بخشی از مقاله
چکیده هدف:
پژوهش حاضر بررسی رابطهی بین طرحوارههای ناسازگار اولیه و فرسودگی شغلی معلمان زن مدارس راهنمایی منطقه 6 تهران را مورد مطالعه قرار داد. روش: نوع پژوهش از نظر روش همبستگی می باشد .بدین منظور یک گروه نمونه 81 نفری از معلمان زن مدارس راهنمایی منطقه 6 تهران به شیوه تصادفی چند مرحلهای انتخاب و به دو مقیاس طرحوارههای ناسازگار اولیهی یانگ و فرسودگی شغلی مسلش پاسخ دادند. برای تجزیه و تحلیل دادهها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیری استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد بین طرحوارههای ناسازگار اولیه با فرسودگی شغلی رابطه معناداری وجود دارد. از بین طرحوارهها، طرحوارههای بی اعتمادی، بازداری هیجانی و آسیب پذیری میتواند بعد تحلیل عاطفی را پیش بینی نماید. طرحوارههای ناکامی، بی اعتمادی و رهاشدگی میتواند بعد عملکرد شخصی را پیش بینی نماید. نتیجه گیری: طرحوارههای بی اعتمادی و وابستگی میتواند بعد مسخ شخصیت را پیش بینی کند. در مجموع بی اعتمادی در پیش بینی فرسودگی شغلی مؤثر است.
کلید واژهها: طرحوارههای ناسازگار اولیه ، فرسودگی شغلی .
مقدمه
واژه طرحواره در روانشناسی و به طور گستردهتر در حوزه شناختی، تاریخچهای غنی و برجسته دارد. در این حوزه، طرحواره را به صورت قالبی در نظر میگیرند که بر اساس واقعیت یا تجربه شکل میگیرد تا به افراد کمک کند تجارب خود را تبیین نمایند - یانگ، و همکاران1،2003؛ ترجمه حمید پور،. - 1386 در این میان، طرحوارههای ناسازگار اولیّه اساساً مضمونهای تلویحی وناهشیار هستند که توسط افراد حفظ میشوند و به عنوان الگویی برای پردازش تجربههای بعدی به کار میروند - سیموس2،. - 2002 یانگ - 1994 - ، زیر مجموعهای از طرحوارهای به نام طرحوارههای ناسازگار اولیه3را پیشنهاد میکند . وی معتقد است که طرحوارهها الگوهای ثابت و دراز مدتی هستند که در دوران کودکی شکل گرفته و تا بزرگسالی نیز ادامه مییابد.از نظر او این طرحوارهها از نیازهای هیجانی اصلی،تجارب اولیه زندگی - ناکامی در ارضای نیازهای اولیه،ارضای بیش ازحد و همانندسازی با رفتار نادرست والدین - وخلق و خوی هیجانی نشأت گرفته است. این طرحواره پنج حوزه را شامل میشود . حوزهی نخست بریدگی و طرد4 است. افرادی که طرحوارههایشان در این حوزه قرار دارد، نمیتوانند دلبستگیهای ایمن و رضایت بخشی با دیگران برقرار کنند.
