بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر، تاثیر آموزش مهارتهای اجتماعی بر زورگویی و سازگاری دانشآموزان پسر پایه دوم مقطع متوسطه دوم بود. روش پژوهش از نوع پژوهش حا ضر از نوع نیمه آزمای شی - طرح پیش آزمون -پس آزمون با گروه کنترل - ا ست. جامعه پژوه شی، شامل کلیه پ سران پایه دوم مقطع متوسطه دوم شهر بیرجند بود که آمار دانشآموزان 2500 نفر اعلام شد. آزمودنیها به روش نمونهگیری چندمرحلهای و تصادفی انتخاب شدند. بدین ترتیب که از بین مدارس، یک مدرسه که شامل یک کلاس سی نفر بودند به صورت تصادفی انتخاب شدند.
افرادی که بیشترین نمره را در پر س شنامه زورگویی ک سب کردند، به شیوه ت صادفی به دو گروه 15 - نفر گروه آزمایش و 15 نفر گروه گواه - تقسیم شدند. گروه آزمایش، آموزش مهارتهای اجتماعی را دریافت کردند و دو گروه بعد از پایان جلسات مورد مقایسه قرار گرفتند. ابزار اندازه گیری در این پژوهش شامل: پرسشنامه سازگاری بل - 1961 - ، پرسشنامه زورگویی الویوس - 1993 - و پروتکل آموزشی بود. نتایج بررسی نشان داد، آموزش مهارت های اجتماعی بر سازگاری دانش آموزان پسر پایه دوم متوسطه تأثیر دارد. آموزش مهارت های اجتماعی بر زورگویی دانش آموزان پسر پایه دوم متوسطه تأثیر دارد.
مقدمه
نوجوانان به دلیل تغییرات پیچیده و سریعی که در این دوره از زندگی تجربه میکنند، در مقابل اختلالهای رفتاری و نابهنجارهای روانی آ سیبپذیری بی شتری دارند - شافر و کیپ2، - 2013 د ستیابی به هدفهای آموز شی با وجود آ شفتگیهای عاطفی ساز شی امری م شکل و غیرممکن است. از سویی سازگاری امروز جوانان اثر قابل توجهی در سازگاری آتی آنان در نقشهای شغلی و خانوادگی خواهد داشت - شبستری، شیرینباک، سیفی،. - 2013 به همین جهت شناسایی عواملی که میتواند بر سازگاری به عنوان مهمترین نشانه سلامت روان تأثیرگذار باشد، حائز اهمیت است و ضروری است که مشکلات سازگاری این قشر مورد توجه قرار گیرد
به عنوان مسئله اصلی این دوره، زیربنای عملکرد خوب، تسهیلکننده نقش اجتماعی و رضایت بیشتر از زندگی است. از سوی دیگر، وجود ناسازگاری علاوه بر ایجاد مشکل در عوامل فوق باعث بروز مشکل در روابط اجتماعی، گرایش به رفتارهای اجتماعی و اخلاقی و افول ارزشهای فرهنگی در فرد میشود - بندورا،کاپرارا، باربارانلی، گربینو و پاستورللی1، 2003؛ سینها و مکرجی2، . - 1990 سازگاری اجتماعی به تعامل و سازشیافتگی فرد با افراد و ساختارهای اجتماعی، عدم نگرانی در مواجهه با مردم و نیز نداشتن احساس انزوا مرتبط است
تورپ، کلارک و تیگز1953 - 5؛ به نقل از بولگر، زاکرمن و کسلزر6، 2000؛ فارمر، ایروین، تامپسون، هاچینز، لانگ7، - 2006 در تعریف سازگاری اجتماعی شش بعد ا سا سی چگونگی انجام وظایف اجتماعی و قانونی، وجود رفتارهای ساز شی موثر در ارتباطات، ندا شتن رفتارهای ضداجتماعی، داشتن روابط مطلوب خانوادگی، ایجاد روابط مطلوب با معلمان و همسالان، توانایی ایجاد ارتباط در فضای آموزشی و تربیتی مدرسه و کلیه ارتباطات فرد با افراد و محیط پیرامون را مورد توجه قرار دادهاند.
