بخشی از مقاله
چکیده
به منظور تعیین مناسبترین تاریخ کاشت، بر ارقام جدید ذرت دانهاي زودرس مطالعهاي در سال زراعی 1391- 92 در منطقه براآن جنوبی اصفهان انجام گرفت . دستیابی به مناسبترین تاریخ کاشت و ارقام ذرت به منظور حصول حداکثر عملکرد و بررسی اثرات متقابل تاریخ کاشت و ارقام ذرت در شرایط آب و هوایی اصفهان جزء اهداف این آزمایش بوده است. آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح آزمایشی بلوك هاي کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. تاریخ کاشت - 25خرداد، 4تیرماه و 14 تیرماه - به عنوان کرت اصلی و رقم 260 - ]، [K.sc - 302 و به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شد. تاریخ کاشت تأثیر معنی داري بر عملکرد دانه و وزن هزار دانه و تعداد دانه در ردیف بلال داشت و تاریخ کاشت زودتر نیز بیشترین عملکرد دانه، وزن هزار دانه و تعداد دانه در ردیف بلال را داشت.
تأخیر در کاشت، موجب افزایش بیشترین تعداد ردیف دانه در بلال شد. همین طور نتایج بررسیها نشان داد، که ارقام تأثیر معنیداري بر تعداد ردیف دانه در بلال و وزن هزار دانه و عملکرد دانه داشته است. رقم [K.sc 302] نسبت به رقم [K.sc 260] داراي بیشترین تعداد ردیف دانه در بلال و عملکرد دانه و وزن 1000 دانه میباشد. براساس نتایج حاصله از این آزمایش میتوان کاشت رقم 302 در تاریخ کاشت اول را براي کسب عملکرد دانه بالاتر در شرایط مشابه با مطالعه حاضر توصیه نمود.
واژگان کلیدي: تاریخ کاشت، رقم، عملکرد، اجزاي عملکرد، ذرت دانهاي
مقدمه
ذرت با نام علمی - zea mays - به دلیل پرمحصولی و قابل کشت بودن در محدوده وسیعی از شرایط محیطی، تنوع فوق العاده از نظر فرم، عادت رشد و کیفیت محصول داراي اهمیت زیادي میباشد. ذرت یکی از با ارزشترین گیاهانی است که مورد کشت قرار میگیرد و به عنوان سلطان غلات معروف است. زیرا تولید و ارزش آن در جهان بعد از گندم، جو، یولاف، چاودار و برنج بیشتر است - کوچکی و همکاران، . - 1372 یکی از اساسیترین جنبههاي مدیریت بهزراعی در کشت ذرت، مانند هر محصول دیگري تعیین تاریخ کاشت بذر میباشد و از آن جایی که تاریخ کاشت در هر منطقه آب و هوایی متفاوت است، لذا وقوع تغییرات را در روند رشد گیاه به همراه دارد. - نورمحمدي و همکاران، . - 1376
به هرحال هدف از تعیین تاریخ کاشت ذرت، یافتن زمانی است که پس از آن، گیاه بتواند حداکثر استفاده مطلوب را از تمام عوامل اقلیمی نموده و در عین حال از شرایط و عوامل نامساعد محیطی بگریزد - هسکل و همکاران،1989؛ پریر و همکاران، 1973؛ استسکف، . - 1985 تاریخ کاشت براي مناطق مختلف جهت استفاده از پتانسیل هر هیبرید در منطقه از اهمیت ویژهاي در برنامهریزي و مدیریتهاي زراعی برخوردار است. زیرا بر روي صفات و مراحل مختلف رشد و نمو تأثیر گذاشته و باعث بهینه شدن بازده استفاده از عوامل محیطی مؤثر برعملکرد میشود و از این طریق عملکرد دانه را دچار تغییر میکند - استخر و همکاران، . - 1385
تأثیر تاریخ کاشت بر پتانسیل عملکرد ذرت در سال طی آزمایشی توسط پندلتون و همکاران - 1969 - در ایالت نویز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این آزمایش نشان داد، که با تأخیر در تاریخ کاشت، عملکرد دانه به طور خطی و به میزان 103 کیلوگرم در هکتار کاهش یافت. این محققان اظهار داشتند که در کاشت زود هنگام بهاره به دلیل این که تشکیل و پرشدن دانه زمانی اتفاق میافتد که روزها بلندتر شده و خورشید با زاویه تندتري میتابد، از عملکرد بیشتري نسبت به تاریخهاي دیرهنگام برخوردار است. بررسی چهار تاریخ کاشت 3، 12، 23، may 31 بر عملکرد پنج هیبرید ذرت دانهاي در کانادا نشان داد، که عملکرد ارقام مورد آزمایش با تأخیر در کاشت کاهش یافت. این کاهش در مورد ارقام دیررس تر بیشتر بود - اروي و همکاران، . - 1991استوکس بري و همکاران - 1994 - از آمریکاي جنوبی گزارش نمودند، که تأخیر در کاشت به علت بالا بودن دما در شب و هم چنین به دلیل افزایش تنفس که سبب مصرف ذخایر کربوهیدراتها و انتقال کمتر آنها به دانه میگردد، سبب کاهش عملکرد دانه میشود.