چنین افرادی معتقدند که نیاز آنها به ثبات، امنیت، محبت، عشق و تعلق خاطر برآورده نخواهد شد. طرحوارههای ناسازگار این حوزه عبارتند از: رها شدگی/ بیثباتی5، بیاعتمادی/ بدرفتاری1، محرومیت هیجانی2، نقص/ شرم3 و انزوای اجتماعی/ احساس بیگانگی - 4یانگ و همکار5،. - 1998 حوزهی دوم خودگردانی و عملکرد مختل:6 خودگرانی یعنی توانایی فرد برای جدا شدن از خانواده و عملکرد مستقل. افرادی که طرحوارههایشان در این حوزه قرار دارد از خود و محیطشان انتظاراتی دارند که در توانایی آنها برای تفکیک خود از والدین و دستیابی به عملکرد مستقلانه، هویت مستقل مانع ایجاد میکند. طرحوارههای این حوزه شامل وابستگی/ بیکفایتی7، آسیب پذیری نسبت به ضرر و بیماری8، خود تحول نیافته/خودگرفتار9 و شکست - 10یانگ، . - 1994حوزهی سوم محدودیتهای مختل:11 نقص در محدویتهای درونی، احساس مسئولیت در قبال دیگران یا جهتگیری نسبت به اهداف بلند مدت زندگی در این حوزه جای میگیرند. این طرحواره منجر به بروز مشکلاتی در رابطه با رعایت حقوق دیگران، همکاری با دیگران، تعهد یا هدف گزینی و رسیدن به اهداف واقع بینانه میشود. - یانگ،1950؛
ترجمه صاحبی و حمیدپور،. - 1383 طرحوارههای این حوزه عبارتند از: استحقاق بزرگ منشی12، خویشتن داری و خود انضباطی ناکافی.13حوزهی چهارم جهت مندی: 14 تمرکز افراطی این حوزه بر تمایلات، احساسات و پاسخهای دیگران به گونهای که نیازهای خود شخص نادیده گرفته میشود. این کار به منظور دریافت عشق و پذیرش، تداوم ارتباطات با دیگران و اجتناب از انتقام و تلافی صورت میگیرد که معمولاً شامل واپسزنی و فقدان آگاهی و در رابطه با خشم و تمایلات طبیعی خود فرد میشود. این حوزه طرحوارههای اطاعت15،ایثار16 و پذیرش جویی/جلب توجه را دربرمی گیرد - یانگ،. - 1994 حوزهی پنجم گوش به زنگی بیش از حد و بازداری: 17 این حوزه تأکیدی افراطی بر واپسزنی احساسات و تکانههای خود انگیخته، انتخابها و یا بر ارضای قوانین خشک و درونی شده و انتظارات دربارهی عملکرد و رفتار اخلاقی که اغلب خوشحالی، خودبیانگری، آرامش، روابط نزدیک یا سلامت فرد را از میان میبرد. این حوزه طرحوارههای منفی گرایی/ بدبینی، بازداری هیجانی18، معیارهای سرسختانه/عیب جویی افراطی و تنبیه را در برمیگیرد - یانگ و همکاران19،2003؛ ترجمه حمید پور،. - 1386
طرحوارهها همه ابعاد زندگی یک فرد را تحت تاثیر قرار میدهند از لذت بردن از خواندن یک رمان تا انتخاب همسر، شیوه زندگی، انتخاب شغل و نحوه سازگاری با شغل و دیگر موارد زندگی. در واقع آنها هستند که حد و حدود چیزهایی را که فرد میتواند در زندگی بدست بیاورد را تعیین میکنند.فرسودگی شغلی پدیدهای است، عمومی و فراگیر که از کنش متقابل و یگانه شخصیت فرد با محیط کار ناشی میشود - پاوسیک و همکار20،. - 1990 فرسودگی شغلی را میتوان پیامد کاهش مزمن منابع تواناییهای فرد که از رویارویی طولانی مدت با استرس و به ویژه فشارهای شغلی ایجاد میشود؛ دانست.خیراً شواهد پژوهشی فراوان حکایت از آن دارد که فرسودگی بر سلامت جسمانی نیز تأثیر منفی دارد و علاوه بر آن، به عنوان یک عامل خطر ساز برای بروز بیماریهای جسمانی و اختلالات بدنی شناخته شده است - شیروم21و همکار، . - 2005
