خواهد شد - =1 در مورد کاملا غلط است - کاملا" غلط - تا -6 کاملا" من را توصیف می کند - کاملا درست×
