بخشی از مقاله
چکیده
عوامل بیولوژکی و عوامل مربوط به سیستم تولیدمثل و هورمون ها در زنان به ویژه در زمان حاملگی و بعد از تولد کودک بیشتر از سایر زمان ها باعث بروز افسردگی در زنان می شود. علاوه بر آن عوامل فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی مثل درآمد کم، استرس، داشتن مسئولیت های متعدد مثل خانه داری، مراقبت از کودکان و تعدد نقش ها به عنوان مادر، همسر، دختر، کارمند نیز سهم بسیاری در افسردگی زنان داشته و آنها را برای داشتن سطح بالای استرس مستعد می نماید. هدف از این پژوهش تعیین تاثیر یوگای خنده بر کاهش افسردگی زنان شهر اصفهان بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی از نوع دو گروهی همراه با پیش آزمون-پس آزمون می باشد. جامعه آماری را کلیه زنان شرکت کننده در کلاس های مراکز هلال احمر شهر اصفهان می باشند. با استفاده از نمونه گیری تصادفی خوشه ای مرحله ای تعداد 30 نفر انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. آزمودنی های گروه آزمایش طی 24 جلسه توسط محقق به عنوان مربی یوگای خنده انجام شد و هر جلسه حدود 45 دقیقه به طول انجامید. پس از مداخله در گروه آزمایش، آزمودنی های هر دو گروه پرسشنامه افسردگی بک زندگی را تمکیل کردند. داده ها از طریق آزمون آماری آنالیز کوواریانس تحلیل گردید. پس از مداخله میانگین افسردگی در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل کاهش معنی داری نشان داده است .p=0/002 مداخلات مبتنی بر یوگای خنده می تواند بر کاهش افسردگی زنان اثربخش باشد. لذا اجرای این برنامه در کلیه مراکز هلال احمر و سایر مراکز و باشگاههای ورزشی جهت پیشگیری از آسیب های روانی زنان می تواند موثر باشد.
.1 مقدمه
بر اساس یافته های مطالعات شیوع افسردگی در جمعیت های مختلف ایرانی از 5/69 تا7/3 درصد متغیر است. همچنین نتایج نشان می دهد شیوع افسردگی در زنان و دختران بیشتر از مردان است. افسردگی در زنان حدود 1/7 برابر بیشتر از مردان است - منتظری و همکاران، . - 1392 از سویی دیگر بر پایه پژوهش های انجام شده در دانشگاه هاروارد، افسردگی چهارمین علت بیماری ها در سال 1996 در جهان بوده و پیش بینی می شود، که در سال 2020، نخستین علت بیماری ها در جهان باشد. افسردگی نمونه گویای تعمیم بیش از حد و تعریف در مورد افکار می باشد دوره هایی از ترس که به هیچ وجه بر واقعیت استوار نیست - قادری و همکاران، . - 1388 سادوک و سادوک - 1392 - 1 برای افسردگی ملاکهایی از جمله کاهش علاقه، گریه زیاد ، احساس بلاتصمیمی و از دست دادن انرژی را ذکر کرده اند که در افراد ناامید نیز وجود دارد. همچنین، امید با شاخص های آسیب شناسی روانی فعلی شخص به طور کلی و با افسردگی موجود وی به طور خاص ، همبستگی منفی دارد. امید، سلامت جسمی و روانی را آنگونه که با انواع شاخص ها از جمله سلامت خودگزارشی، پاسخ مثبت به مداخلات پزشکی، سلامت ذهنی، خلق مثبت، نیرومندی ایمن شناختی، کنارآمدن مؤثر - ارزیابی مجدد، حل مسئله، اجتناب از رویدادهای فشارزای زندگی، جستجوی حمایت اجتماعی - و رفتار ارتقا دهنده سلامت مشخص شده اند، پیش بینی می کند - بیجاری و همکاران، . - 1388
نتایج پژوشهای انجام شده نشان داده است که امروزه شیوع افسردگی در زنان بیشتر از مردان است؛ خشونت، مشکلات اقتصادی، مشکلات محیط کار و سوءاستفاده های جنسی مهمترین مشکلات اجتماعی ایجاد کننده ی افسردگی زنان است. سهم اصلی تربیت کودکان در همه ی جوامع بشری به عهده ی زنان است، از این رو سلامت آنان تأثیر مهمی بر سلامت افراد جامعه دارد - فرزادفر و همکاران، . - 1385 بنابراین طراحی برنامه ای که بتواند افکار منفی، افسردگی و یأس را در زنان کاهش دهد، ضروری می نماید. مطالعات بسیاری که تا کنون انجام شده است که فواید مثبت خنده را بر روی سیستم