بخشی از مقاله
چکیده
تعداد کمی از سازمانها به لزوم آماده ساختن خود برای رویارویی با بحرانهای احتمالی ، پی برده اند . به همین ترتیب ، برای مقابله با خطرات احتمالی ، سازوکارهای لازم را پیش بینی نکرده اند . این عدم توجه باعث از بین رفتن سازمانهای بسیاری شده است . بنابراین لازم است سازمان ها همواره خود را برای مواجه با خطرات احتمالی آماده نمایند . بهترین اقدام بکارگیری مدیریت بحران است .
مدیریت بحران دارای جنبه های زیادی است و مسائلی از قبیل فرهنگ سازمانی ، ساختار ، آموزش ، تکنولوژی و ... را در برمی گیرد ، در این پژوهش به بررسی یکی از عناصر اصلی مدیریت بحران یعنی ارتباطات سازمانی پرداخته ایم .
جامعه آماری این پژوهش ، شرکت پتروشیمی تبریز است . مدیریت بحران در این شرکت - با توجه به نقش مهمی که این شرکت در توسعه اقتصادی کشور برعهده دارد - از اهمیت زیادی برخوردار است .
این پژوهش براساس داده های جمع آوری شده در نیمه اول سال 1390 و نمونه ای متشکل از 97 نفر از مدیران و کارشناسان شرکت شرکت پتروشیمی تبریز ، انجام شده است .
نتایج تحقیق نشان می دهد که بین ارائه انواع اطلاعات از جمله دسترسی به اطلاعات بهنگام ، صحیح ، مناسب ، کامل و ارائه سریع اطلاعات ومدیریت بحران معنی داری وجود دارد.
مقدمه
رویداد های مهم دهه های اخیر جهان از نظر سیاسی ، اقتصادی ، جغرافیایی و انسانی نشان می دهد که جوامع بشری پیوسته دستخوش حوادث طبیعی یا تمایلات مخرب انسان ها که باعث بروز بحران های گوناگون می شود ، بوده است . روزی نیست که اخبار مربوط به بحران های کوچک و بزرگی که در گوشه و کنار دنیا رخ می دهد در وسایل ارتباط جمعی منعکس نشود . این بحران ها ممکن است تا آنجا پیش برود که منافع داخلی و خارجی جوامع و یا اعتبار یک سازمان بزرگ را مورد تهدید قرار دهد
از آنجا که هر سازمانی در طول حیات خود بار ها با بحران های گوناگون رو به رو می شود ، مدیران وتصمیم گیرندگان اصلی سازمان باید تمهیداتی بیاندیشند تا سازمان خود را همواره آماده مقابله با بحران های احتمالی کنند . بهترین اقدام به کار گیری موثر مدیریت بحران است . مدیریت بحران شامل تمامی اقداماتی است که برای مقابله ی سریع و موثر با بحران های احتمالی و کنترل اثرات مخرب آنها مورد نیاز می باشد ، است .
در این تحقیق قصد داریم موضوع مدیریت بحران را در یکی از صنایع کلیدی کشور - صنایع پتروشیمی -یعنی شرکت پتروشیمی تبریز ، مورد بررسی قرار دهیم . در این پروژه در تعریف بحران سازمانی ، بین بحران - CRISIS - و واقعه ی ناگوار - - DISASTER تفاوت قائل می شویم . برنت اعتقاد دارد بحران توصیف کننده ی شرایطی که در آن ریشه های پدیده میتواند مسائل و مشکلاتی مانند ساختار ها و عملیاتهای مدیریتی نا مناسب و یا شکست در تطابق با یک تغییر باشد در حالی که منظور از واقعه ی ناگوار این است که شرکت با تغییرات مصیبت بار پیش بینی نشده یا ناگهانی مواجه شده که در کنترل کمی بر روی آن ها دارد
مدیریت بحران دارای جنبه های زیادی است و مسائل از قبیل فرهنگ سازمانی ، ساختار ، آموزش ، تکنولوژی و ...را در بر می گیرد ، در این پژوهش به بررسی یکی از عناصر اصلی مدیرییت بحران یعنی ارتباطات سازمانی می پردازیم .
تحقیقات انجام شده در ایران
-1 بهرام یوسفی؛ طراحی و تبیین الگوی تحلیل ارتباطات سازمانی - در سازمان تربیت بدنی - ، به راهنمایی دکتر علی رضائیان، پایان نامه - دکترای تخصصی - دانشگاه تهران، 1377؛ این تحقیق به منظور بررسی و تجزیه و تحلیل ارتباطات در سازمان تربیت بدنی جمهوری اسلامی و بر اساس دستورالعمل و ضوابط تحلیل گری انجمن بین المللی ارتباطات که طی معاملات و پژوهش های بیش از یک دهه از سال 1970 توسط محققان برجسته ارتباطات سازمانی چون گلدهبر، راجرز، یتس، پرتر، کلی، رابرت و اوریلی تدوین یافته، انجام پذیرفته است.
شیوه این پژوهش مطالعه میدانی و بررسی نتایج به شکل پیمایشی بوده است؛ بطور مشخص هشت مولفه ارتباطات سازمانی تحت عناوین: -1 دریافت اطلاعات از دیگران -2 ارسال اطلاعات به دیگران -3 پیگیری اطلاعات ارسال شده -4 زمان دریافت اطلاعات و میزان بهنگام بودن آن -5 منابع کسب اطلاعات در سازمان -6 روابط سازمانی -7 پیامدهای زمانی ارتباطات - 8 کانال های ارتباطی، از دیدگاه پرسنل سازمان مورد بررسی قرار گرفته و با نرم انجمن بین المللی ارتباطات مقایسه گردیده است.
یکی از عمده ترین دشواریهایی که سازمان با آن مواجه اند، مسئله ارتباط نامناسب است؛ این مسئله در بسیاری از موارد مانع دستیابی سازمانها به اهداف از پیش تعیین شده می گردد. از این رو موضوع پژوهش، بررسی موانع ارتباطات سازمانی از دیدگاه مدیران و کارکنان انتخاب گردیده است. قلمرو موضوعی تحقیق مربوط به موانع ارتباطات است و سازمان راه آهن به عنوان قلمرو مکانی انتخاب شده است.
نتایج این تحقیق نشان می دهد که : -1 بین نظر مدیران و کارکنان در مورد موانع برقراری ارتباطات تفاوت معنی دار وجود دارد. -2 از دیدگاه مدیران و کارکنان، عامل سازمانی به عنوان مهمترین مانع در برقراری ارتباطات سازمانی موثراست. - 3 از دیدگاه مدیران و کارکنان، عامل فنی به عنوان ضعیف ترین مانع در برقراری ارتباطات سازمانی تاثیر دارد. -4 از نظر مدیران، عامل انسانی به عنوان یکی از موانع در برقراری ارتباطات سازمانی موثر نمی باشد، در حالی که نظر کارکنان بر عکس آن می باشد.
این پژوهش به ارتباطات سازمانی و نحوه تاثیر آن بر رضایت شغلی و بهره وری نیروی انسانی توجه خاص گردیده است . این موضوع بر اساس نظریات اخیر گلدهی بر - 1979 - ، هانت وابلینگ - 1983 - ، زیمرمن - 1984 - طرح و مورد تحقیق قرار گرفت . بر این مبنا مدلی طرح و سپس در سطح دو شرکت مورد آزمون و مقایسه قرار گرفت . متغیرهای این مدل بشرح ذیل است .
جامعه مورد مطالعه صنعت اتومبیلسازی ایران است که دو شرکت ایران خودرو و سایپا بعنوان نمونه انتخاب شده اند. انی دو شرکت با روش پیماشی و با استفاده از ابزارهای مشاهده، پرسشنامه و مصاحبه مورد بررسی قرار گرفتهاند. اطلاعات جمعآوری شده با بسته نرمافزاری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که فرضیه تحقیق رد نمیشود. فرضیه تحقیق : ارتباطات اثر بخش موجب افزایش بهره وری نیروی انسانی میشود. در ضمن از فرضیه های فرعی میتوان دریافت که وجود بازخور در فرآیند ارتباطی موجب ارتباطات اثر بخش میشود و ارتباطات اثربخش موجب افزایش رضایت شغلی میگردد. همچنین یک رابطه معکوس بین بیماری ارتباطی و اثربخشی ارتباطات وجود دارد. بنظر میرسد برای غنیتر شدن این یافتهها نیاز به تحقیقات گستردهتری باشد. و ...
تحقیقات انجام شده در خارج از کشور
-1 استفاده از تجارب کشورهای بزرگ که در اجرای مدیریت بحران بیشترین تجربه را دارند می تواند به مسئولین کشور ما کمک نماید . در این راستا به منظور تصمیم گیری در مورد مسائل مهم مربوط به پیشگیری از سوانح مانند تهیه و تسهیل اجرای طرح پایه پیشگیری از سوانح دولت ژاپن اقدام به تشکیل یک شورای مرکزی پیشگیری از سوانح نموده که ریاست آن به عهده نخست وزیر بوده و اعضای آن را وزیر کشور و سایر دانشمندان و متخصصین امر تشکیل می دهند .
در کشور ژاپن مدیریت بحران به صورت طرح پیشگیری از سوانح در سه بخش طرح ریزی شده است که شامل :
الف- طرح پایه پیشگیری از سوانح که طرح جامعی است که کلیه طرح ها و برمانه های پیشگیری از سوانح روی آن استوار است . این طرح توسط شورای مرکزی پیشگیری از سوانح تهیه و ابلاغ می شود .
ب- طرح اجرایی پیشگیری از سوانح که توسط سازمانها و شرکت های تعیین شده بر اساس طرح پایه پیشگیری از سوانح تهیه می گردد .
