بخشی از مقاله
چکیده
کارآفرینی به عنوان مهم ترین سلاح پیشرفت اقتصادی کشورهای در حال توسعه می تواند نقش بسیار ارزنده ای در توسعه اقتصادی جوامع ایفا نماید. مهم ترین اقدام برای توسعه کارآفرینی در کشور آموزش کارآفرینی در بین نیروهای جوان است.در این مقاله به بررسی رابطه بین آموزش کارآفرینی بر قصد کارآفرینانه در بین فرزندان شاهد و ایثارگر پرداخته است که در بانک اشتغال بنیاد شهید ثبت نام کرده بودند.
در این تحقیق از مدل اجزن - TPB - استفاده شده است که پایه و مبنای تحقیقاJ بسیاری در این زمینه است. جمع آوری داده ها در این تحقیق در دو گروه صورت گرفت. یک گروه افرادی که تحت آموزش های کارآفرینی قرار گرفته بودند و گروه دیگر افرادی که این گونه آموزش ها را ندیده بودند. با مقایسه متغیر های پیش بینی کننده قصد به این نتیجه رسیدیم که آموزش کارآفرینی، قصد کارآفرینی و اجزای آن را تحت تاثیر قرار می دهد.
مقدمه
کارآفرینی به عنوان مهم ترین سلاح پیشرفت اقتصادی کشورهای در حال توسعه می تواند نقش بسیار ارزنده ای در توسعه اقتصادی جوامع ایفا نماید . مهم ترین اقدام برای توسعه کارآفرینی در این کشورها آموزش کارآفرینی در بین نیروهای جوان است. از این رو کشورهای در حال توسعه و کشور ما نیز جهت دستیابی به مزیت های رقابتی و حل مسائل و مشکلات عمومی جامعه مانند بیکاری و نظایر آن ملزم به توسعه کارآفرینی هستند. عامل انسانی در فرایند کارآفرینی نقش اساسی ایفا کرده و به نوبه خود از عوامل زیادی تاثیر می پذیرد.یکی از عوامل تاثیرگذار بر کارآفرینان آموزش است. از طریق آموزش افراد می توان مکانیسم کارآفرینی را بهبود بخشید و بر میزان عملکرد افراد افزود.
روند آموزش کارآفرینی در ایران رو به رشد است اما مسئله اساسی ارزیابی این دوره هاست و این بدان معناست که با توجه به گسترش برنامه های آموزش کارآفرینی، هنوز توجه چندانی در جهت ارزیابی اثربخشی کلی برنامه و بازنگری در محتوا و روش های آموزش اختصاص داده نشده است.ارزیابی برنامه های آموزشی یک بعد کلیدی هر چارچوب آموزشی می باشد بسیاری از محققان به ضرورت ارزشیابی برنامه های آموزش کارآفرینی اشاره نموده اند.
معیارهایی که در ارزیابی آموزش کارآفرینی مورد استفاده قرار می گیرند می توانند مربوط به ارزیابی دانش مشخص، مهارت ها ، سطح علاقمندی، درجه مشارکت در کلاس و قصد کارآفرینانه می باشد سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران در راستای ایجاد اشتغال برای فرزندان شاهد و ایثارگر تسهیلات ویژه ای را برای این قشر در نظر گرفته است. سابق بر این اداره کل اشتغال بنیاد شهید از فرزندان شاهد و ایثارگر بیکار جهت کار در دستگاه های دولتی ثبت نام به عمل می آورد ولی با توجه به کوچک شدن دستگاه های دولتی در سال های اخیر، این بنیاد سیاست های کارآفرینی را نیز سرلوحه کار خود قرار داده است و به متقاضیان در صورت گذراندن دوره های آموزشی خوداشتغالی و اخذ مدارک مهارت های فنی و حرفه ای وام خوداشتغالی اعطا می کند. از این رو این پژوهش در پی بررسی تاثیر آموزش های کارآفرینی در قصد فرزندان شاهد و ایثارگر برای کارآفرین شدن می پردازد.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
آموزش کارآفرینی همان فرآیند ارائه مفاهیم و مهارت ها به افراد برای شناسایی فرصت هایی است که دیگران نادیده گرفته اند و همچنین دادن دیدگاه ها و توانایی خودارزیابی به آنها برای فعالیت در مواردی است که دیگران درباره آن درنگ می کنند - مکین تایر ، - 1999 به طورکلی آموزش کارآفرینی فرآیندی نظام مند، آگاهانه و هدف گرا است که طی آن افراد غیر کارآفرین ولی دارای توان بالقوه به صورتی خلاق تربیت می شوند.
