بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از مهمترین معضلاتی که شهروندان شهرهای کشورهای جهان سوم با آن روبه رو هستند انزوا، افسردگی ،فشار روانی ، گسست اجتماعی در محلات شهری است.که ناشی از برنامه ریزی ناقص و توسعه ناموزون شهرهاست. یک شهر زمانی میتواند ضامن سلامت روانی شهروندان باشد که جدای از ساخت و سازها به سازگاری و هماهنگی آنها با یکدیگر و در جهت مسیر توسعه پایدارشهر قدم بردارد.
توسعه بیرویه و بیمارگونه شهرها، افزایش وسایل نقلیه و عدم توجه به محیط زیست اثرات زیان باری را بر ساختار محیط کالبدی شخر و در نتیجه سلامت روان شهروندان وارد کرده است. در کلان شهرهای کشورهای جهان سوم مسافران روزانه و مردم حاشیه نشین قربانیان اصلی فضای نامتعادل و ناسازگار شهری هستند. که نتیجه آن کاهش کارایی شهروندان، کاهش غرور مدنی، خستگی، آشفتگی و کاهش تصویر ذهنی از جامعه خویش است. بر این اساس اهداف این تحقیق ارائه تعریفی از برنامه ریزی و توسعه شهری و چگونگی تاثیر این دو بر سلامت روان شهروندان است.در پایان راهکارهایی جهت حل و بهبود بحران شهرها ارائه شده است.
مقدمه:
شهرهای ایران همگام با جریانات تاریخی ایران سیر پر فراز و نشیبی داشتهاند. این سیر تکاملی بازتابش تا اوایل قرن حاظر در کالبد شهرهای ایران قابل مشاهده بود. این تحولات ،کالبد جدیدی برای شهرهای ایران در بطن و پیکره آن پی افکند. این روند چنان شتاب گونه و سیل آسا بود که تمام ماحصل تاریخ شهر وشهرنشینی ایران را متحول ساخته و نه تنها مقطعی از جریان رشد شهرها قلمداد نگردید، بلکه نقطه آغازی از کالبد شهرهای جدید ایران به حساب آمد .
بدین ترتیب عناصر جدید شهری در پیوند با کالبد گذشته شهرهای ایران مجموعهای نامتجانس را پدید آورد.نظام معماری جدید با یک جریا نوگرا در شهرهای ایران به مصاف نشسته و این جریان تازه نفس مجموعه چنین کهنی را درهم شکست و با آن درآمیخت. مسلما چنین دگرگونی و تحول، ریشه در تحولات سیاسی و اقتصادی قرن حاظر دارد و پیگیری معضلات امروز شهرهای ما نتیجه دگرگونیهای سیاسی و اقتصادی و ادامه روند رشد شتابان شهر نشینی است که هر روز پیچیده و نسبت به روز قبل بغرنجتر می-گردد - نظریان،1392؛ - 241 شهر به عنوان بزرگترین دستاورد بشر طی ادوار گذشته و حال مورد بررسی و پژوهش بسیار قرار گرفته و نفوذ علوم جدید به حوزه محیط مصنوع ، نظریههای را مرتبط با شهر پدید آورده است
یکی از شاخصهای حیاتی شهروندان امنیت روانی آنهاست که در شهرهای کشورهای جهان سوم کمتر به آن توجه میشود. باید توجه داشت که تمام محیط پیرامون و همچنین عناصر تشکیل دهندهی آنها هرکدام تاثیر متفاوت و بسزایی بر روان افرا میگذارد. روان شناسان محیطی معتقدندکه شرایط فیزیکی تاثیر انکار ناپذیری بر روان و افکار انسان دارد تا آنجا که بررسی رفتارهای انسان بدون توجه به محیط و شرایط فیزیکی حاکم بر آن امکان پذیر نیست.
مروری بر ادبیات:
از قدیمیترین نظریههای مربوط به موضوع تحقیق میتوان به نظریه افلاطون در کتاب" جمهوری" درباره شهرآرمانی اشاره کرد.وی معتقد بود با رشد و توسعه فضایی شهرها ، مشکلات در بخشهای مختلف شهر به ظهور میرسد.لذا با رشد و توسعه فضایی-کالبدی شهر باید شرایط مناسب زندگی و احتیاجات متناسب با زمان فراهم گردد.به ویژه نیازهای روحی و روانی جمعیت در بخشهای مختلف شهر باید تامین گردد.
منظر را از یک سو نمی توان تنها در کالبد خلاصه کرد، چون منظر کیفیت و معنا را هم در بر دارد و ازسوی دیگر نمی توان مفهومی تجریدی و انتزاعی دانست، چون آن را از طریق کالبد و حواس می فهمیم. لذا منظر پدیده ای است که به واسطه ادراک ما از محیط و تفسیر ذهن، توامان حاصل می شود؛ در واقع منظر، پدیده ای است عینی ذهنی. منظر شهری مطلوب و نظام یافته باعث ایجاد احساسی خوشایند از زندگی در محیط شهری شده و یکی از عوامل اصلی در ارتباط بین شهر و شهروند است . هنگامیکه منظر شهری دستخوش آشفتگی ، سردرگمی و بی هویتی است ، این احساس به شهروندان نیز منتقل شده و بصورت رفتارهای ناهنجار شهری در محیط شهرها نمود میابد و از سوی دیگر ارتباط منطقی میان آنان با شهر را از بین میبرد
قرارگاه رفتاری به معنای الگوی رفتاری پایدار در مکان، حاصل تعامل محیط و انسان در دوره زمانی متناوب میباشد. انسان موجودی جدا از پیرامون خود نیست و در هر لحظه با آن ارتباط دارد. از این رو در هرلحظه از محیط تاثیر میپذیرد و به صورت متقابل بر آن تاثیر میگذارد. در این میان ویژگی های محیط بر الگوهای رفتاری تاثیر بسزایی دارد.
این مقاله با بررسی متغیرهایی چون تعداد، تنوع و چگونگی سازماندهی قرارگاههای رفتاری در فضاهای سبز و باز محلی، سعی در شناسایی هنجارهای کیفیات محیطی موثر بر شکل گیری قرارگاههای رفتاری مطلوب دارد که در حیطه نمایانگر کارکردی، مطرح میباشند. روش تحقیق این مقاله، بررسی تطبیقی از طریق مشاهده مستقیم قرارگاه های رفتاری از نوع جستجوگر با بهره گیری از شیوه عکسبرداری از محیط در فواصل زمانی گوناگون می باشد.
ماهیت قرارگاههای رفتاری و الگوهای فضایی- زمانی هر یک از نمونههای مطالعاتی نشان می دهد که هنجارهای نفوذپذیری بصری و فیزیکی، تنوع فعالیتی، امنیت و آسایش محیطی نقش بسزایی در شکل گیری قرارگاه رفتاری مطلوب در فضاهای سبز و باز محلی دارند . همچنین در صورتی که کیفیات محیطی یاد شده در طراحی فضاهای سبز لحاظ شوند