ج- طرح ملی برای پیشگیری از سوانح که این طرح توسط شوراهای استانی و شهری ذیربط برای مسائل مورد نظر تهیه می شود . تجارب به دست آمده از زلزله کوبه ژاپن سبب ایجاد تجدیدنظرهای عمده ای در طرح پایه ایجاب نمود که در طرح پایه در آنها استفاده شده است که آمادگی در مقابل سوانح به اقدامات اضطراری در سوانح و احیا و بازسازی پس از سوانح برای هر نوع سانحه ای به طور مشخص تعریف شده است که در این مقاله سعی شده است اقدامات لازم در خصوص زلزله که در طرح پایه پیش بینی شده است، پرداخته شود.
در اقدامات پایه ابتدا روی آمادگی در مقابل سوانح تاکید شده است که شامل بالا بردن مقاومت ملی و محلی در مقابل زلزله، آمادگی جهت انجام اقدامات اضطراری به موقع و راحت جهت پیشگیری و احیا و بازسازی بسط فعالیت های پیشگیری از سوانح بین مردم و گسترش مراکز تحقیقاتی، نظارت و غیره در زلزله و پیشگیری از آن را می توان نام برد.
در خصوص اقدامات اضطراری سوانح می توان به جمع آوری و انتقال اطلاعات و تامین ارتباطات پس از وقوع سانحه، ایجاد مجموعه ای از فعالیت ها شامل نجات، کمک های اولیه، درمان پزشکی و فعالیتهای آتش نشانی، و فعالیتهای مربوط به تخلیه آوار، فعالیت های مربوط به بهداشت، سلامتی، قرنطینه، دفن اجساد و غیره، فعالیت های مربوط به مواد غذایی ، آب آشامیدنی و نیازهای روزانه دیگر، فعالیت های مربوط با تامین نظم اجتماعی، تثبیت قیمت کالا و غیره، فعالیت های مربوط به انتقال اطلاعات صحیح به قربانیان سوانح و …فعالیت های مربوط به راه اندازی اضطراری تسهیلات و تجهیزات، فعالیت های مربوط به جلوگیری از وقوع سوانح ثانوی و پذیرش پشتیبانی داوطلبانه اشاره کرد.
در خصوص احیا و بازسازی باید درمورد جهات اصلی احیا و بازسازی سریع تصمیم گیری کرد و روش های احیا سریع و فعالیت ثانویه و بازسازی منظم و تامین حمایت مالی جهت بازسازی منظم و تامین حمایت مالی جهت بازسازی و احیا زندگی آسیب دیدگان از سانحه را مد نظر داشت . با توجه به الگوی مدرن کشور ژاپن در ساختار تشکیلاتی مدیریت بحران می توان از این مدل در ساختار مدیریت بحران درکشورمان استفاده کرد و یک فرآیند مدونی برای آن تهیه کرد.
-2 مورگان و شاین - - 1983مبتنی بر مطالعات انجام شده بر روی 3000 کارمند توسط موسسه ریسرچ اپینون دریافتند که اکپریت کارکنان سازمان مورد مطالعه عقیده داشتند که سازمان دارای یک سیستم ارتباطی خوبی است.در مطالعه دیگر که توسط انجمن بین المللی ارتباطات،کسب و کار بر روی 3200 کارمند انجام شد و شرکت تاورس،پرینفاستر،فورن باخ ورنبرگ - 1982 - ان را تایید کردن،نشان داد که به ارتباطات سازمانی اهمیت زیادی قائل هستند:
%71 - 1 موافق بودن که انها دارای اطلاعات کافی برای انجام مشاغل شان هستند %65 - 2 گزارش کردن که سازمان شان سعی دارد کارکنان را به خوبی مطلع نگه دارد.
%51 - 3موافق بودن که ارتباطات سازمانی شان صریح و دقیق است.همچنین انها پی بردند که دو موضوع بیشتر مورد علاقه انها است:
الف- برنامه های آینده سازمان در مورد بهبود و بهروری:این یافته با آنچه دوایرپکس - - 1996 به عنوان سلسله مراتب نیازهای ارتباطی کارکنان مطرح کرد متفاوت بودکه این تفاوت می تواند ناشی از این مغایرت باشد که:
ب- سلسله مراتب نیازهای دوپرایکس نظری است ،نه مبتنی بر تحقیق تجربی.
ج- او انچه را که کارکنان انتظار دارند از مدیران بشنوند در مقابل با انچه که می خواهند از سرپرستان بشنوند تمایزی ایجاد نمی کند
در سال 2006 تعدادی از متخصصان مدیریت بحران در دانشگاه تورنتو کانادا گرد آمدند تا یک الگوی جامع و یکپارچه مدیریت بحران را تعیین کنند که الگوی سطح بندی با سلسله مراتبی توسط آقای ایان دیویس ارایه گردید که شامل 4 سطح بوده:
الف- اصل الگوی اخلاقی.
ب- اصل الگوی استراتژیک.
ج- اصل الگوی تاکتیکی.
د- اصل الگوی اجرایی.