درواقع، آموزش فعالیتی به حساب می آید که از آن برای انتقال دانش و اطلاعات مورد نیاز برای راه اندازی و اداره ی کسب و کار استفاده می شود و افزایش، بهبود وتوسعه ی نگرش ها، مهارت ها و توانایی های افراد غیرکارآفرین را در پی خواهد داشت
از طرفی کارآفرینی رفتار است - پروکر ، . - 1990 رفتاری که مبتنی بر قصد و نیت آگاهانه افراد است. قصد و نیت مبنای اصلی شکل گیری رفتارهای ارادی انسان می باشد. در واقع قصد، بهترین متغیر پیش بینی کننده رفتار افراد است - رضاییان، . - 1386 یا به عبارت دیگر پیش از آن که فرد اقدام به رفتار - عمل - کارآفرینانه نماید، باید قصد این اقدام را داشته باشد - کروگر ، - 1993 از آنجا که به زعم پیتر دراکر، کارآفرینی، سرانجام رفتار است ، لذا
متغیر قصد کارآفرینانه به دلیل ارادی و آگاهانه بودن آن منجر به رفتار کارآفرینانه می شود.
از دهه 80 تاکنون اندیشمندانی از کشورها ی مختلف به بررسی عوامل و متغیرهای متعددی که بر قصد کارآفرینی تاثیر گذار هستند در زمینه های فردی، اجتماعی، اقتصادی و روانشناسانه پرداخته اند و مدل های مهمی از جمله مدل رویداد کارآفرینانه - شاپیرو، 1982 - ، تئوری رفتار برنامه ریزی شده - آجزن، - 1991، مدل پتانسیل کارآفرینانه - کروگر و برازیل، - 1994، مدل زمینه فردی - اجتماعی قصد کارآفرینی - 1994 - ، مدل اقتصادی - روانشناسانه داویدسون - داویدسون، - 1995، مدل شناختی-فرهنگی قصد کارآفرینی - 1997 - و مدل قصد کارآفرینی کروگر - 2009 - و مدل قصد کارآفرینانه لینان و چن - 2009 - دراین زمینه به وجود آمده است.
با توجه به اینکه مدل اجزن پایه و مبنای تحقیقات صورت گرفته بسیاری در مورد نقش آموزش کارآفرینی بر قصد کارآفرینی می باشد. - فایول، 2006 و سویتاریز و همکاران، 2007 و و سنچز ، 2010 و لینان و چن، 2009 و سیزانگ - 2008 لذا مدل مفهومی تحقیق بر پایه مدل اجزن، به صورت زیر ارائه می گردد.
بر اساس نظریه رفتار برنامه ریزی شده، قصد کارآفرینانه نشان دهنده کوششی است که فرد برای انجام رفتار کارآفرینی در آینده انجام خواهد داد و بنابراین می تواند سه عامل انگیزشی که رفتار را تحت تاثیر قرار دهد، در خود داشته باشد:
نگرش نسبت به رفتار - نگرش شخصی - : اشاره به میزان ارزشیابی مثبت یا منفی افراد در مورد کارآفرین بودن دارد - آجزن، 2001؛ آتیو و همکاران، 2001؛ کلورید، . - 1996 نگرش بیانگر چرایی رفتار آدمی است که تحت تأثیر تجربه و انتظارات فرد است
نگرش ها، پاسخ های ارادی، شناختی و احساسی افراد نسبت به اشیاء، سایر افراد، خودشان و یا مسائل اجتماعی هستند - نلسون و کوئیک ، - 1997 هنجارهای ذهنی: فشارهای اجتماعی درک شده راجع به انجام یا عدم انجام رفتارهای کارآفرینی را اندازه گیری می کند و به طور خاص اشاره به درک و احساس موافق مردم نسبت به تصمیم به کارآفرین شدن یا نشدن دارد
کنترل رفتاری درک شده - : - PBC اشاره به شناخت افراد از آسانی یا دشواری انجام رفتار دارد یا به صورت درک از میزان سهولت و دشواری نسبت به کارآفرین شدن تعریف می شود. این عامل نیز تحت تأثیر تجارب گذشته، دشواری ها و موانع پیش بینی شده است.
در این پژوهش با توجه به الگوی انتخاب شده - شکل شماره - 1 و اثر آموزش های خود اشتغالی بر قصد کارآفرینانه فرزندان شاهد و ایثارگر و بر اساس مطالعه ادبیات تحقیق، فرضیات زیر پیشنهاد می شود:
. فرضیه اول تحقیق: بین آموزش کارآفرینی با نگرش نسبت به رفتار در فرزندان شاهد و ایثارگر ارتباط معناداری وجود دارد.
. فرضیه دوم تحقیق: بین آموزش کارآفرینی با هنجارهای ذهنی در فرزندان شاهد و ایثارگر ارتباط معناداری وجود دارد.
. فرضیه سوم تحقیق : بین آموزش کارآفرینی با کنترل رفتاری درک شده در فرزندان شاهد و ایثارگر ارتباط معناداری وجود دارد.
. فرضیه چهارم تحقیق: بین آموزش کارآفرینی با قصد کارآفرینانه در فرزندان شاهد و ایثارگر ارتباط معناداری وجود دارد.
روش شناسی
این تحقیق با توجه به داده ها و مدل آن نوعی تحقیق کاربردی است و از نظر روش گردآوری داده ها توصیفی می باشد. تحقیقات کاربردی تحقیقاتی هستند که نظریه ها، قانونمندی ها ، اصول و فنونی که در تحقیقات پایه تدوین می شوند را برای حل مسائل اجرایی و واقعی به کار می گیرد. این نوع تحقیقات بیشتر بر موثرترین اقدام تاکید دارند و علت ها را کمتر مورد توجه قرار می دهند. این تاکید بیشتر بواسطه آن است که تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد عملی دانش هدایت می شود
از اهداف برنامه های آمزشی کارآفرینی ایجاد و تقویت قصد کارآفرینی کارآفرینان بالقوه می باشد. تحقیقات انجام شده بر رو ی این موضوع بر روی دو گروه از متقاضیان دریافت وام خوداشتغالی - فرزندان شاهد و ایثارگر - انتخاب گردید گروه اول شامل افرادی بود که آموزشهای کارآفرینی را طی نموده بودند و پس از اتمام دورههای آموزشی مذکور واجد دریافت وام خوداشتغالی گردیده بودند و گروه دوم شامل افرادی بود که هیچگونه آموزشی در خصوص کارآفرینی ندیده بودند و متقاضی دریافت وام بودند.
جامعه آماری این پژوهش نیز فرزندان شاهد و ایثارگر فاقد شغل شهر تهران است که متقاضی دریافت وام خوداشتغالی می باشند. هر یک از فرزندان شاهد و ایثارگر پس از ثبت درخواست در بنیاد شهید و امور ایثارگران و قبل از اخذ وام باید مدارک گذراندن دوره های آموزشی کارآفرینی - دوره های فنی حرفه ای یا مهارت های خوداشتغالی - را به کارشناسان بنیاد ارائه نماید. این افراد به عنوان گروه آموزش دیده و دیگر فرزندان شاهد و ایثارگر که متقاضی وام بوده ولی تحت هیچ گونه آموزش های کارآفرینی نبوده اند به عنوان گروه آموزش ندیده انتخاب شدند.
در این پژوهش مطابق فرمول فوق حجم نمونه با فرمول کوکران برابر با 107 نفر از فرزندان شاهد و ایثارگر شهر تهران است که متقاضی دریافت وا م اشتغال می باشند. افراد نمونه به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند.
در تحقیقات مشابه برای سنجش متغیرها از پرسشنامه استفاده شده بود در این پژوهش نیز به همان طریق عمل شد. پرسش نامه این پژوهش ترجمه پرسش نامه لینان و همکاران - 2010 - می باشد که مشتمل بر سوال هایی در زمینه قصد کارآفرینانه در بخش های مختلف می باشد. در این پژوهش نگرش شخصی 5 - گویه - ، هنجارهای ذهنی 5 - گویه - ، کنترل رفتاری درک شده 5 - گویه - ، قصد کارآفرینی 6 - گویه - .گویه ها توسط طیف هفت گزینه ای لیکرت اندازه گیری می شوند. علاوه بر آن اطلاعات مربوط به اشخاص تکمیل کننده پرسش نامه نیز در بخش ابتدایی پرسش نامه گنجانده شده است. از نظر روایی ابزار پرسش نامه مورد استفاده در این پژوهش ترجمه فارسی پرسش نامه سنجش قصد کارآفرینانه لینان و همکاران در سال 2010 می باشد که روایی و پایایی ابزار سنجش توسط لینان و همکاران و هم چنین محققین دیگر مورد سنجش و تائید قرار گرفته است.
تجزیه و تحلیل داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار spss و در دو سطح آمار توصیفی و آمار استنباطی انجام شده است. پژوهشگر داده های جمع شده را با استفاده از شاخص های توصیفی، خلاصه و طبقه بندی می کند.
در سطح آمار استنباطی جهت آزمون فرضیات اول تا چهارم از آزمون تحلیل واریانس تی هاتلینگ - t hotellin - استفاده شده است. استفاده از آزمون تی هاتلینگ زمانی توجیهپذیر است که محقق بخواهد تأثیر یک متغیر مستقل را بر بیش از یک متغیر وابسته در دو گروه متفاوت آماری بسنجد جهت بررسی تاثیر تحصیلات و جنسیت بر رابطه آموزش کارآفرینی و قصد کارآفرینی، افراد به دو گروه مجزا بر اساس متغیرهای مورد بررسی - تحصیلات و جنسیت - دسته بندی شده و آزمون. جهت بررسی تاثیر جنسیت بر رابطه آموزش کارآفرینی و قصد کارآفرینی، آزمون بر روی دو گروه فرزندان شاهد و ایثارگر پسر و دختر انجام شد و جهت بررسی تاثیر تحصیلات نیز آزمون بر روی دو گروه فرزندان شاهد و ایثارگر دارای تحصیلات دانشگاهی و فاقد آن انجام گرفت.
تحلیل داده ها
نتایج خروجی SPSS برای تحلیل واریانس آزمون تی هاتلینگ نشان میدهد سطح معناداری آزمون برای متغیر مستقل برابر 006p=. بوده و از سطح معناداری استاندارد - 0/05 - کمتر میباشد که به معنای رد فرض صفر - یکسان بودن میانگین متغیر هنجارهای ذهنی در دو گروه متقاضیان آموزشدیده و متقاضیان آموزشندیده - و پذیرش فرض مقابل - متفاوت بودن میانگین متغیر هنجارهای ذهنی در دو گروه متقاضیان آموزشدیده و متقاضیان آموزشندیده - میباشد.
به عبارت دیگر میتوان گفت که در سطح اطمینان %95، آموزش کارآفرینی با هنجارهای ذهنی موثر در راهاندازی کسبوکار در فرزندان شاهد و ایثارگر ارتباط معناداری دارد. ضریب تعیین به دست آمده برای رابطه بین دو متغیر مذکور برابر 0/036 میباشد. به عبارت دیگر آموزش کارآفرینی میتواند به میزان 4درصد تغییرات در هنجارهای ذهنی فرزندان شاهد و ایثارگر را تبیین نماید.
بررسی فرضیه سوم تحقیق
بیان اولیه فرضیه: بین آموزش کارآفرینی با کنترل رفتاری درک شده در فرزندان شاهد و ایثارگر ارتباط معناداری وجود دارد.
برای بررسی و آزمون فرضیه مذکور از فرضیات فرعی ذیل استفاده گردیده است.
0: =0H_ میانگین متغیر کنترل رفتاری درک شده فرزندان شاهد و ایثارگر در دو گروه متقاضیان آموزشدیده و متقاضیان آموزشندیده یکسان میباشد.
0: 1H_ میانگین متغیر کنترل رفتاری درک شده فرزندان شاهد و ایثارگر در دو گروه متقاضیان آموزشدیده و متقاضیان آموزشندیده دارای تفاوت معناداری میباشد.
نتایج خروجی SPSS برای تحلیل واریانس آزمون تی هاتلینگ نشان میدهد سطح معناداری آزمون برای متغیر مستقل - سطر گروه در جدول مذکور - برابر 000p=. بوده و از سطح معناداری استاندارد - 0/05 - کمتر میباشد که به معنای رد فرض صفر - یکسان بودن میانگین متغیر کنترل رفتاری درک شده در دو گروه متقاضیان آموزشدیده و متقاضیان آموزشندیده - و پذیرش فرض مقابل - متفاوت بودن میانگین متغیر کنترل رفتاری درک شده در دو گروه متقاضیان آموزشدیده و متقاضیان آموزشندیده - میباشد.
به عبارت دیگر میتوان گفت که در سطح اطمینان %95 ، آموزش کارآفرینی با کنترل رفتاری درک شده در فرزندان شاهد و ایثارگر ارتباط معناداری دارد. ضریب تعیین به دست آمده برای رابطه بین دو متغیر مذکور برابر 0/057 میباشد. به عبارت دیگر آموزش کارآفرینی میتواند به میزان 6درصد تغییرات درک فرزندان شاهد و ایثارگر در امکانپذیری راهاندازی کسبوکار را تبیین نماید.
بررسی فرضیه چهارم تحقیق بیان اولیه فرضیه: بین آموزش کارآفرینی با قصد کارآفرینانه در
فرزندان شاهد و ایثارگر ارتباط معناداری وجود دارد.
برای بررسی و آزمون فرضیه مذکور از فرضیات فرعی ذیل استفاده گردیده است.
0: = 0H_ میانگین متغیر قصد کارآفرینانه فرزندان شاهد و ایثارگر در دو گروه متقاضیان آموزشدیده و متقاضیان آموزشندیده یکسان میباشد.
0: 1H_ میانگین متغیر قصد کارآفرینانه فرزندان شاهد و ایثارگر در دو گروه متقاضیان آموزشدیده و متقاضیان آموزشندیده دارای تفاوت معناداری میباشد.
نتایج خروجی spss برای تحلیل واریانس آزمون تی هاتلینگ نشان میدهد سطح معناداری آزمون برای متغیر مستقل برابر 000p=. بوده و از سطح معناداری استاندارد - 0/05 - کمتر میباشد که به معنای رد فرض صفر - یکسان بودن میانگین متغیر قصد کارآفرینانه در دو گروه متقاضیان آموزشدیده و متقاضیان آموزشندیده - و پذیرش فرض مقابل - متفاوت بودن میانگین متغیر قصد کارآفرینانه در دو گروه متقاضیان آموزشدیده و متقاضیان آموزشندیده - میباشد .
به عبارت دیگر میتوان گفت که در سطح اطمینان %95، آموزش کارآفرینی با قصد راهاندازی کسبوکار - قصد کارآفرینانه - در فرزندان شاهد و ایثارگر ارتباط معناداری دارد. ضریب تعیین به دست آمده برای رابطه بین دو متغیر مذکور برابر 0/107 میباشد