های مختلف بدن همچون آرامش عضلانی و تغییرات سیستم ایمنولوژی، هورمونی و پارامترهای ذهنی نشان داده اند - شین و سانگ 1، . - 2011 یوگای خنده یکی از درمان های مکمل و ترکیبی از حرکات کششی و تنفسی یوگا به همراه خنده می باشد. پاسخ های فیزیولوژیکی به خنده شامل افزایش تنفس، باعث ترشح بیشتر آنزیم های گوارشی می شود و فشار خون عادی نیز پیامد مطلوب خندیدن است. خنده باعث کاهش فشار خون و هورمون های استرس زا شده و نرمی ماهیچه ها را افزایش می دهد. خندیدن رهاسازی آندروفین را تسهیل کرده که کشنده های درد را که به صورت طبیعی در بدن وجود دارند بالا برده و به انسان آرامش می بخشد - کیخای حسین پور و همکاران، . - 1391
به نظر روانشناسان، ورزش بهترین راه پیشنهادی مناسب، کم هزینه و با اثرات جانبی حداقل می باشد و به عنوان یکی از روش های پیشگیری و حتی درمان افسردگی خفیف مطرح می باشد. علاوه بر اثرات اقتصادی و صرف هزینه برای درمان، افسردگی اثرات دیگری نیز در بر دارد . هنگام افسردگی و استرس، احتمال مراقبت مناسب از خود، داشتن تغذیه مناسب و فعالیت های بدنی کمتر شده و با افزایش سطح هورمون های مربوطه، فرد بیشتر در معرض مشکلات بهداشتی قرار می گیرد. در این حال، ورزش و فعالیت های بدنی مزایا و فواید فراوانی دارد. زیرا احتمال حملات قلبی، دیابت، پرفشاری خون را کم کرده، به کنترل وزن، داشتن استخوان ها، عضلات و مفاصل سالم کمک می نماید . به علاوه اثرات مثبتی بر روی افسردگی دارد - زارع پور و همکاران، . - 1390 یوگای خنده تنها روشی که به افراد امکان می دهد بدون درگیر ساختن تفکر منطقی از ته دل بخندند این روش عقل و منطقی را که اغلب مانعی در برابر خنده ی طبیعی است کنار می زند و همه می توانند بدون اتکا به شوخی و لطیفه و طنز بخندند - پزشکی، . - 1391 خنده سطح کاتوکالامین ها را در بدن افزایش می دهد و عملکرد ذهنی را بهبود می بخشد. تجربه سرخوشی بعد از خنده مرتبط با عملکرد نیمکره های چپ و راست می باشد. اگر چه این اثرات فرایند پیری را معکوس نمی کنند اما سالمندانی که به طور منظم می خندند افزایش هوشیاری و حافظه را تجربه کرده اند - کیخای حسن پور و همکاران، . - 1391 در شرایط استرس آور بدن تحت تاثیر یک سری هورمون ها و تغییرات جسمانی قرار می گیرد که این عامل آسیب رساندن به فرد می شود. بنابراین هر چیزی که به طور منظم سطح هورمون های استرس را در خون کاهش دهد به افزایش سلامتی کمک می کند. خنده به عنوان استرس مطلوب شناخته شده است. در واقع شوخی و خنده با کاهش هورمون نرواندوکرین - اپی نفرین، کورتیزول و هورمون رشد - که در پاسخ به استرس افزایش می یابند، باعث آرامش در فرد می شوند - مورس2، . - 2007
تمرینات یوگای خنده با چند تمرین گرم کننده شروع می شود. این حرکات شامل حرکات کششی، درآوردن صداهای آهنگین دست زدن و حرکات موزون بدن است که باعث کاهش خودداری افراد می شود و روحیه بازیگوشی کودکانه در آنان ایجاد می کند. تمرینات تنفسی نیز به منظور آماده کردن ریه ها برای خندیدن به کار می رود. به دنبال آن برخی تمرینات خنده اجرا می شوند که آمیزه ای از درآوردن اداهای مختلف و حرکات خیالی با روحیه ای بازیگوشانه هستند. این کارها چنانچه با رفتارهای پویای گروهی در هم آمیزد به خنده های بی قید و شرط از ته دل و طولانی می شوند - علویون، . - 1385 چندین مطالعه اثربخشی خنده در کاهش علائم روانی و جسمانی نشان داده اند.