بخشی از مقاله
چکیده
یکی از شیوه های مداخلاتی که همیشه در کنار سایر روش ها مورد توجه بوده است و اثر بخشی آن در حوزه های مختلف از جمله اختلالات روانی کودکان مورد تایید قرار گرفته است بازی درمانی می باشد.هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر مداخله ی آموزش مادر- کودک به شیوه ی بازی درمانی بر مهارت های ارتباطی کودکان دارای اختلال اوتیسم بوده است. این پژوهش از طرح های نیمه آزمایشی و از نوع پیش آزمون و پس آزمون با گروه شاهد می باشد. جامعه آماری شامل دانش آموزان 12-6ساله ی مبتلا به اتیسم شهر مشهد که در سال تحصیلی 1393- 94در یکی از مدارس استثنایی این شهر مشغول به تحصیل بودند و مادران آنها می شد.20 نفر از کودکانی که مادرانشان داوطلب شرکت در طرح همراه فرزند خودبودند واین کودکان نیز در آزمون گارز نمره ای بین85تا115کسب نموده بودند به صورت گمارش تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. سپس گروه ×آزمایش در 12 جلسه آموزش مادر -کودک به شیوه ی بازی درمانی شرکت نمودند. و مجددا پرسشنامه گارز بر روی کودکان اجرا شد. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس و به کمک نرم افزار6636 تحلیل شد.نتایج ،این فرضیه را که آموزش مادر -کودک به شیوه ی بازی درمانی بر مهارت های ارتباطی کودکان با اختلال اوتیسم تاثیر معناداری دارد تایید نمی کند - . - 3 0/16 بنابراین نتایج × این تحقیق نتوانست شواهد کافی را در اثربخشی این برنامه برافزایش مهارت های ارتباطی کودکان با اختلال اوتیسم فراهم نماید.
مقدمه
یکی از اهداف مهم در تشکیل خانواده را می توان تولد فرزند و بقای نسل دانست. والدین درباره ی نوزاد به دنیا نیامده ی خود آرزوها و رویاهای زیادی دارند. اما گاه با تولد یک فرزند معلول شرایط به گونه ای دیگر خواهد شد.معمولا همراه تولد نوزادی معلول ،مشکلات،ن گرانی ها و ناراحتی های زیادی نیز در این خانواده ها متولد می شود. .نگرانی والدین از آینده ی کودک معلول ،ممکن است انقدر شدت یابد که مانع از توجه منطقی و اصولی به وضعیت فعلی کودک و نیازهای او شود.این نگرانی شدید معمولا نیروی والدین را هدر می دهدو گاه سبب می شود که آنان نتوانند وظایف ضروری و مورد نیاز زندگی مشترک را برآورده سازند - سیف نراقی، نادری،. - 1381 داشتن چنین فرزندی نه تنها هزینه های سنگین اقتصادی را به سبب اقدامات درمانی گوناگون و پر هزینه بر آنها تحمیل خواهد کرد، نگرانی ایشان برای اینده ی مبهم این فرزند بخصوص زمانی که این والدین در قید حیات نباشند ازدغدغه های مهم زندگی و مشغله های ذهنی ایشان می گردد .از این میان معمولا مادران بیشترین ضربه ی روحی را متحمل می شوند..
یکی از انواع معلولیت ها که متاسفانه طبق آمارهای منتشره شیوع آن در حال افزایش می باشد اختلالات فراگیر رشدٌمی باشد. اختلالات فراگیر رشد،عبارتی است برای اشاره به مشکلات روان شناختی شدید که در طفولیت ظاهر می شود .این اختلالات دربردارنده ی آشفتگی شدید در رشد شناختی ، اجتماعی، رفتاری و هیجانی کودک است که عوارض گسترده ای بر روی فرایند رشد ×دارد - کندالٍ ،. - مرکز پیشگیری از بیماری ها َ - - 2012شیوع اوتیسم را در سال 1،2007 نفر از 150 کودک،در سال 1،2009نفر از 110 کودک و در سال 2012،1 نفر از هر 88 کودک گزارش کرده است که نشان دهنده ی افزایش چشمگیر در سالهای اخیر می باشد.همین امر لزوم توجه بیشتر در حوزه های مختلف را به این اختلال نشان می دهد. سازمان بهداشت جهانی با اختصاص روز جهانی اطلاع رسانی پیرامون این اختلالات ،اهتمامی فراگیر برای شناسایی زودهنگام و طراحی و اجرای مداخلات زود آغاز در این زمینه را خواستار گردیده ×است - مقیم اسلام،تجرشی،حقگو ، . - 1392 برجسته ترین نمونه ی اختلالات فراگیر رشد اوتیسمُ می باشد که کودکان دارای اختلال و خانواده هایشان وبه ویژه مادران آن ها را در شرایط ویژه ای قرار می دهد - اصغری نکاح ، - 1390
