بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی تاثیر بازی درمانی بر کاهش مشکلات یادگیری در دانش آموزان بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون، با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان مقطع ابتدایی ناحیه دو شهر شیراز بود. نمونه آماری 32 نفر از این دانش آموزان با مشکلات یادگیری بودند که به صورت دردسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی 16 - نفر - و کنترل 16 - نفر - گمارده شدند. ابتدا پرسشنامه مشکلات یادگیری توسط والدین - پدر یا مادر - درباره هر دو گروه تکمیل گردید و سپس گروه آزمایشی در 8 جلسه بازی درمانی شرکت کردند. پس از پایان جلسات مجدد پرسشنامه پژوهش توسط والدین درباره کودکان در هر دو گروه تکمیل شد.
نتایج تحلیل کوواریانس یکراهه نشان داد که بین میانگین نمرات گروه های مورد مقایسه تفاوت معناداری در مشکلات وجود دارد به گونه ای که میانگین نمرات مشکلات یادگیری در گروه آزمایشی نسبت به گروه گواه به طور معناداری کاهش یافته است. در ادامه نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیره نشان داد که بین دو گروه آزمایش و گواه از نظر ابعاد مشکلات یادگیری تفاوت معنیداری وجود دارد. به گونه ای که میانگین ابعاد خواندن، حساب کردن، شناخت اجتماعی، اضطراب اجتماعی و مشکلات فضایی در گروه آزمایش نسبت به گروه گواه به طور معناداری کاهش یافته است.
مقدمه
بسیاری از کودکان زمانیکه به مدرسه میروند تا خواندن، نوشتن و حساب یاد بگیرند، دچار مشکلات جدی میشوند. این کودکان به تدریج درمییابند که سایر کودکان از نظر تحصیلی بهتر از آنها هستند و احساس حقارت را تجربه میکنند - احدی و کاکاوند، . - 1388 برخی از این دانشآموزان در واکنش به عدم موفقیت تحصیلی خود مشکلات اجتماعی، هیجانی و رفتاری بروز میدهند و نسبت به همکلاسیهای خود از نظر توانایی آموزشی و تحصیلی پایینتر هستند
دانشآموزان با مشلات یادگیری یکی از رایجترین گروه افراد با نیازهای ویژه هستند. این افراد گروه بسیار ناهمگنی را تشکیل میدهند که در یک یا چند حیطه تحصیلی مشکلات جدی دارند. همچنین، دانشآموزان شایستگیهای اجتماعی کمتری نسبت به خواهران و برادران خود دارند و شکایتهای جسمی و مشکلات رفتاری بیشتری را بروز میدهند - دیسون،. - 210 1 به نظر می رسد در بررسی چگونگی تاثیر متغیرهای مختلف بر مشکلات یادگیری توجه به روش هایی که با دوران سنی و شرایط عاطفی این کودکان همسو باشد، ضروری است. بازی درمانی مبتنی بر همین نظریه است.
بازی درمانی شناختی رفتاری قادر به هماهنگسازی مداخلات رفتاری و شناختی در بازیدرمانی است. این مدل بر پایه تعامل شناخت، عواطف و رفتار شکل گرفته است. در بازیدرمانی شناختی رفتاری، تاکید فراوانی بر درگیری کودک در فرآیند درمان نسبت به سایر درمانها برای کودکان کم سن وجود دارد. بازیدرمانی شناختی-رفتاری کودک را از طریق بازی، با درمان درگیر میکند. این نوع بازیدرمانی ترکیبی از تکنیکهای سنتی بازیدرمانی با تکنیکهای رفتاری-شناختی است. بازی درمانی شناختی-رفتاری، با ترکیب اقدامات شناختی و رفتاری در یک الگوی بازی درمانی ایجاد شده، توسط نل - 1995 - 2 به ادبیات روان درمانی معرفی شد .چارچوب نظری این درمان شناختی مبتنی بر مدل شناختی اختلالات هیجانی است. این مدل بر پایهی تعامل شناخت، هیجانات و رفتار قرار دارد.
رفتار آشفته بیانگر تفکر غیر منطقی است و درمان بر اساس تغییر شناختی است. در زمان کار با کودکان با استفاده از این مدل، مداخلات متمرکزند بر کمک به کودک برای فرمول بندی تفکراتی که باید با موقعیتشان سازگار شوند، نه این کودک را وادار کند همانند یک بزرگسال بیاندیشد
در بررسی ویژگی ها و مزایای بازی درمانی چنین عنوان میکند که بازی درمانی یک مدل موثر برای تعامل با درمانجویان در تمام سنین با دیدگاه های درمانی نظری مختلف میباشد. یو4و همکاران - - 2006 مشکلات رفتاری و مداخلات اولیه را در کودکان با اختلالهای یادگیری بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که کودکان با اختلال یادگیری کلامی و اختلال یادگیری غیرکلامی احتمال دارد مشکلات رفتاری را نشان دهند و همچنین بیشتر احتمال دارد که مشکلات رفتاری بروننمود را نشان دهند.