کیخای حسین پور و همکاران - 1391 - در یک مطالعه با عنوان تأثیر هشت هفته تمرینات یوگای خنده بر عملکرد حرکتی، تعادل و انعطاف پذیری بیماران مبتلا به پارکینسون به این نتیجه دست یافتند که تمرینات یوگای خنده تأثیر مثبتی بر عملکرد حرکتی و انعطاف پذیری بیماران مبتلا به پارکینسون داشت. مشتاق و همکاران - - 1389 در مطالعه ای به بررسی تأثیر خنده درمانی بر خستگی و افسردگی بیماران مبتلا به ام اس مراجعه کننده به انجمن ام اس ایران پرداختند. نتایج حاکی از آن بود خنده درمانی موجب کاهش شدت افسردگی در بیماران مبتلا به ام اس شده و مشخص شد میانگین امتیاز شدت خستگی و میانگین امتیاز شدت افسردگی بعد از خنده درمانی کاهش یافته است. کاسپر و همکاران - 2012 - 1 مطالعه ای را به هدف کاربرد یوگای خنده در جهت بهبود وضعیت فیزیولوژیکی بیماران در انتظار پیوند عضو در سال 2012 را انجام دادند. شرکت کنندگان به مدت 8 جلسه تمرینات یوگای خنده را تکرار کردند. تیم تحقیقاتی ضربان قلب و خلق و خوی افراد را در 3 نوبت، شروع مطالعه، پس از یک هفته درمان و در پایان این تحقیق اندازه گیری کرد. این تیم جهت سنجش اضطراب از پرسشنامه اضطراب بک و افسردگی از پرسشنامه افسردگی بک استفاده کردند. نتایج حاکی از بهبود خلق و خوی افراد و افزایش ضربان قلب بعد از شرکت در کلاس های یوکای خنده بود. با توجه به این که در ایران تا کنون هیچ تحقیقی در زمینه تاثیر یوگای خنده بر علائم افسردگی در زنان صورت نگرفته است، این پژوهش به دنبال آن است که به بررسی تاثیر یوگای خنده بر کاهش افسردگی زنان بپردازد.
.2 مواد و روش ها
-1-2 طرح پژوهش
روش تحقیق نیمه تجربی از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود.
-2-2 جامعه آماری، گروه نمونه و روش نمونه گیری
جامعه آماری پژوهش حاضر را تمامی زنان شرکت کننده در کلاس های مراکز هلال احمر شهر اصفهان می باشند. در این پژوهش برای انتخاب آزمودنیها از روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای استفاده گردید. بدین ترتیب که از بین مراکز هلال احمر شهر اصفهان یک مرکز و سپس از بین کلاس های مختلف آن مرکز یک کلاس به صورت تصادفی انتخاب خواهد شد و پس از اجرای آزمون 30 نفر از زنان که بیشترین نمره را در زیر مقیاسهای پرسشنامه افسردگی بک - فرم 21 سوالی - و کمترین نمره در پرسشنامه امید به زندگی بدست آوردند، انتخاب شدند و پس از کسب رضایت از تک تک اعضا جهت شرکت در طرح پژوهشی، به طور تصادفی در دو گروه آزمایش 15 - نفر - و گروه کنترل 15 - نفر - قرار گرفتند.
-3-2 روند اجرای پژوهش
یوگای خنده روشی است که توسط کاترینا2 پزشک هندی در سال 1995 طراحی شد. یوگای خنده در 24 جلسه توسط محقق به عنوان مربی یوگای خنده انجام شد و هر جلسه حدود 45 دقیقه به طول انجامید. زنان گروه آزمایش شرکت کننده در پژوهش حاضر به مدت 8 هفته، هر هفته 3 جلسه، هر جلسه 45 دقیقه زیر نظر مربی رسمی یوگای خنده به انجام فعالیت یوگای خنده پرداختند. در حالی که گروه کنترل هیچ فعالیت بدنی موثری را انجام ندادند. زنان شرکت کننده در پژوهش در گروه آزمایش و کنترل پیش از شروع این پژوهش موافقت کتبی خود را اعلام نمودند. هر جلسه شامل:
1 -دست زدن با آهنگ 1 - 2 و .3- 2 –1 دست زدن بایدبا دستانی کاملاً باز انجام می شود و دست زدن تمرینی برای گرم کردن است و همچنین نقاط حساس موجود در کف دست تحریک می شود و احساس شادابی و میزان انرژی را افزایش می دهد.
-2 حرکت دست به این طرف و آن طرف و این سو و آن سو با اضافه شدن آهنگ هوهو هاهاها کردن که بر پایه روش های تنفسی یوگا می باشد.
-3 اضافه کردن حرکات هماهنگ با احساس خوشحالی و لذت بردن.
-4 انجام حرکات کششی در ابتدا و بین اجراهای تکنیک یوگای خنده و همچنین حرکات تعادلی یوگا.
-5 اضافه کردن حرکات و حرف های شکسته و نامفهوم که احساس شادی و لذت بردن را افزایش می دهد. صحبت کردن بدون معنی مثل آنچه که در بازی بچه ها رخ می دهد، به کاهش موانع بازدارنده فردی و خجالت کشیدن کمک می کند. خنده ورزشی است همراه با تنفس عمیق که باعث آرامش جسم و روح می شود.
-6 یکی از فواید یوگای خنده این است که روحیه بازیگوشانه را تقویت می کند و به خندیدن بدون دلیل کمک می کند.
