بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، تاثیر آموزش گروهی مهارتهای ارتباطی بر سازش یافتگی و احساس تعلق به مدرسه دانشآموزان دختر دوره دوم ابتدایی شهرستان قائمشهر است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، نیمه تجربی با طرح پیشآزمون و پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری آن را، کلیه دانشآموزان دختر دوره دوم ابتدایی شهرستان قائمشهر به تعداد 9536 نفر تشکیل میدهند که تعداد 60 نفر 30 - نفر گروه آزمایش و 30 نفر گروه کنترل - با روش نمونهگیری تصادفی خوشهای به عنوان نمونه انتخاب شدند.
جهت جمعآوری دادهها از پرسشنامه سازش یافتگی سینها و سنگ - 1993 - و پرسشنامه احساس تعلق به مدرسه بریو و بتی - 2005 - استفاده شد. روایی صوری و محتوایی ابزارها به تایید متخصصان رسید و پایایی آنها با استفاده از آزمون ضریب آلفای کرونباخ برای سازش یافتگی 0/801 و احساس تعلق به مدرسه 0/834 محاسبه شد. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون تحلیل کواریانس چند متغیره - مانکوا - استفاده شد. نتایج نشان داد که؛ آموزش گروهی مهارتهای ارتباطی به طور معناداری موجب افزایش سازش یافتگی و احساس تعلق به مدرسه در دانشآموزان دختر دوره دوم ابتدایی شهرستان قائمشهر شده است.
مقدمه
کودکی اولین و مهمترین دوره زندگی آدمی است. کودک در این دوره و در خلال روابط اجتماعی نسبت به اجتماع و مهارتهای اجتماعی آمادگی کسب میکند. در این میان در دوره ابتدایی، دانشآموزان با وجود بهره هوشی مناسب، قادر به برآورده کردن انتظارات رفتاری و اجتماعی مدرسه نیستند و از طرف معلم و همسالان طرد میشوند. از این رو شناسایی دقیق نیازهای آموزشی به ویژه در حوزه مهارتهای زندگی را لازم دارند در این دوره دنیای فرد وسیعتر و پیچیدهتر میشود و دنیای همسالان و محیط برایش اهمیت پیدا میکند. این امر لزوم سازش یافتگی کودک با دنیای بیرون را بیشتر میکند.
سازش یافتگی، به عنوان مهمترین نشانه سلامت روان، از مباحثی است که جامعه شناسان، روانشناسان و به ویژه مربیان در دهههای اخیر توجه خاصی به آن مبذول داشتهاند. بنابراین دستیابی به یک حد مطلوب از سازش یافتگی در حیطههای مختلف، امکان رشد و تحول، رفع نیازها و خواستههای فرد را امکانپذیر یا تسهیل مینماید. در شکلگیری سازش یافتگی عواملی چون شیوه-های تربیتی، ارزشها و اعتقادات حاکم بر فرد و جامعه، همسالان، خانواده و آموزش و پرورش مؤثر هستند. در دوران کودکی و نوجوانی به دلیل این که ارتباط با همسالان افزایش و وابستگی به والدین کاهش مییابد، سازش یافتگی از اهمیت ویژهای برخوردار است
از طرفی در این دوره که دوره هویتیابی نوجوان است، نوجوانان به سمت محیط همسالان است بیشتر جذب میشوند. ولی محیط همسالان چندان محیط سالمی نیست و انحرافات - از قبیل استعمال دخانیات، مصرف مواد و غیره - در آن به وفور یافت میشود لذا از جمله جایگزینهایی که برای محیط همسالان در این دوره میتوان یافت محیط مدرسه است. محیط مدرسه در صورتی که نیازهای اصلی نوجوان را در این دوره بر آورده نماید باعث ایجاد تعلق خاطر یا احساس تعلق به مدرسه در نوجوانان میشود
احساس تعلق به مدرسه یعنی احساس جزئی از کل بودن در مدرسه و احساس مسئولیت و اهمیت داشتن سرنوشت مدرسه و میزان رسیدن به اهداف مورد نظر در مدرسه. برخورداری از احساس تعلق به مدرسه علاوه بر ایجاد محیطی سالم برای نوجوانان در جهت کسب شخصیت مستقل و اجتماعی شدن، دارای بازدههای تحصیلی مثبتی نیز میباشد
فرایند سازش یافتگی و تعلق به مدرسه در زمینه ارتباطهای مفید اجتماعی شکل میگیرد. در واقع، اجتماعی شدن هر فرد دستاورد مهارتهای ارتباطی است که قبلا آموخته است. مهارتهای ارتباطی به منزله آن دسته از مهارتهایی است که افراد طی آن، اطلاعات، افکار و احساسات خود را از طریق مبادله کلامی و غیرکلامی با یکدیگر در میان میگذارند
این مهارتها از چنان اهمیتی برخوردارند که نارسایی آنها با احساس تنهایی، اضطراب، افسردگی، عزت نفس پایین و عدم موفقیتهای تحصیلی و شغلی همراه میباشد. سیورد و سیپواک - 1980 - 1، در مرکز بهداشت روان در فیلادلفیا چنین مطرح کردهاند که بسیاری از مشکلات مربوط به ناسازگاری رفتاری که کودکان با آن روبرو هستنداحتمالاً تا حدودی نتیجه کمبود مهارتهای ارتباطی در حل مسائل بین اشخاص است. به این معنا که کودکان ناسازگار یا تکانشی ممکن است مهارتهای اساسی ادراک دیگران، کنار آمدن با روابط بین اشخاص را نداشته باشند
یگانه شمالی و همکاران - 1394 - ، در پژوهشی با عنوان »تأثیر آموزش گروهی مهارتهای ارتباطی در سازش یافتگی و همدلی دانشآموزان« نشان دادند که آموزش مهارتهای ارتباطی در سازش یافتگی - اجتماعی، عاطفی و تحصیلی - و همدلی دانشآموزان به طور معناداری مؤثر است
احمدخانی و همکاران - 1394 - ، در پژوهشی با عنوان »تاثیر آموزش مهارتهای ارتباطی بر سازگاری مادران دارای کودک عقب مانده ذهنی« نشان دادند که؛ آموزش مهارتهای ارتباطی باعث افزایش سازگاری اجتماعی، خانوادگی، هیجانی و سازگاری کلی مادران میشود ولی بر سازگاری شغلی و سازگاری سلامت جسمانی مادران تاثیری ندارد
سیمیاریان و همکاران - 1393 - ، در پژوهشی با عنوان »بررسی تاثیر آموزش مهارتهای ارتباطی بر کاهش اضطراب اجتماعی و بهبود روابط بین فردی دانشآموزان دختر رشته ریاضی فیزیک پایه سوم دبیرستانهای شهر تهران« نشان دادند که؛ آموزش مهارتهای ارتباطی موجب کاهش اضطراب اجتماعی و بهبود روابط بین فردی دانشآموزان شد
حکیم زاده و همکاران - 1393 - ، در پژوهشی با عنوان »بررسی رابطه احساس تعلق به مدرسه با انگیزه پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانشآموزان دوره متوسطه نظری شهر اصفهان« نشان دادند بین مولفه-های احساس تعلق به مدرسه با انگیزه پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانشآموزان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد
