بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش مهارت های زندگی در سلامت روان جوانان شهرستان کوهدشت در سال 1392 -93 انجام شد. پژوهش تجربی و از نوع آزمای شی میبا شد، جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه جوانان شهر ستان کوهدشت الف افرادی که به مراکز آموزش مهارت های زندگی مراجعه می کند. ب افرادی که به مراکز آموزش مهارت های زندگی مراجعه نمی کند. لذا به طور کلی همه کسانی که به مراکز آموزش مهارت زندگی مراجعه می کنند و یا نمی کنند جامعه آماری تحقیق را تشکیل دادهاند.
نمونه آماری شامل 70 نفر از گروه الف و 140 نفر از گروه ب که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه Scl - 90 میباشد. و برای آزمون فرضیهها از آزمون t برای مقایسه گروه های مستقل استفاده شد نتایج بررسی فرضیه ها نشان داد. که آموزش مهارت های زندگی منجر به افزایش سلامت روان افراد می شود
-1 مقدمه
رشد انسان در زمینه های روانی، اجتماعی، جسمانی، جنسی، شغلی، شناختی، الگو - خود - اخلاقی و عاطفی صورت میگیرد هر یک از زمینهها نیازمند مهارت و توانایی می باشد. در واقع می توان گفت که تکامل مراحل رشدی وابسته به مهارتهای زندگی ا ست. زمانی که افراد مهارت های زندگی ا سا سی را ک سب نمایند در عملکرد بهینه خود پی شرفت میکنند. آموزش مهارتهای زندگی نقش اسا سی را در بهدا شت روانی ایفا می کند و البته زمانی که در یک مقطع ر شدی منا سب ارائه شود نقش برجسته تری خواهد داشت. به طور تعیین می توان گفت که بسیاری از نوروزها و سایکوزها ناشی از نقص در ر شد مهارت های زندگی اساسی است. در واقع آموزش مهارت های زندگی نقش درمانی دارد
روان شناسان در دهه های اخیر در بررسی اختلالات رفتاری و انحرافات به این نتیجه رسیده اند که بسیاری از اختلالات و آسیبها در ناتوانی افراد در تحلیل صحیح و مناسب از خود و موقعیت خویش، عدم احساس کنترل، و کفایت شخصی جهت رویارویی با موقعیت های دشوار و عدم آمادگی برای حل مشکلات و مسائل زندگی به شیوه مناسب، ریشه دارد. بنابراین با توجه به تغییرات و پیچیدگی های روز افزون جامعه و گسترش روابط اجتماعی، آماده سازی افراد به خصوص نسل جوان جهت رویارویی با موقعیت های دشوار امری ضروری به نظر می رسد.
در همین راستا روان شناسان با حمایت سازمان های ملی و بین المللی، جهت پیشگیری از بیماریهای روانی و ناهنجاریهای اجتماعی آموزش مهارت های زندگی را در سراسر جهان و در سطح مدارس آغاز نموده اند
آنچه امروزه تحت عنوان مهارت های زندگی م شهود ا ست تنها حا صل کار پژوهشگران عصر حاضر نیست بلکه بسیاری از این مهارتها در لابلای تعالیم الهی بخصوص در قرآن و احادیث معصومین بیان شده است. به طوری که تلاش برای برقراری ارتباط مفید و مؤثر با دیگران، خودشناسی و توجه به ارزشها که از فصول اساسی درس مهارتهای زندگی است به کرات در قرآن، نهج البلاغه، و صحیفه سجادیه و احادیث منقول از سایر معصومین مورد تأکید قرار گرفته است.
هدف اصلی سازمان بهداشت جهانی از ایجاد طرح مهارت های زندگی در زمینه بهداشت روانی این است که جوامع مختلف در سطوح جهان ن سبت به گ سترش، به کارگیری و ارزیابی برنامه آموزش مهارتهای زندگی را متمرکز بر ر شد توانائی های روانی مانند حل مسئله، مقابله با هیجانات، خود آگاهی، سازگاری اجتماعی و کنترل استرس بین کودکان و نوجوانان است اقدام نمایند
امروزه در سراسر جهان بر اهمیت بهداشت روانی تأکید می شود و روز به روز با انجام تحقیقات وسیع و گوناگون اهمیت و نقش آن در زندگی فردی- اجتماعی آشکارتر می گردد. به طوری که سال 2001 میلادی از طرف سازمان بهداشت جهانی، تحت عنوان سال جهانی»بهداشت روانی« اعلام گردید. سازمان مذکور در این سال شعار»غفلت بس است، مراقبت کنیم« را جهت آشکارتر ساختن موضوع مطرح نمود.
این امر نشان دهنده آن است که بهداشت روانی موضوعی است که باید در سطح جهان مورد توجه قرار گیرد یکی از دلایلی که در اهمیت این موضوع مطرح است، شیوع روزافزون ابتلاء به انواع اختلالات روانی در سطح جهان است و دلیل مهم دیگر آن، اهمیت و ضرورت پیشگیری از بیماری های روانی است می توان گفت عمده ترین هدف بهداشت روانی پیشگیری است و از سه نوع پیشگیری که در بهداشت روانی مطرح می شود پی شگیری اولیه مورد توجه بی شتری قرار دارد .
در پی شگیری اولیه جمعیت سالم در جامعه مورد نظر ا ست و تمام اقداماتی که در این حیطه صورت می گیرد در جهت آماده سازی افراد و فراهم نمودن شرایط مناسب برای زندگی سالم از تمامی جنبه های جسمانی، روانی، اجتماعی می باشد. بنابراین هدف، افزایش آمادگی و توانایی افراد در برخورد صحیح و مناسب با رویدادهای زندگی می باشد.
حسینی - - 1378 معتقد است آموزش، اساسی ترین روش پیشگیری اولیه است. از طرفی دیگر مهمترین و مؤثرترین دوره سنی جهت آموزش پیشگیرانه، دوره نوجوانی است. پژوهشها نشان می دهند که آموزش مهارت های زندگی به ارتقاء بهداشت روانی کودکان و نوجوانان در ابعاد مختلف زندگی کمک می کند و از اساسی ترین برنامه های پی شگیرانه در سطح اولیه به شمار می رود.
سلامتی بخش ا صلی یک زندگی شاد ا ست و مدارس نقش مهمی در آگاه ساختن نوجوانان پیرامون مسائل بهداشتی و سلامتی و آموزش علوم زندگی به آنان دارد. امروزه علی رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و تغییر در شیوه های زندگی، بسیاری از افراد در رویارویی با مسائل زندگی فاقد توانایی های لازم و اساسی هستند و همین امر آنان را در مواجهه با مسائل و مشکلات زندگی روزمره و مقتضیات آن آسیب پذیر ساخته است.
پژوهشهای بی شمار نشان داده اند که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روانی عاطفی ریشه های روانی اجتماعی دارند . برای مثال، پژوهش در زمنیه اعتیاد و سوء م صرف مواد ن شان داده ا ست که سه عامل مرتبط با سوء م صرف مواد عبارتند از : عزت نفس ضعیف، ناتوانی در بیان احساسات و فقدان مهارت های ارتباطی. همچنین پژوهش ها نشان داده اند که بین خود کارآمدی ضعیف و م صرف سیگار و الکل ، سوء م صرف مواد ، رفتارهای مخاطره آمیز و ضعیف عملکرد شناختی رابطه معناداری وجود دارد و مطالعات نشان داده اند که ارتقاء مهارت های مقابله ای و توانایی های روانی اجتماعی در بهبود زندگی بسیار مؤثر است.
توانایی های روانی اجتماعی عبارتست از آن گروه توانایی ها که فرد را برای مقابله مؤثر و پرداختن به کشمکش ها و موقعیت های زندگی یاری می کند این توانایی ها فرد را قادر می سازد تا در رابطه با سایر انسان ها، جامعه، فرهنگ و محیط خود مثبت و سازگارانه عمل کند و سلامت روانی خود را تأمین نمایند
مهارتهای زندگی در جهت ارتقای توانایی های روانی اجتماعی ه ستند و در نتیجه سلامت روانی، ج سمانی و اجتماعی را تأمین می کند. آموزش مهارتهای زندگی فرد را قادر می سازد تا دانش، ارزشها و نگرش های خود را به توانای های بالفعل تبدیل کند. بدین معنا که فرد بداند چه کاری باید انجام دهد و چگونه آن را انجام دهد. مهارت های زندگی منجر به انگیزه در رفتار سالم می شود.