نگاه آنها به سازگاری اجتماعی دانشآموزان فراگیر بوده و بیشتر موقعیتهای اجتماعی اعم از خانه و مدرسه را در برمیگیرد. با توجه به برجستگی ناسازگاری در سنین نوجوانی - اوانس، مولت، ویست و فرانز8، - 2005، اکثر نوجوانان در تشخیص رفتارهای اجتماعی مطلوب - استگارد-بیرانت و آراملیوس9، . - 2004 و نیز در ایجاد تعاملهای سازگار با دیگران ناتوانند - بانگرس، کوت، وندرانده و ورهالست10، . - 2003 از جمله عواملی که میتواند ضامن گذر نوجوان از ناسازگاری فزاینده باشد، دستیابی به یک نظام مهار شخصی است
زورگویی12 شکل خا صی از رفتار سلطهجویانه ا ست و میتوان آن را به صورت موقعیتی که در آن دانشآموز به طور مکرر و مداوم در معرض اعمال منفی فرد دیگر قرار میگیرد، توصیف کرد - الویوس13، . - 1993 این اعمال منفی موقعی اتفاق میافتند که عدم تعادل بین قربانی و مهاجم وجود دارد. رفتار زورگویانه میتواند جسمانی باشد - مثلا صدمه زدن، هل دادن، لگد زدن - ، کلامی - مثل اسم گذاشتن، خشمگین کردن، تهدید کردن، تهمت زدن - ، یا میتواند شامل سایر رفتارها شود، مثل شکلک در آوردن یا محروم سازی اجتماعی.
مطالعات در چندین ک شور شیوع 8 تا %46 را برای کودکان قربانی و 5 تا %30 رابرای افرادی که مرتباً زورگویی میکنند، نشان میدهد - الویوس، 1991؛ موایج14، 1993؛ بورگ15، 1999؛ ولک، ود،استنافورد، اسچولز16،. - 2001 زورگویی مداوم، به عنوان رفتار عودکننده که تکرار آن چندین بار در ماه، گاهی اوقات یا به صورت هفتگی ا ست، تعریف می شود. پ سران اغلب در مقای سه با دختران در زورگویی فعالترند و زورگویی پ سران م ستقیمتر است - مثلا ضربه زدن، لگد زدن - . زورگویی دختران غیر مستقیمتر است - مثل راه ندادن دیگران، شایعه پراکندن - . که گاهی به عنوان زورگویی ارتباطی از آن یاد میکنند
در حال حاضر زورگویی مشکلی جهانشمول و بسیار مهم، به ویژه در سنین مدرسه است. یافتههای پژوهشهای بینالمللی در تمامی کشورها نشان میدهد که 4 تا 45 درصد کودکان، زورگو یا قربانی زورگویی هستند اگر زورگویی متوقف نشود، در عملکرد مدرسه و رابطه با دوستان اختلال ایجاد میکند. زورگویی، تأثیری منفی بر سلامت روانی دارد. به صورت مکرر قربانی زورگویی قرار گرفتن خطر ابتلا به اف سردگی را افزایش میدهد - سیمون و جیمز1، - 1999 و اقدام به خودک شی و گو شهگیری نیز شامل این موارد است
با توجه به آنچه در مورد سازگاری و زورگویی بیان شد، به نظر میرسد آموزش مهارت اجتماعی3 میتواند بر زورگویی و سازگاری موثر باشد. نتایج پژوهش قمریگیو، سروشزاده، نادر، میکاییلی - 1391 - ، نادری، پاشا، مکوندی - 1386 - و کوچی - 1389 - آموزش مهارت اجتماعی بر زورگویی و سازگاری را تأیید کردهاند.
