بخشی از مقاله
چکیده
در حال حاضر سلامت روان را می توان به منزله توانایی رشد و گسترش هیجانات، برقراری ارتباط با دیگران و مواجه با سختی ها دانست. آموزش مهارتهای زندگی نقش اساسی در سلامت روانی ایفا می کند به طوری که می توان گفت ریشه خیلی از اختلالات روانی، ناشی از نقص در رشد مهارت های زندگی اساسی است
هدف از پژوهش حاضر بررسی آموزش مهارتهای زندگی بر سلامت روانی معتادان مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد با متادون می باشد.
روش:روش پژوهش نیمه تجربی و از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل است جامعه پژوهش شامل کلیه معتادان مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد با متادون در شهر کرمانشاه می باشند که به صورت نمونه ای گیری خوشه ای یک مرکز انتخاب و 40 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند و با استفاده از پرسشنامه GHQ مورد پیش آزمون قرار گرفته و به صورت جایگزینی تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم گردید گروه آزمایش به مدت ده جلسه مورد آموزش مهارتهای ده گانه زندگی قرار گرفت سپس از هر دو گروه پس آزمون به عمل آمد. داده ها با استفاده از روش آماری تحلیل کوواریانس و با نرم افزار spssمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته ها: آموزش مهارتهای زندگی باعث افزایش سلامت روانی معتادان مراجعه کننده به مراکز درمانی ترک اعتیاد با متادون - MMT - شد.
مقدمه:
اعتیاد یک بیماری جسمی روحی و روانی بشمار می آید که به دلیل ماهیت پیشرونده اش در همه ابعاد مختلف زندگی سلامتی فرد، خانواده و جامعه را به خطر می اندازد
در واقع این مساله یک مشکل بزرگ فردی و اجتماعی است که علاوه بر عوارض جسمی و روانی آن برای افراد معتاد سلامت جامعه را نیز از نظر اجتماعی و اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مورد تهدید و آسیب قرار می دهد
گزارش سالانه سازمان جهانی بهداشت در سال 2005 نشان می دهد که در دنیا حدود 200 میلیون معتاد به انواع مواد افیونی وجود دارد و متاسفانه همین گزارش ذکر می نماید که بالاترین شیوع اعتیاد با 2/8 درصد در ایران است و قزاقستان با 2/3 درصد و روسیه با 1/2 درصد در رتبه بعدی جای دارند
در حال حاضر اعتیاد و سوء مصرف مواد یکی از معضلات بهداشتی در کشور ما به شمار می رود، به طوری که بر اساس گزارش ستاد مبارزه با مواد مخدر 2 میلیون نفر 2/5» درصد« جمعیت کشورمصرف کننده مواد هستند
از دیدگاه روان شناختی افراد سوء مصرف کننده مواد یک ویژگی شخصیتی آسیب پذیر دارند
خصوصیات روانی شخصیتی معتادان به مواد مخدر صرفاً ناشی از مواد مخدر نیست بلکه معتادان قبل از اعتیاد دارای نارسایی های روانی و شخصیتی عدیده ای بوده اند که بعد از اعتیاد به صورت مخرب تری ظاهر و تشدید شده، لذا مشکل معتاد تنها مواد مخدر نیست، بلکه در اصل رابطه متقابل شخصیت او و اعتیاد مطرح است
در مورد سبب شناسی سوء مصرف مواد مخدر عوامل مختلفی مانند درهم ریختگی اجتماعی، فشار همسالان، عوامل خانوادگی، ژنتیکی، مشکلات هیجانی و مشکلات روانی مطرح شده است
همچنین ضعف در عملکرد خانواده، مشکلات، تعارضات و درگیرهای خانوادگی از سایر علل گرایش به مواد می باشند
افرادی که مواد مصرف می کنند بیشتر از افراد معمول جامعه سلامت روانی آنان در خطر است. در یک پژوهش پیمایشی - رجیر3 و همکاران - که بر روی بیش از 20 هزار نفر انجام شد، نشان داده شد که از هر فرد مبتلا به بیماری روانی 2/7 درصد بیشتر از افراد فاقد اختلال روانی، احتمال دارد که مشکلات مربوط به الکل یا سایر مواد را بروز دهند؛ بسیاری از معتادان علاوه بر مشکلات اعتیاد در دیگر جنبه های روانی خود نیز دارای نشانگان روانی همچون افسردگی، اضطراب، اختلال شخصیت و شخصیت ضد اجتماعی هستند