آقاجانی و همکارانش - 2014 - پژوهشی نشان دادند که رابطه معنا داری میان نوع بازی، نوع اسباب بازی و زمان بازی با رشد روانی کودک وجود دارد. در پژوهشی که علاءالدینی و همکاران - 2015 - نشان دادند که بازی ها می توانند نمره های افراد را در دو مقیاس خلاقیت شناختی - سیالی و ابتکار - و دو مقیاس خلاقیت هیجانی - آمادگی و نوگرایی - افزایش دهند. میلتر5و همکاران - 2012 - در مقاله ای بیان داشتند که بازی برای رشد اجتماعی، عاطفی، شناختی و جسمانی کودکان از همان ابتدا ضروری است. بنابراین با توجه به مطالب گفته شده پژوهش حاضر درصدد پاسخگویی به این سوال پژوهشی است که آیا بازی درمانی بر مشکلات یادگیری کودکان تاثیر دارد.
روش
روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون، با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش مقطع ابتدایی ناحیه دو شهر شیراز بود. نمونه آماری 32 نفر از این دانش آموزان دارای مشکلات یادگیری بودند که به صورت دردسترس انتخاب و با به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی 16 - نفر - و کنترل 16 - نفر - گمارده شدند.
روش انتخاب این افراد به این صورت بود که با مراجعه به مرکز مشاوره ناحیه دو آموزش و پرورش دانش آموزانی را به خاطر مشکلات یادگیری به این مرکز ارجاع داده شده بودند شناسایی و بعد از صحبت با والدین و کسب رضایت آنان دانش آموزان از نظر ویژگی های جمعیت شناختی همتا شده و در طرح پژوهش شرکت داده شدند. ابتدا پرسشنامه مشکلات یادگیری توسط والدین - پدر یا مادر - درباره هر دو گروه تکمیل گردید و سپس گروه آزمایشی در 8 جلسه بازی درمانی و هر هفته 2 جلسه، به مدت 90 دقیقه شرکت کردند . پس از پایان جلسات مجدد پرسشنامه پژوهش توسط والدین درباره کودکان در هر دو گروه تکمیل گردید و داده های به دست آمده برای تحلیل آماده شد.
ابزارهای پژوهش -1-1-3 پرسشنامه مشکلات یادگیری کلورادو:1 این پرسشنامه توسط ویلکات و همکاران - 2011 - برای غربالگری و شناسایی کودکانی که مشکل یادگیری دارند، ساخته شده است. ابزار مذکور، مشکلات یادگیری را در پنج عامل خواندن، حساب کردن، شناخت اجتماعی، اضطراب اجتماعی و مشکلات فضایی طبقه بندی می کند. این پرسشنامه که از 20 آیتم تشکیل شده است، توسط والدین دانش آموزان تکمیل می شود.
ویلکات و همکاران - 2011 - روایی تفکیکی و روایی سازه پرسشنامه مذکور را در حد مطلوب گزارش کرده اند: خواندن 0/64 ؛ ریاضی 0/44 ؛ شناخت اجتماعی0/64؛ اضطراب اجتماعی 0/46 و فضایی .0/30 یافته های حاصل ارزیابی اعتبار و عوامل پنج گانه آن بواسطه ی دو روش همسانی درونی و بازآزمایی در پژوهش حاجلو و رضایی شریف - - 1390 نشان می دهد که این پرسشنامه از اعتبار قابل ملاحظه ای برخوردار می باشد. ضریب اعتبار با محاسبه آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه 0/90 به دست آمده است.
با تحلیل روایی تفکیکی مشخص گردید که پرسشنامه ی مذکور از قدرت تمیزگذاری مطلوب برخوردار بوده و به گونه ای رضایت بخش می تواند افراد دارای مشکلات یادگیری را از افراد عادی متمایز سازد. نتایج حاصل از ضرایب همبستگی پیرسون با خرده مقیاس های پنج گانه آن و توسل به روش تحلیل عاملی تاییدی، روایی سازه ای را تصدیق نمود
یافته ها
بررسی ویژیگی های جمعیت شناختی گروه نمونه نشان داد که از کل گروه 16 نفر در گروه آزمایشی و 16 نفر در گروه گواه قرار داشتند که در کلاس سوم و چهارم ابتدایی و در رده سنی 9 تا 12 سال قرار داشتند. در ادامه میانگین و انحراف معیار متغیرها در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون گزارش شده است.
