بخشی از مقاله
چکیده ؛
با توجه به اهمیت روابط شهر و روستا و نقش هایی که این دو در توسعه یکدیگر دارند دیگر نمی توان این دو را بصورت جداگانه مورد مطالعه قرار داد چون روستا ها تولید کننده مواد خام و اولیه شهر ها هستند و در مقابل شهرها کالاهای کارخانه ای و خدمات اداری را در اختیار روستاها قرار می دهند بنا براین برنامه ریزان شهری و روستایی و منطقه ای باید بدنبال این باشند که رابطه ای معقولانه را بین این دو برنامه ریزی کنند تا هر دوی آنها بتوانند به حیات خود ادامه دهند و روستاها به موازات سیاست دولت ها در نگهداشت جمعیت در محیط روستایی خود توانا باشد. پژوهش حاضر بدنبال بررسی این رابطه تحت عنوان تاثیر توسعه فضایی شهر سرابله بر تحولات حوزه نفوذ آن در دهه1380-1390 - مطالعه موردی روستای زنجیره علیا ازتوابع شهرستان شیروان چرداول - است و این رابطه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
در این پژوهش فرضیه های تاثیرات اقتصاد ی و اجتماعی و کالبدی شهر سرابله بر روستای زنجیره علیا به آزمون گذاشته شده است . روش تحقیق دراین پژوهش توصیفی و تحلیلی می باشد و با استفاده از روش های کتابخانه ای و میدانی اطلاعات لازم گردآوری شده است. و اطلاعات با استفاده نمودارexcel و نقشه تجزیه و تحلیل شده است.
نتایج مطالعات نشان می دهد که تاثیرات شهرهای کوچک بر حوزه نفوذ آن در دید کلی مثبت بوده و در مواردی بدلیل نبود امکانات کسب وکار و تغییر ساختار اشتغال در روستا ها باعث مهاجرت روستاییان شده است. پیشنهاد می شود این چنین مطالعاتی در مورد روستاهای حوزه نفوذ صورت گیرد تا کمبودها مشخص شود و با برطرف کردن این مشکلات و کمبودها، به ایجاد رابطه معقولانه در روابط شهر و روستا کمک شود.
-1 مقدمه ؛
در بررسی روابط متقابل شهر و روستا به منظور تعادل بخشی به زندگی شهری و روستایی نیاز به شناخت عواملی چون عوامل طبیعی، اقتصادی، اجتماعی، تاثیرات کالبدی و شبکه راه هاست که ارتباط بین شهر و روستا را بوجودمی آورند. با انجام برنامه ریزی های دقیق و منسجم می توان تعادل را در روابط بین آنها بوجود آورد.
این پژوهش بدنبال تاثیر توسعه فضایی شهر سرابله برتحولات حوزه نفوذ آن - مطالعه موردی روستای زنجیره علیا - است تا با تحلیل این روابط بتوان ایجاد یک رابطه متعادل را بین آنها برقرار سازد. بدین منظور ضمن بررسی ادبیات تحقیق و شناخت خصوصیات روستای مورد مطالعه روابط اجتماعی و اقتصادی و کالبدی بین آنها مورد بررسی قرار گرفته است.
ازجمله مطالعات که در این خصوص انجام شده نمونه خارجی آن پروفسور اکارت اهلرز در مقاله ای تحت عنوان شهر و حوزه نفوذ آن شهر طبس به این نتیجه رسیده است که هنوز شهرها می خواهند نقاط روستایی را تحت تسلط خود نگه دارند و نمونه داخلی آن به کتاب دکتر علی اصغر رضوانی تحت عنوان روابط متقابل شهر و روستا اشاره کرد که به این نتیجه رسیده است که توسعه شهرها و مهاجرت روستایی موجب شده است که تغییراتی در ساختار شهر و روستا بوجود آید پس باید ملاک شهر و روستا را شناخت تا بتوان رابطه معقولی بین آنها بوجود آورد.
-2 بیان مساله ؛
بررسی وضعیت عمومی شهرسرابله در زمینه های مختلف اقتصادی و اجتماعی، و فرآیند توسعه کالبدی آن همگی موید این حقیقت است که سرنوشت روستاهای حومه با شرایط موجود شهر سرابله و وضعیت موجود در آن وابسته و پیوسته است. درایران از قدیم الایام بین شهرها و حوزه های پیرامون آنها ارتباط و پیوستگی منسجمی وجود داشته است که این امر ناشی از ویژگی های اجتماعی و اقتصادی کشورمی باشد درنتیجه این روابط متقابل برخی از روستاها قادر به حفظ هویت روستایی خود نیستند وتحت تأثیرعوامل شهری قرارمی گیرند.