مهارت اجتماعی مجموعه رفتارهای آموخته شدهای ا ست که فرد را قادر می سازد با دیگران رابطه اثربخش دا شته و از واکنشهای نامعقول اجتماعی خودداری کند. همکاری، م شارکت با دیگران، کمک کردن، آغازگر رابطه بودن، تقا ضای کمک کردن، تعریف و تمجید از دیگران و قدر دانی کردن، مثال هایی از این نوع رفتار ا ست. یادگیری رفتارهای فوق و ایجاد رابطه اثربخش با دیگران یکی از مهمترین د ستاوردهای دوران کودکی است. متأسفانه همه کودکان موفق به فراگیری این مهارتها نمی شوند
اهمیت مهارتهای اجتماعی به عنوان مهمترین عامل اجتماعی شدن و سازگاری اجتماعی را هیچگاه نمیتوان از نظر دور داشت و بیشک توجه به هوش اجتماعی، رشد اجتماعی و تربیت اجتماعی در کنار دیگر ابعاد رشد و حیطههای تعلیم و تربیت، از جایگاه ویژهای برخوردار است. در چشمانداز کنونی، در حوزه آموزش مهارتهای اجتماعی، رویدادهای فراوانی رخ داده، پژوهشهای بیشماری صورت گرفته، روشهای آموزشی و درمانی جدیدی مطرح گردیده و افقهای روشنتری آشکار شده است. تمامی این حرکتها و شناختهای روز افزون به انسان کمک میکند تا به کمیت و کیفیت زندگی اجتماعی خود و دیگران غنای بیشتری ببخشد
در سالهای اخیر به آموزش مهارتهای اجتماعی توجه زیادی میشود، زیرا بررسیهای متعدد نشان میدهد، نارسایی در مهارتهای اجتماعی تأثیر منفی بر عملکرد تح صیلی دانشآموزان میگذارد، م شکلات یادگیری را ت شدید میکند و غالبا به بروز م شکلات سازگاری منجر می شود. مهارتهای اجتماعی، رو شی برای بهبود مهارتهای اجتماعی دانشآموزان ا ست - مویس و رینولدز6؛ ترجمه ب شارت و شم سیپور، . - 1391 از طرف دیگر، بیش از سه دهه ا ست که زورگویی در مدارس به عنوان یک م سئله اجتماعی مطرح شده، که به شکل جدی میتواند بر زندگی و عملکرد بسیاری از دانشآموزان تاثیر منفی بگذارد
با توجه به اینکه ق شر زیادی از جامعه را دانشآموزان ت شکیل دادهاند و به نظر میر سد زورگویی تقریبا امری شایع بین دانشآموزان ا ست، همچنین در بین بعضی از خانوادهها این تفکر رواج پیدا کرده که فرزندی که بتواند حق خود را حتی با زورگویی بگیرد نسبت به سایر فرزندان موفقتر ا ست؛ به نظر میر سد آموزش مهارتهای اجتماعی بتواند بر کاهش زورگویی و افزایش سازگاری دانشآموزان و بالا بردن سطح آگاهی خانوادهها تأثیر داشته باشد. بنابراین پژوهش حاضر فرضیههای ذیل را مورد بررسی قرار داد:
-1آموزش مهارتهای اجتماعی بر زورگویی دانش آموزان پسر پایه دوم متوسطه تأثیر دارد.
-2 آموزش مهارتهای اجتماعی بر سازگاری دانش آموزان پسر پایه دوم متوسطه تأثیر دارد.
1-1 روش پژوهش
پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی - طرح پیش آزمون -پس آزمون با گروه کنترل - است. جامعه پژوهشی، شامل کلیه پسران پایه دوم مقطع متوسطه دوم شهر بیرجند بود که آمار دانشآموزان 2500 نفر اعلام شد. آزمودنیها به روش نمونهگیری چندمرحلهای و تصادفی انتخاب شدند.