همچنین بر احساس فرد از خود و دیگران و همچنین ادراک دیگران از وی مؤثر است. در ضمن منجر به افزایش اعتماد به نفس می شود بنابراین به طور کلی می توان گفت که منجر به افزایش سلامت روان افراد می شود و در پیشگیری از بیماریهای روانی و مشکلات رفتاری نقش مؤثری دارد
با توجه به نقش مهم مدارس در تأمین بهداشت روانی دانش آموزان، برنامه آموزش مهارتهای زندگی روش مؤثری در جهت رشد شخصیت سالم دانش آموزان و تأمین و حفظ بهداشت روانی دانش آموزان تلقی می شود. به این ترتیب مدارس به جای این که تنها بر افزایش عملکرد تح صیلی دانش آموزان تمرکز نمایند باید بر تأمین و حفظ روان آنان نیز تأکید نمایند و اقدامات لازم را به منظور تحقق هدف مذکور انجام دهند چرا که اگر هدف فوق تحقق یابد بسیاری از مشکلات تحصیلی و آموزشگاهی نیز خود به خود کاهش می یابند. بر اساس آنچه بیان شد در این پژوهش، محقق در جستجو و بررسی آموزش مهارتهای زندگی در سلامت افراد است.
-2 هدف کلی پژوهش:
- بررسی تاثیر آموزش مهارتهای زندگی در سلامت روان نوجوانان.
-3 فرضیه ها
- بین افسردگی کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد.
- بین شکایات جسمانی کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آنهایی که این آموزش ها را ندیدهاند تفاوت وجود دارد.
- بین وسواس اجبار کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد.
- بین ح سا سیت در روابط بین فردی ک سانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد.
- بین اضطراب کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد.
- بین پرخاشگری کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد.
- بین خوبی کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد.
- بین افکار پارانوئیدی کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آنهایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد.
- بین روان پریشی کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد.
- بین سلامت روانی کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد.
-4 پیشینه پژوهش:
- خانی و سیادتی - - 1378 -1379، پژوه شی تحت عنوان، برر سی و ضعیت آموز شهای مهارت های زندگی در نظام آموزش و پرورش کشور دوره ابتدایی انجام دادند نتایج پژوهش نشان داد:
الف 39/2 درصد از پاسخگویان 9 مهارت اساسی - از 13 مهارت مورد سؤال - سالم زیستن را از طریق برنامه های مدرسه به طور کامل آموخته اند.
ب این میزان درصد ها برای هر یک از سؤالات مختلف متفاوت است و همچنین بر حسب استان های مختلف نیز با هم اختلاف دارند.28/8 درصد این مهارت های در حد متوسط ، 15/6 درصد خیلی کم و 16/4درصد اصلاً نیاموخته اند.
ج 28/6 درصد از پاسخگویان وضعیت آموزش مهارت های بهدا تیش دوره ابتدایی را کاملاً منا سب، 43/4 در صد در حد متو سط، 20/6 در صد خیلی کم، 7/4 در صد کاملاً نامناسب اعلام نموده اند.
د میزان مناسب بودن اطلاعات مربوط به مهارت های سالم زیستن در کتب درسی 45/3 در صد و انجام آموزش این مهارت ها در فعالیت های فوق برنامه، 49/5 در صد و منا سب بودن روش تدریس مهارت ها، 59/3 درصد از امتیازات مورد انتظار را کسبکرده است.
پ یافته های بررسی وضعیت کلی آموزش مهارت های سالم زیستن را در مدارس کل کشور ناکافی ارزیابی می کند.
- در تحقیق دیگری با عنوان بررسی تأثیر آموزش مهارت های زندگی بر سلامت روان و منبع کنترل نوجوانان که تو سط دان شجویان دان شگاه الزهراء انجام شده ا ست این نتایج حا صل شده ا ست، آموزش مهارت های زندگی سلامت روان آزمودنی ها را بهبود می بخشد. اما تأثیر آموزش مهارت های زندگی بر منبع کنترل آزمودنی ها معنادار نبوده است. بین سلامت روانی و شیوه های مقابله ای و همچنین بین منبع کنترل و شیوه های مقابله ای ارتباط مؤثر مثبت و معناداری وجود دارد ، اما بین سلامت روان و منبع کنترل ارتباط مؤثر مثبت و معناداری وجود ندارد. بین سطح تحصیلات مادر، اشتغال مادر و عملکرد تحصیلی دانش آموزان با سلامت روان و شیوه های مقابله ای آن ها ارتباط معناداری وجود دارد.
-5 روش تحقیق:
با توجه به این که پژوهش حاضر به بررسی تاثیر آموزش مهارت های زندگی در سلامت روان جوانان شهرستان کوهدشت در سال 1392 -93میپردازد لذا روش تحقیق حاضر تجربی و از نوع آزمایشی میباشد.
