بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور بررسی رابطه عدالت سازمانی با تعهد سازمانی و سلامت روانی کارکنان در پتروشیمی فارس انجام گرفته است. به این منظور تعداد 158 نفر از کارکنانی که برای معاینات دوره ای به طب صنعتی شرکت مراجعه کرده اند به صورت تصادفی ساده انتخاب و به آنها پرسشنامه های عدالت سازمانی، تعهد سازمانی وسلامت عمومی - GHQ - ارائه شده است. میزان پایایی پرسشنامه عدالت سازمانی توسط شکرکن با الفای کرونباخ تا %92 گزارش شده است. همچنین پایایی پرسشنامه تعهد سازمانی توسط مایر والن بااستفاده از آلفای کرونباخ %85 بیان شده است و ضریب پایایی پرسشنامه سلامت عمومی نیز توسط خدارحیمی و با استفاده از روش باز آزمایی %88 گزارش شده است.
جهت بررسی ارتباط عدالت سازمانی و تعهد از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد که نتایج نشان داد تعهد سازمانی با تمامی ابعاد عدالت سازمانی در سطح همبستگی مثبت دارد. رابطه عدالت سازمانی با ابعاد سلامت روان با استفاده از تحلیل واریانس مورد بررسی قرار گرفت که نتایج نشان داد، عدالت سازمانی با تمامی ابعاد عدم سلامت روانی بجز اختلال در عملکرد اجتماعی در سطح همبستگی منفی معنی داری دارد. همچنین بین تعهد سازمانی و سلامت روان همبستگی معنی دار به دست آمد و بین میزان عدالت سازمانی کلی، تعهد سازمانی و سلامت روانی رابطه معنی داری یافت شد.
مقدمه
کار از نظر پیشبرد سلامت عامل بسیار ازرشمندی است . کارمی تواند این احساس را درفرد بیافریند که وی به گروهی مهم وارزشمند ومورد نیاز جامعه تعلق دارد ، کارفرصتی فراهم می آورد که فرد بتواند تواناییهای خودرا نشان دهد وبه تمرین وبهسازی آنها وکسب مهارتهای تازه بپردازد - براهنی ، . - 1379 ازدیر باز ، اساسی ترین مساله و مهمترین آرمان آدمی قسط وعدل بوده ، ایجاد عدالت ودرک فرد از برابری در رفتار وانگیزه وی تاثیر می گذارد . بحث برابری در محیط کار واصول عدالت سازمانی از مباحث عمده ای است که تحقیقات قابل ملاحظه ای را به خود معطوف کرده است - بارلینگ؛1 فرانسیس2 ، - 2005. استیسی آدامز معتقد است که انگیزه از ادراک ما متاثر است و این ادراک باعث چگونگی رفتار ما بر اساس برابری و مساوات می شود.
چنانچه کارمندی درباره مدیر، سازمان، همکاران وروابط حاکم برآنها ادراک خوبی داشته باشد ، رفتارهایش متناسب با این ادراک خواهد بود .عوامل زیادی ادراک را تحت تاثیر قرار می دهند که عبارتند از تجربه های قبلی ، سطح اطلاعات ، انتظارها ، احساسات ، فرهنگ و... - گنجی ، - 1380 .روشن است که افراد می توانند برداشت های متفاوت ازیک موقعیت معین داشته باشند واین ادراک می تواند هم در زمینه میزان منصفانه بودن عوامل در محیط کار و هم در ادراک، اساس و مبنای رویدادها رخ دهد - استاسن4 ، . - 1993 "عدالت سازمانی"5 با رفتار مطلوب مردم در سازمان ها ارتباط دارد . همچنین می تواند به عنوان قسمتی بسیار محدود از"عدا لت اجتماعی" 6 باشد.
اگر براین باور باشیم که با ما درمقایسه با دیگران آنگونه که انتظار داریم رفتار شده است برانگیخته خواهیم شد که در سطح عملکرد شغلی7 خوب باقی بمانیم و بر این اساس سعی خواهیم کرد تانابرابری را کاهش دهیم - مهداد ، . - 1383 نظریه عدالت مبتنی بر این اصل است که انسان ها تمایل دارند هرگونه بی عدالتی موجود در روابط اجتماعی خود را کاهش دهند . عدالت سازمانی متغیری است که به توصیف عدالت ، انصاف وبرابری در موقعیت های شغلی می پردازد.
