بخشی از مقاله
تاثیر آموزه های اسلامی بر رضایت زناشویی و تاب آوری زنان متأهل شهرستان یزد
چکیده
این پژوهش با هدف شناسایی تاثیر آموزه های اسلامی بر افزایش رضایت زناشویی و تاب آوری زنان متأهل شهرستان یزد انجام گرفت و از طرح شبه تجربی پیش آزمون -پس آزمون همراه با گروه گواه استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش کلیه زنان متأهل مراجعه کننده به مراکز مشاوره در شهرستان یزد بودند.
از بین 68 زن متآهل داوطلب واجد شرایط با روش تصادفی ساده 30 زن انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. ابتدا پیش آزمون از هر دو گروه گرفته شد سپس برنامه آموزشی به مدت 8 جلسه برای گروه آزمایش اجرا گردید و در پایان از هر دو گروه پس آزمون گرفته شد. در این تحقیق از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیری استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که آموزه های اسلامی موجب افزایش رضایت زناشویی و تاب آوری - در سطح - 0/001 در زنان گردید. و بیانگر آن است که توجه به فرهنگ و آموزه های اسلامی در برنامه آموزش خانواده موجب بهبود تاثیر پذیری برنامه های آموزشی می گردد.
کلید واژه ها: آموزه های اسلامی، رضایت زناشویی ، تاب آوری ، فرهنگ
مقدمه:
ازدواج یکی از مهمترین حوادثی است که در زندگی هر فردی رخ میدهد. انتخاب یک فرد به عنوان همسر، یکی از مهمترین تصمیمهایی است که هر شخصی در طول زندگیش میگیرد. فردی که به عنوان شریک زندگی انتخاب میشود، تاثیر بسزایی بر سبک زندگی، رشد و شکوفایی اشخاص دارد. زندگی زناشویی یکی از جهانیترین نهادهای بشری است که دو نفر با تواناییها و استعدادهای متفاوت و با نیازها و علائق مختلف و در یک کلام با شخصیت های گوناگون تشکیل شده است.
آنچه که در یک ازدواج به زبان ساده بسیار مهم است سازگاری و احساس رضایت از ازدواج است، وضعیتی که در آن فرد بیشتر مواقع احساسی توام با خوشبختی و رضایت دارد - سین ها، ماکرجک;1990نقل از چهارمحالی، - 1385 تا به این طریق خانواده به یک کانون کمک کننده، التیام بخش و کاهش دهنده فشارهای روانی و بازکننده راه رشد و شکوفایی تبدیل شود ما در وضعیت کنونی بسیاری از ازدواجها به کانون درگیریها و مناقشات و همسر آزاریها تبدیل شده، تا جایی که در یکی از پژوهشها که با زوج ها صورت گرفته بود 56 درصد از زوج ها به پرخاشگری های فیزیکی نسبت به یکدیگر اشاره کرده بودند - مالون، یودآن،1992؛نقل از نوابی نژاد، - 1378 و جامعه ایران نیز از این وضع مستثنی نیست.
از این رو با توجه به مشکلاتی که در خانواده و در روابط زوجین و پیامد های وخیم ناشی از آن در تمام نقاط دنیا بوجود آمده است، دانشمندان و محققان اقدام به کنکاش در چگونگی بهبود روابط زوجین و شیوه های موثر درمان آن نموده اند و در این مسیر هر کدام از نظریه پردازان راههای متفاوتی را پیموده اند. از آنجمله توجه به نقش فرهنگ در برنامه های درمانی افزایش یافته و پژوهشگران در نظر گرفتن وضعیت فرهنگی جامعه و خانواده را در بهبود مداخلات خانواده درمانی مهم یافته اند - ابوبکر i،2003 و بوگورا و دیسیلوی i i، 2001 و دانشپور i i i، - 1998 همچنین احترام گذاشتن به عقاید مذهبی - روانi v، - 2005 و استفاده درمانگر از تکنیکهای متناسب با فرهنگ و ادراکات فرهنگی مراجع - بنتن و جرالدv ، - 1987 و انجام آموزشهای خانواده در چهارچوب فرهنگ و زبان - موریس و تینگ لی vi ، - 2004 و استفاده از برنامه ریزی های درمانی مبتنی بر شایستگی های فرهنگی اقوام - ابرنتهی و هاستن میمز و فرانکلین vi i ، - 2006 روند خانواده درمانی را بهبود می بخشد.