به دنبال مصرف مواد ترکیبات افیونی تغییرات روان شناختی و رفتاری بارزی ایجاد می شود، فرد ابتدا احساس سرخوشی می کند که به تدریج با کج خلقی و بی تفاوتی جایگزین می گردد و تندی و کندی فعالیت روانی حرکتی و اختلال در عملکرد شغلی و اجتماعی دیده می شود
مصرف مواد مخدر عامل اساسی و خطرناکی است که سلامت روانی افراد را به خطر می اندازد. امروزه برای ارتقاء سلامت روانی افراد معتاد یکی از راهکارهایی را می توان پیشنهاد کرد آموزش مهارتهای زندگی است. در این راستا، روانشناسان با حمایت سازمانهای ملی و بین المللی جهت پیشگیری از بیماریهای روانی و نابهنجاری های اجتماعی آموزش مهارتهای زندگی، افزایش توانایی های روانی اجتماعی و در نهایت پیشگیری از ایجاد رفتارهای آسیب رسان به بهداشت و ارتقای سلامت روان افراد بسیج شده اند
پژوهش ها نشان می دهند که آموزش مهارتهای زندگی بر ارتقای سلامت و بهداشت روانی افراد معتاد کمک می کند. تاثیر این آموزش در کاهش مصرف سیگار، الکل و وابستگی به مواد - باتوین و ویلیامز4، 1980؛ باتوین، باتوین، فیلازولا و میل من5، - 1984 پیشگیری از خشونت و بزهکاری - گی نر، وبستر و چامپیون 6، - 1993 جلوگیری از خودکشی - لافروم بایس و هوارد پیتنی7، - 1994، کاهش علایم و نشانه های منفی »روان نژندی های کنشی8« - لوسی9، - 1998،کاهش علایم اختلالات - ترونر و راکمانتون10، - 1997 سازگاری هیجانی - داردن11 و همکاران، - 1996 تصویر از خود، خود کارآمدی، سازگاری اجتماعی و هیجانی و کاهش اضطراب، پیشگیری از بی بند و باری جنسی - سازمان بهداشت جهانی، - 1994 نشان داده شده است.
ویچروسکی - 2000 - 12 نشان داده است که آموزش مهارتهای زندگی موجب افزایش عزت نفس شده و انعطاف پذیری در مقابل تغییرات را افزایش می دهد. آلبرتین و دیگران - 2001 - نیز نشان داده اند که این آموزش، باعث افزایش توانایی افراد در کنترل مسایل و مشکل ها می شود، این افراد به صورت ارادی به آرمیدگی دست می یابند
از عهده ی فعالیت هایی چون برنامه ریزهای مربوط باحل مساله برآمده و از روشهای موفق تری برای حل مساله استفاده می کنند. این آموزش باعث می شود سطح اضطراب و خشم کاهش یافته، مهارت های شناختی و حرمت خود افزایش یابد. آموزش مهارتهای زندگی نقش اساسی را در بهداشت روانی ایفا می کند، البته زمانی که در یک مقطع رشدی مناسب ارائه شود نقش برجسته ای خواهد داشت. به طوری که می توان گفت که بسیاری از نوروزها و سایکوزها ناشی از نقص در رشد مهارتهای زندگی اساسی است و در واقع آموزش مهارت های زندگی نقش درمانی دارد
تحقیقات بسیاری وجود دارد که نشان دهنده اثرات مثبت مهارتهای زندگی بر روی بهداشت روانی است. پژوهش ها نشان داده اند که آموزش مهارتهای زندگی سبب کاهش نشانه های روان نژندی، رفتارهای خود تخریبی و چاقی، پیشگیری از بی بند و باری جنسی شده و با عملکردهای بین فردی و سازگاری هیجانی همبستگی مثبت دارد و همچنین باعث تسریع در بهبودی بیماران می شود. با توجه به اینکه اثر آموزش های مهارت زندگی در پژوهش های گذشته همگی بیانگر تاثیر مثبت مهارتها بر سلامت روانی دارد و با توجه به اینکه امروزه متاسفانه اعتیاد یکی از مهمترین اختلالات روانی در جامعه ایران است و بر همین اساس سلامت روانی این افراد مورد تهدید جدی است. هدف از اجرای پژوهش حاضر اثربخشی آموزش مهارتهای زندگی بر سلامت روانی معتادان مراکز ترک اعتیاد با متادون - MMT - می باشد