و دچارتحولاتی ازجمله درسبک معماری، تغییر ساختار فرهنگی روستا و همچنین مهاجرت و تغییر نقش روستاها که اغلب آنها نقش کشاورزی و دامپروری دارند، می شوند پایه اقتصادی و علت وجودی ایجاد مراکز جمعیتی در منطقه مورد مطالعه فعالیت ها ی کشاورزی و دامداری بوده است و این ویژگی ها ناشی از شرایط اقلیمی و آب و هوایی منطقه و امکانات جنگلی و مراتع آن است با توجه به اینکه روستای زنجیره علیا در گذشته نقش کشاورزی و دامداری داشته است در حال حاضر نقش این فعالیت ها به دلیل تأثیر پذیری و توسعه فضای شهر سرابله و کمبود امکانات جهت کشاورزی و دامداری کمرنگ شده است.
این پژوهش بر آن است تا روابط و تأثیرات توسعه فضایی شهر سرابله را بر حوزه ی نفوذ آن در دهه ی 1380-1390 با تأکید بر روستای زنجیره علیا را مورد بررسی قرار دهد.
-3 اهمیت و ضرورت تحقیق؛
به طور کلی در مطالعات مربوط به روابط شهر و روستا برخی نکات از اهمیت خاصی برخوردار است که باید مورد توجه قرار گیرد بایستی با جهت دادن به آنها یک رابطه واقع بینانه را بین شهر و روستا به وجود آورد. امروزه شهرها و روستاها را نمی توان جداگانه مورد بررسی قرار داد بلکه هر اقدامی برای آنها باید در رابطه با یکدیگر صورت گیرد نداشتن سرمایه و امکانات لازم جهت جذب جوانان روستایی، تقسیم زمین های کشاورزی به قطعات کوچکتر، نداشتن منبع آب کافی جهت انجام کارهای کشاورزی ودامپروری به عنوان شغل اصلی روستاییان، از بین رفتن سبک معماری روستا، تغییر ساختار فرهنگی روستاها و سردرگمی نسل های آینده، ورود فرهنگ شهرنشینی، همجواری با شهرها و اشتغال زایی خصوصاً در بخش خدمات و تحولات اشتغال، چهره شهری به روستاها پیرامون داده است.
محدوده مورد مطالعه نیز به طبع دیگر روستاهای پیرامونی از این قاعده مستثنی نیست. بدین ترتیب که روستاهای پیرامون شهر سرابله بیشترین وابستگی به شهر را پیدا کرده اند روابط بین شهر سرابله و روستای مورد مطالعه به امور اقتصادی و اجتماعی و خدماتی منحصر بوده که در نهایت بر توسعه شهر سرابله می انجامد و عملاً فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی و کالبدی روستایی مورد مطالعه را تحت تأثیر قرار داده است. . [2] انگیزه محقق در این زمینه جهت برون رفت وضعیت موجود تا ضمن حفظ چهره روستایی و انجام فعالیتهای اقتصادی خاص مناطق روستایی از تأثیرات شهری نیز با توجه به وضع موجود روستا استفاده شود.
-4 اهداف تحقیق ؛
یکی از ویژگی های بارز که یک تحقیق علمی باید دارا باشد هدفدار بودن آن است در هر تحقیق منظور از هدف مسیر کلی است که فعالیت های تحقیقی به سمت و سوی آن در حرکت است هدف از این تحقیق بررسی و تحلیل تأثیر توسعه فضایی شهر سرابله برتحولات حوزه نفوذ آن است .
-1-4 هدف کلی؛
هدف کلی از انجام این پژوهش ایجاد توازن و تعادل در روابط شهر و روستا و استفاده از تأثیرات شهری در روستاهای پیرامون بدون تغییر چهره روستا و فعالیتهای ویژه مناطق روستایی می باشد .
-2-4 اهداف جزئی ؛
-1 بررسی چگونگی ارتباط بین شهر سرابله و روستای زنجیره علیا از نظر فعالیت های اقتصادی .
-2 بررسی بازار داخلی شهر سرابله و نقش آن در فعالیت های روستای مورد مطالعه .
-3 بررسی نحوه استفاده از خدمات شهری در حوزه نفوذ و روستای مورد مطالعه .