دانشپور - 1998 - می گوید: "مدلهای خانواده درمانی انگلیسی- آمریکایی با توجه به تفاوتهای عمیق فرهنگی که از نظر ترجیح خانواده ها برای اتصال بیشتر، انعطاف پذیری کمتر، ساختار خانواده ها و نحوه ارتباطات وجود دارد تا حد زیادی برای خانواده های ایرانی نا کارامد به نظر می رسد" همچنین یونسی - - 1382 اظهار می دارد که: "این طور به نظر می رسد که ما هر چه از درمانهای فردی به طرف درمانهای زوجی و خانوادگی پیش می رویم فرهنگ به عنوان عاملی بسیار موثر خود را نمایان می سازد به طوری که اغراق آمیز نخواهد بود که تصور شود هر جامعه ای نیاز به زوج درمانی خاص و مبتنی بر فرهنگ خود را دارد". از این رو است که در جامعه ما نیز نیاز به یک برنامه خانواده درمانی بر مبنای فرهنگ ملی - اسلامی - فرهنگ اکثریت مردم - ضروری به نظر می رسد.
از دیدگاه اسلامی، در نظام هستی، زن و مرد هر یک به تنهایی ناقص و نیازمند به دیگری است و بر اساس همین نیاز، هر کدام مشتاق دیگری و متمایل به اوست. از این رو در نقطه ای که زن و مرد به هم می رسند، از اجتماع آن دو یک واحد بدون نقص به نام خانواده بوجود می آید که محبوبترین نهاد در نزد خداوند است.
از نظر قرآن در سایه ازدواج است که آرامش و رضایت به دست می آید و این حقیقتی است که قرآن کریم بیانگر آن است: "و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها - "1مطهری. - 1365 پیامبر و پیشوایان دین اسلام - امامان شیعه - نیز برای ایجاد و تداوم این آرامش و رضایت و نحوه تعاملاتی که اعضای خانواه ، بویژه زوجین، برای آن می توانند داشته باشند دستورالعملهایی را ارائه داده اند که دارای ویژگی های بخصوصی می باشد.
دستورالعملهای مربوط به خانواده با در نظر گرفتن مکمل بودن زن و مرد برای یکدیگر و تفاوتهای طبیعی بین آنها از لحاظ خصوصیات روحی- روانی وجسمی هر کدام ارائه گردیده است - نجفی یزدی،::1374ریپین، - 2005 همچنین پیشوایان اسلامی برای ترغیب و تشویق زوجین برای به کار بردن این دستورالعملها با رفتار و گفتار خود تلاش نموده اند تا تغییر نگرش در انسانها ایجاد کنند. آنان خود، برای حریم خصوصی همسرانشان احترام قائل بودند - اصول کافی،ج6 ص - 476 و شخصیت و اعتبار معنوی آنان را ارج نهاده و حتی در امور معنوی از آنان کمک می گرفتند - اصول کافی ج6 ص - 487، با خواست و میل آنان در محدوده دین و خانواده همراهی می کردند - وسائل ، ج 15 ص - 267 و کمک به همسر را نشانه صداقت می دانستند
همچنین در دین اسلام همگام با دستورالعملهایی که برای بهبود زندگی انسانی به همه افراد آدمی وجود دارد در همه حال انسان را تشویق به برقراری تعادل vi i i و موازنه در رفتارها می نماید و انسان را از افراط و تفریط باز می دارد. تاب آوری به قابلیت تطابق انسان در مواجه با بلایا یا فشارهای جانکاه، غلبه یافتن و حتی تقویت شدن بوسیله آن تجارب اطلاق میشود. این خصیصه با توانایی درونی شخص و مهارتهای اجتماعی و تعامل با محیط حمایت میشود، توسعه مییابد و به عنوان یک ویژگی مثبت متبلور میگردد.
فردی که دارای تابآوری است، چاره ساز و انعطافپذیر بوده، مطابق تغییرات محیطی خود را وفق میدهد و بعد از بر طرف شدن عوامل فشارزا به سرعت به حالت بهبود باز میگردد به بیان دیگر تاب آوری، توانایی فردی، خانوادگی و اجتماعی برای مقابله و به حالت اول برگشتن در مقابله با موقعیتها یا استرسهای زندگی فلاکت بار است که باعث افزایش توانایی برای پاسخ دادن به مصیبتهای آینده و سازگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار می شود.
به اعتقاد ارک و همکاران - - 2008 افرادی که دارای تاب آوری هستند، اغلب با ایجاد هیجانات مثبت پس از رویارویهای فشار زا به حالت طبیعی باز میگردند. افراد تاب آور بدون اینکه سلامت روانشان کاهش یابد و دچار بیماری روانی شوند، رویدادهای فشارزا را پشت سر میگذارد، همچنین به نظر میرسد در بعضی موارد با وجود تجارب سختشان پیشرفت نیز کرده و کامیاب شده اند - واف و همکاران،. - 2008 پژوهشگران بر این باورند که تاب آوری نوعی ترمیم خود با پیامدهای مثبت هیجانی، عاطفی و شناختی است.