از عمده ترین نشانه های مبتلایان به اوتیسم می توان به اختلالات ارتباطی، اجتماعی و قوه تخیل اشاره نمود - لیوِ، کن ّ، سارکارْ، ستونَ، . - 2007 هنوز شناخت دقیقی از علل و عوامل ایجاد کننده ی آن به دست نیامده است. البته شواهدی موجود است که در اکثر موارد ،اوتیسم ،پایه ی ژنتیکی دارد و مناطقی از کروموزوم های 15،7،4 ،2 و 19احتمالا در ژنتیک آن نقش دارند. به اعتقاد محققین در آینده ی نزدیک برخی انواع ژنتیکی این اختلال شناسایی خواهد شد.به نظر می رسد سندرم ;شکننده و اختلال اوتیسم مرتبط باشند. میزان بالای کم توانی ذهنی و صرع در بین مبتلایان به این اختلال از وجود پایه ای زیستی در این اختلال حکایت دارد. در طول 25 سال گذشته در هیچ مطالعه ی همه گیر شناسی ارتباطی بین این اختلال و وضعیت اقتصادی-اجتماعی یافت نشده ×است - کاپلانُ و سادوک10،2007به ترجمه رضاعی، - 1391
در جمع بندی آنچه بیان شد ولکمارٌ - - 2004 به نقل از اصغری نکاح - - 1390 ویژگی های این دسته از اختلال ها را آسیب ×گسترده در روابط متقابل اجتماعی و مهارت های ارتباطی و الگوهای قالبی در رفتار،علایق و فعالیت ها می داند. حال که گوشه هایی از مسائل و مشکلات این افراد ووالدین آنهامطرح شد این پرسش مطرح می شود که تا کنون در جهت کمک به این کودکان و خانواده ی آنها چه اقداماتی صورت گرفته است؟ اقدامات، برنامه ها و مداخلات مختلفی که تاکنون در راستای کمک به کودکان اوتیسم و خانواده آنها صورت گرفته می توان به دو دسته عمده تقسیم نمود :الف - اقدامات حمایتی و مشاوره ای به خانواده دارای عضو اوتیسم : از جمله اقدامات صورت گرفته در این راستا می توان به فعالیت برخی انجمن های حمایت کننده و خدمات مشاوره ای و نیز پژوهش هایی با محوریت والدین این کودکان اشاره نمود. که البته تعداد و حجم این گونه فعالیت ها نیز با توجه به شدت مشکلات این خانواده ها و نوع مشکلاتی که با آن دست به گریبان هستند چندان قابل توجه نمی باشد.
ب - خدمات درمانی و مداخله ای به افراد مبتلا به اختلال : تاکنون روشهای متعددی برای درمان و توانبخشی مبتلایان به اختلال ×اوتیسم صورت گرفته که می توان آنها را در سه گروه عمده طبقه بندی کرد مداخلات رفتاری، مداخلات رشدی و مداخلات شناختی. آنچه در مورد اهداف عمده این مداخلات به نظر می رسد این است که در همه ی آنها تقویت مهارتهای ارتباطی و اجتماعی - تعاملات بین فردی - و اصلاح رفتار مورد تأکید می باشد. یکی از شیوه های مداخلاتی که همیشه در کنار سایر روش ها مورد توجه بوده است بازی درمانی است . بازی و استفاده ی درمانی -آموزشی از بازی از دیرباز یکی از محورهای اصلی نظریه پردازی و فعالیت بازی و آموزشی کودکان - به ویژه کودکان دارای نیازهای ویژه - را به خود اختصاص داده است - اصغری نکاح،. - 1390 امروزه اثربخشی بازی درمانی در حوزه های گوناگون اختلالات روانی کودکان مورد تاکید می باشد و پژوهش هایی درباره ی کار آمدی بازی درمانی روی اختلالات روانی کودکان انجام گرفته است. ازجمله تحقیقات انجام شده ،مطالعات جی یو شینٍ - - 1998 به نقل از ریحانی،دهقان،شجاعیان،بهنام و نکاح - - 1393 می باشد. وی در تحقیقی تاثیر بازی درمانی کوتاه مدت را روی اضطراب و افسردگی کودکانی که زلزله ی چین را تجربه کردند ،بررسی کرد و نتایج نشانگر کاهش چشمگیر میزان سطح اضطراب ،فوبی ،و احتمال خطر خودکشی پس از بازی درمانی بود.
مرور مداخلات توانبخشی و درمانی کودکان اوتیسم نظیر فعالیتهای داویسَ، ماتسونُ ، لویسلیِ ، لو ّ، پترسنْ، لاکروکسیَ و روسیوُ - 2010 - به نقل از اصغری نکاح - - 1390 نیزحاکی است بازی درمانی به عنوان یک درمان ایمن و همساز با ویژگیهای رشدی و شرایط کودکان اوتیسم همواره سهمی از مداخلات آموزشی روانشناختی و توانبخشی این کودکان را به خود اختصاص داده است و به این لحاظ مبادرت به پژوهش و توسعه در این زمینه نوعی سرمایه گذاری علمی است که بازده علمی چندجانبه ای را برای کودکان ×،خانواده ها و متخصصان به همراه خواهد داشت. لویسلی، روسو، ویلسینسکی سی، ویلسینسکی اس ام - - 2008و گلدستینًٌ - - 2002 از جمله ویژگی های اساسی بازی را برانگیختن و تحریک حواس می دانند.لذا مداخلات بازی محور برای کودکان اوتیسم می تواند زمینه ی تعامل و غنی سازی فعالیت های ارتباطی را فراهم آورد. ایشان معتقدند بازی به عنوان سکوی صعود کودک اوتیسم است. همچنین بررسی پژوهش ها و تالیفات در زمینه ی مداخلات کودکان اوتیسم نشان می دهد، بازی همواره یکی از ابرازها یا روش های مورد استفاده در بخشی از فرایند مداخله ×بوده است.