در گزارشی که توسط خان و همکاران - 2007 - ارائه شده است، با تأخیر در تاریخ کاشت تعداد ردیف در بلال و تعداد دانه در ردیف کاهش یافت، به طوري که 16 ردیف در بلال، 36 دانه در ردیف و 24 گرم وزن هزار دانه با تأخیر در کاشت به 14 ردیف در بلال، 28 دانه در ردیف و 120 گرم وزن هزار دانه در تاریخ کاشت آخر تقلیل پیدا کرد. ابراهیمی - 1376 - در منطقه کوهدشت لرستان نشان داد، که تعداد دانه در ردیف، تعداد دانه در بلال و عملکرد دانه تحت تأثیر تاریخ کاشت دیرهنگام قرار دارد. ولی تعداد ردیف دانه در بلال و وزن هزار دانه تحت تأثیر قرار نمیگیرد. باتوجه به نتایج متفاوت سایر محققان، این آزمایش جهت تعیین تغییرات عملکرد و اجزاي عملکرد هیبریدهاي جدید ذرت زودرس در تاریخ کاشت هاي مختلف در اصفهان و مناطق داراي شرایط مشابه انجام گردید.
مواد و روش ها
به منظور بررسی تاریخ کاشتهاي مختلف بر ارقام جدید ذرت دانهاي زودرس، آزمایشی به صورت اسپیلیت پلات در قالب طرح پایه بلوكهاي کامل تصادفی در منطقه براآن جنوبی اصفهان در سال زراعی 1391-92 به اجرا در آمد. این منطقه در 25 کیلومتري شرق اصفهان، در عرض جغرافیایی 31 درجه و 32 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 51 درجه و 51 دقیقه شرقی واقع شده است.در این آزمایش تاریخ کاشت در 3 سطح ، 10 روز قبل از تاریخ کاشت مطلوب منطقه 25 - خرداد - T1 = و تاریخ کاشت رایج و مطلوب منطقه 4 - تیرماه10 - T2 = روز بعد از تاریخ مطلوب 14 - تیر - T3 = به عنوان کرت اصلی و رقم در 2 سطح - V1=260 و - V2=302 به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شد. ابعاد هر تکرار آزمایشی از 72 ردیف - خطوط کشت - به طول 54 متر و فاصله ردیف 75 سانتیمتر تشکیل گردید. تعداد تیمارهاي آزمایشی هر تکرار 18 تیمار میباشد که هر تیمار در 4 خط کشت، کشت گردید و برداشت فقط از 2 خط وسط صورت گرفت.
کاشت بذر بعد از تهیه بستر مناسب - شامل مراحل شخم، دیسک، تسطیح بهاره، کودپاشی و کنترل علف هاي هرز - انجام شد. پس از برداشت و توزین کل بلالهاي برداشتی، بلالهاي مربوط به هر تیمار جداگانه شمارش شده و تعداد هر کدام یاداشت شد. از بین بلالها، 3 بلال به طور تصادفی انتخاب شد و تعداد ردیف در بلال و تعداد دانه در ردیف هر بلال هریک از آنها شمارش و یادداشت گردید، و از اعداد حاصل میانگینگیري شده و عدد بدست آمده به عنوان تعداد ردیف دانه در بلال و تعداد دانه در ردیف هر بلال بدست آمد. براي تعیین وزن هزار دانه، از بین دانه هاي جدا شده از بلالها، سه نمونه 100 تایی