کاربونل و همکاران - - 1998 نشان دادند که جوانان دارای تاب آوری سطوح بالای انسجام خانوادگی، ارتباطات بهتر و مشکلات کم در عملکرد خانواده را گزاش کردند، اما گروهی که دارای تاب آوری پایین بودند مسائل و مشکلات بیشتری را در ارتباطات خانوادگی گزارش کردند .ورنر و اسمیت - 1992 - اظهار میدارند تاب آوری میتواند با افزایش مهارتهای زندگی و مهارتهای اجتماعی تقویت گردد سامانی، جوکار و صحراگرد - 1386 - بین تاب آوری و رضایتمندی از زندگی ارتباط مستقیم و معناداری را گزارش نمودند .
در آموزشهایی که برای چگونگی روابط زوجین با یکدیگر در تعالیم اسلامی ارائه گردیده است زن و مرد به رعایت مرزها و عدم حل شدن در یکدیگر تشویق گردیده و به زوجین اجازه میدهد تا تمایلات فردی خود را نیز دنبال کنند - اصول کافی،ج6 ص - 476 و مواقعی را نیز به طور فردی به خودسازی بپردازند. خداوند می فرماید: "ای کسانی که ایمان آورده اید دارایی و فرزندان شما، شما را از یاد خدا غافل نسازند، کسانی که چنین کنند، اینان همان زیانکارانند. در مقایسه با مسیحیت در تعالیم اسلامی، به ازدواج و لذت بردن از همسر تاکید شده - آل عمران - 14/ و کسب لذت حلال از زناشویی را عبادت قرار می دهد.
با توجه به عمق تعالیم و دستورالعملهای اسلامی، همچنین این نکته ظریف نمایان می شود که اسلام به تساوی حقوق زن و مرد توجه نموده - مطهری، - 1365 و هر جا که دستورالعملهایی برای تنظیم روابط به زن یا مرد ارائه می نماید همسنگ آن را نیز برای طرف مقابل در نظر می گیرد و هیچ کدام را فدای دیگری نمی سازد. مثلا در روابط جنسی از یک طرف اسلام برای رعایت مصلحت خانواده و حفظ آن از آسیب ها به زن دستور می دهد در مورد رابطه جنسی در اختیار شوهر باشد و "نباید شوهر را از خود منع کند گر چه بر پشت مرکب سوار باشد"i x از سوی دیگر اسلام با در نظر گرفتن نیاز زنان و جلب کردن نظر آنان به مردان بیان می کند: "آمیزش کردن مرد با اهل خود بدون بازی جفا است.
پژوهش های اندکی در ایران به ویژه در حیطه آموزش دستورالعملهای دینی به زوج ها انجام گرفته است. حمید - 1384 - در پژوهشی با عنوان، بررسی و مقایسه اثرات فنون روان درمانی شناختی - رفتاری و مذهب درمانی بر رضایتمندی زناشویی زنان متقاضی طلاق و بررسی وضعیت روانی و سازگاری رفتاری فرزندان آنها، نشان داد اِعمال رواندرمانی مذهبی همراه با رواندرمانی شناختی رفتاری تأثیر بهتری بر استحکام روابط خانوادگی دارد و در پژوهشی دیگر دانش - - 1382 تاثیر زوج درمانگری اسلامی - با تاکید بر خود شناسی - تمرین مهارتهای ایمانی - بر سازگاری زناشویی را بر روی 14 زوج دارای اختلاف مراجعه انجام داد. نتایج او نیز آشکار ساخت که تفاوت معناداری میان دو گروه از لحاظ سازگاری زناشویی وجود دارد و زوج درمانگری اسلامی باعث بهبود روابط زناشویی گردیده است.
بنابراین با توجه به پیشینه فرهنگی و دینی ایران و اینکه اکثریت زوجین ایرانی دارای اعتقادات دینی-اسلامی هستند تلاش شده است تا یک برنامه آموزش خانواده بر اساس دستورالعملهای اسلامی - با تاکید بر جنبه های عملی روابط زوجین و ایجاد محبت بین آنها - با هدف افزایش تاب آوری و رضایت زناشویی زنان به انجام برسد. همچنین از آنجا که بسیاری از مشکلات خانواده در اوایل ازدواج رخ می دهد - بنابر آمار 50 درصد طلاق ها در سه سال اول ازدواج صورت می گیرد و بسیار ی از متخصصان یکی از دلایل طلاق و اختلافات زناشویی را بی تجربگی زوجین عنوان کرده اند - جولایی، - 1383 این پژوهش بر روی زنان متأهل جوان - البته محدودیت سنی برای شرکت کنندگان وجود نداشت با این وجود بسیاری از آنها جوان بودند - به انجام رسید تا هدف پیشگیرانه بودن آن نیز محقق شود.