-5 سوالات تحقیق ؛
1. آیا توسعه فضایی شهر سرابله بر تحولات کالبدی روستای زنجیره علیا مؤثر بوده است؟
2. آیا توسعه فضایی شهر سرابله بر شرایط اجتماعی و اقتصادی روستای زنجیره علیا مؤثر بوده است؟
-6 فرضیه های تحقیق ؛
-1 به نظر می رسد توسعه فضایی شهر سرابله بر تحولات کالبدی روستای زنجیره علیا مؤثر بوده است.
-2 به نظر می رسد توسعه فضایی شهر سرابله بر شرایط اجتماعی و اقتصادی روستای زنجیره علیا مؤثر بوده است.
-7 پیشینه تحقیق ؛
در هر پژوهش علمی و مطالعه و بررسی تحقیقات مرتبط با موضوع مورد تحقیق انجام شده، لازم است. از جمله تحقیقاتی که در رابطه با این موضوع انجام شده می توان موارد زیر را نام برد :
پروفسور اکارت اهلرز در مقاله خود تحت عنوان شهر و حوزه نفوذ آن، نمونه طبس به این نتیجه رسیده است که هنوز شهرها می خواهند نقاط روستایی حوزه نفوذ خویش را تحت سلطه خود نگه دارند. درحالی که روستاییان از خود پیشرفت اجتماعی، اقتصادی نشان می دهند ومنفعت این فعالیت ها به شهر می رسد. نشانگر این است که پیشرفت روستاها وابستگی کامل به پیشرفت شهرها داردکه خود موجب پیشرفت کل مناطق جغرافیایی کشور می شود. اگر روستاها را توسعه دهیم باز هم روابط بین شهرها و حوزه های نفوذی آنها قابل بررسی است.
اکارت اهلرز در مطالعات دیگر خود تحت عنوان دز فول و حوزه نفوذ آن در بین سالهای1966-1965 یعنی قبل از اصلاحات ارضی صورت گرفته است سه عامل را در مناسبات شهر و روستا مورد تایید قرار داده که نقش عمده و اساسی بین این شهر سنتی و حوزه ی نفوذ آن به عهده داشته است.
-1 روابط سنتی مالکیت در نواحی روستایی
-2 نظام پیش فروش تولیدات کشاورزی
-3 زیر ساخت وساخت اجتماعی نواحی روستایی.
پل وار انگلیش در سال 1966 در مطالعات خودت تحت عنوان شهر و ده در ایران سکونت و اقتصاد در حوزه کرمان، سه تیپ از روابط اقتصادی سنتی رابین کرمان و حوزه نفوذیش عنوان می کند، به عقیده وی مالکیت های اراضی سنتی، نفوذ اقتصادی و ارشادی کرمان بر روی روستاهای اطراف در زمینه بافت و تولید فرش و قرار دادهای سنتی محلی در زمینه پرورش دام بین شهروندان و روستاییان از عواملی هستند که در رابطه این شهر با روستا های اطراف تعیین کننده بوده اند، به طوری که اهمیت رابطه اقتصادی کرمان با آبادی های منطقه مهمتر از رابطه تجاری آن با شهرها و نواحی سایر مناطق بوده است و ثروت شهر بیشتر متکی بر تولیدات محلی ، خشکبار و قالی بوده است.
مارسل بازن جغرافیدان فرانسوی در سال1973 در تحقیقات خود روی شهر قم روابط این شهر را با حوزه نفوذیش خیلی پیچیده توصیف کرده است. ودر آن میان، نفوذ تجاری گسترده شهر قم را به همراه سرمایه گذاری سرمایه داران، شهری در بافت و تولید فرش و نظام حاکم اداری را در جذب روستاییان به طرف شهر مهمتر و موثرتر دانسته است.
علی اصغر رضوانی در کتاب روابط متقابل شهر و روستا با تأکید بر ایران چاپ 1386 متذکر شده است که توسعه شتاب آلود شهرها و مهاجرت های روستایی در همه نواحی و کشورهای جهان موجب شده است که تغییراتی در ساختار شهری و روستایی و بافت فیزیکی و بهره آنها بوجود آید. از آنجایی که مراکز شهری و روستای هر کدام کارکردهای خاص خود را دارند لازم است آنچه تحت عنوان ملاک های شناخت شهر از روستا نامیده می شود مشخص گردد تا با شناخت هر یک از آنها و تفاوت های موجود بین آنها به نقش و وظایف شهر و روستا به وجود آورد و به ایجاد روابطی معقول بین شهر و روستا اقدام نمود.