افرادی که از فرسودگی بدن1 رنج میبرند اصولاً دارای انرژی کم و دارای احساس بیش از حد خستگی هستند، در این افراد نشانههای فشار بدنی نظیر سر درد، کم خوابی و تغییراتی در عادات غذایی به طور فراوان گزارش شده است. فرسودگی عاطفی نوعی افسردگی و احساس درماندگی و عدم کارایی در شغل است.مسخ شخصیت با علائمی مثل بدبینی نسبت به دیگران، بی اعتمادی، گله مندی از دیگران، بدگمانی نسبت به درستی و صداقت دیگران خود را نشان میدهد - تاپن،. - 2001 مؤلفههای فرسودگی شغلی عبارتند از:. 1 مؤلفهی تحلیل - خستگی - عاطفی که به از دست رفتن انرژی عاطفی مربوط میشود. اکثر افراد زمانی که از فرسودگی شغلی صحبت میکنند منظورشان تحلیل - خستگی - عاطفی است. .2 عملکرد شخصی: عبارت است از احساسی که فرد نسبت به عملکرد شخصی خود به دست میآورد. .3 مسخ شخصیت: هنگامی که فرد دچار مسخ شخصیت میگردد افراد و یا مراجعان را به صورت یک فرد انسانی مدنظر قرار نمیدهد و آنها را از فردیت خارج میکند و به صورت یک شی درک میکند - مسلش2و همکاران ،. - 2001
از آنجا که باورهای شناختی افراد در زندگی و شغل نقش مهمی ایفا میکنند و انسانها زمان زیادی از عمر خود را صرف اشتغال میکنند و شغل افراد جزئی جدایی ناپذیر از زندگی آنهاست. به همین منظور پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه طرحوارههای ناسازگار اولیه با فرسودگی شغلی درصدد پاسخگویی به این سؤالهاست: آیا بین طرحوارههای ناسازگار اولیه با فرسودگی شغلی معلمان زن مدارس راهنمایی رابطه وجود دارد؟ سهم طرحوارههای ناسازگار اولیه درپیش بینی تحلیل عاطفی معلمان زن مدارس راهنمایی چه قدر است؟سهم طرحوارههای ناسازگار اولیه در پیش بینی عملکرد شخصی معلمان زن مدارس راهنمایی چه قدر است؟ سهم طرحوارههای ناسازگار اولیه در پیش بینی مسخ شخصیت معلمان زن مدارس راهنمایی چه قدر است؟
روش جامعه آماری پژوهش حاضر، همه معلمان دوره راهنمایی منطقه 6 شهر تهران بود. یک گروه نمونه با حجم 100نفر از طریق نمونهبرداری تصادفی چند مرحلهای انتخاب شد. از این تعداد 19نفر به دلیل عدم همکاری از بررسی کنار گذاشته شد و در نتیجه نمونهای با حجم 81 نفر از معلمان زن دوره راهنمایی مورد مطالعه قرار گرفت. ابزار مورد استفاده در پژوهش حاضر شامل دو مقیاس طرحوارههای ناسازگار اولیه و فرسودگی شغلی است. مقیاس طرحوارههای ناسازگار اولیه شکل کوتاه پرسشنامه طرح واره یانگ - SQ-SF - است. این مقیاس 75 سؤالی است و در یک طیف شش درجه ای از کاملا درست تا کاملا غلط درباره من درجه بندی میشود.
هر 5 عبارت این مقیاس یک طرحواره را میسنجد، این 15 طرحواره عبارتند از: رها شدگی، بیاعتمادی/ بد رفتاری، محرومیت هیجانی، وابستگی/بیکفایتی، آسیب پذیری نسبت به ضرر، نقص/شرم، ناکامی، بازداری هیجانی، فداکاری، معیارهای سرسختانه، استحقاق، خود انضباطی ناکافی، بیگانگی اجتماعی، اطاعت/ پیروی و گرفتاری/ در دام افتادگی. ویژگیهای روانسنجی آن نشان میدهد پایایی مقیاس با استفاده از روش باز آزمایی و محاسبه ضریب همبستگی پیرسون برای خرده مقیاس ها در دامنه 0/65 الی 0/83 برآورد گردید. روایی سازه این مقیاس با استفاده از تحلیل رگرسیون و همبستگی بین خرده مقیاسهای طرحوارههای ناسازگار اولیه و خرده مقیاسهای SCL-25در سطح 0/001 و 0/05معنادار بودند. یعنی این پرسشنامه دارای روایی سازه بالایی است - آهی،. - 1385
مقیاس فرسودگی شغلی مسلش - 1981 - 3 که به عنوان یک وسیله سنجش استاندارد برای اندازهگیری میزان فرسودگیشغلی، شناخته شده و شامل3 خرده مقیاس اصلی و مستقل تحلیل عاطفی، عملکرد شخصی و مسخ شخصیت را مورد سنجش قرار میدهد و یک خرده مقیاس فرعی به نام درگیری مطرح میگردد. این مقیاس در یک طیف 5 درجهای نمره گذاری میشود که فراوانی را می سنجد. در الگوی دیگر نیز میتوان شدت فرسودگی را سنجید اما سازندگان پرسشنامه توصیه میکنند که از کل فراوانی آن استفاده شود - استادی قاضیانی، . - 1389ویژگیهای روانسنجی مقیاس نشان میدهد، مسلش و جکسون - 1981 - در یک مطالعه موردی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ همسانی درونی مقیاس را 0/83 برآورد کردند و ضریب آلفای کرونباخ همسانی درونی برای خرده مقیاسها در دامنهای بین 0/59الی0/89