در عدالت سازمانی این موضوع مطرح می شود که به چه شیوه هایی با کارکنان ر فتار شود تا احساس کنند به صورت عادلانه با آنها رفتار شده است . عدالت سازمانی شامل سه حیطه است که عبارتند از : عدالت توزیعی8 عدالت رویه ای: 9 عدالت تعاملی10 - شکرکن ؛نعامی ،. - 1383 آدامز می گوید:" فرد دربرابر پاداش منصفانه ای که برای انجام کاری در یافت می کند برانگیخته می شود ورفتار مثبت از خود نشان می دهد. داده های مربوط به خصوصیات روانشناسی محیط کار ورفتار کار و نشانه های زیستی به ما اجازه می دهد که عدالت سازمانی را پیش بین سلامت روانی در کارکنان به حساب آوریم .
بسیاری از بررسیهایی که برروی ارتباطات کاری صورت گرفته نشان می دهد که حمایت اجتماعی کم از طرف همکاران و سرپرستان سبب افزایش اختلالات روانی وبیماریهای شغلی می گردد که در مردان بیشتراز زنان مشاهده می گردد.سایر بررسیها نیز نشان می دهد زنانی که از حمایت اجتماعی و توجه کمتری در محیط کار برخوردارند از نظر سلامت روانی ضعیف ترهستند - فری1 ؛ هد2 ؛شیپلی3و مارموت4 ، . - 2006 کاپلان5 وبارون - 1991 - 6 بیان می کنند که سلامت روانی حالتی از بهزیستی است که موجب بالا رفتن سازگاری فرد با جامعه می شود، به طوری که موقعیتهای شخصی وویژگی های اجتماعی برای وی رضایت بخش می شود - صالحی ،. - 1380 همچنین سلامت روان حالتی از رفاه است که درآن فرد توانائیهایش رابازمی شناسد وقادراست با استرسهای معمول زندگی تطابق حاصل کرده ،از نظرشغلی مفید وسازنده باشد وبه عنوان بخشی از جامعه بادیگران مشارکت وهمکاری داشته باشد.
سلامت روانی در محیط کار یعنی مقاومت در مقابل پیدایش پریشانیهای روانی واختلالهای رفتاری در کارکنان سازمان وسالم سازی محیط و فضای روانی کار. از مشخصات یک سازمان سالم آن است که سلامت جسمی وروانی کارکنان آن به همان اندازه مورد توجه وعلاقه مدیریت سازمان قرار گیرد که تولید وبهره وری مورد تاکید قرار گرفته است - ساعتچی ،. - 1384 عدالت سازمانی همچنین نقش مهمی را در تقویت تعهد7 ایفا می کند .نتایج یک مطالعه حاکی از آن است که شواهد قابل ملاحظه ای در خصوص رابطه بین عدالت سازمانی و تعهد ثمر بخش کارکنان وجود دارد.
تعهد سازمانی درجه همانند سازی روانشناختی ویا چسبیدگی به سازمانی است که فرد برای آن کار می کند. به عبارت دیگر تعهد سازمانی اوج همانند سازی شناختی فرد با سازمان مربوطه است. تعهد سازمانی دارای اجزای زیر است : قبول ارزشها واهداف سازمان بدون چون وچرا - تمایل به اعمال تلاش برای سازمان با تمام وجود - دارا بودن میل قوی برای پیوسته ماندن در سازمان - مهداد،. - 1383 تیلر - 1991 - 8 معتقد است که شدت رابطه ادراک عدالت رویه ای وتوزیعی به طور گسترده ای متفاوت است.
عجیب است است که بین کارکنانی که متعهد به سازمان هستند رابطه عدالت توزیعی ورویه ای بالا و بین آنها که عضویت خود را در سازمان ضعیف ارزیابی می کنند ودر نتیجه تعهد پایین تری دارند رابطه پایین است. در پژوهشی باعنوان رابطه بین بی عدالتی سازمانی وبروز اختلاات روانپزشکی درکارکنان که توسط کیویماکی9 وهمکاران در سال 2003 برروی 1786 زن که دربیمارستان کارمی کردند و درخط پایه اختلال روانپزشکی نشان ندادند،پس از دوسال پیگیری معلوم شد که بین بی عدالتی سازمانی وسلامت روان رابطه وجود دارد.
همچنین بی عدالتی رویه ای بعنوان عامل ریسک مستقلی برای اختلالات روانپزشکی در کارکنان زن می باشد . درپژوهشی که در سال 1993 توسط گرینبرگ با عنوان تاثیر عدالت توزیعی ورویه ای بر تعهد سازمانی انجام گرفت ،نتایج نشان داد که بین تعهد سازمانی وعدالت رابطه معنی دار وجود دارد - فری؛واترا10،. - 2003 با شناسایی و اعلام ادراک بی عدالتی به عنوان نوعی استرس در محیط کار مسائل ناشی از آن از جمله فشارهای روانی و ناامنی مورد بررسی قرار می گیرد.
