بخشی از مقاله
خلاصه
سابقه و هدف: داروهاي ضد درد، آنتي بيوتيک ها، دهان شويه ها و داروهاي بي حس کننده جزو شايعترين داروهايي هستند که توسط دندانپزشکان تجويز مي شوند. هدف از تحقيق حاضر بررسي ميزان آگاهي و عملکرد دندانپزشکان عمومي شهر کرمان در مورد تجويز اين دسته از داروها بود.
مواد و روشها: اين تحقيق يک مطالعه مقطعي و توصيفي است که بر روي ٦٦ تن از دندانپزشکان عمومي شهر کرمان انجام گرفت . ابزار گردآوري داده ها در اين پژوهش پرسشنامه اي بود که بر اساس منابع معتبر تهيه گرديد و پس از تعيين روايي آن ، با استفاده از آزمون test-re test پايايي آن نيز مورد تاييد قرار گرفت . پژوهش داراي دو متغير اصلي آگاهي و عملکرد است .
يافته ها: ٦٨.٢ درصد از دندانپزشکان ، مرد و ٣١.٨ درصد زن بودند. ميانگين سن شرکت کنندگان ٣٧.٥ سال و ميانگين مدت فراغت از تحصيل آنان ١٠.٦ سال بود. نتايج بدست آمده نشان داد که ميانگين نمرة دندانپزشکان از ٨ امتياز بخش آگاهي ٥.٣٨ بود. ميزان آگاهي دندانپزشکان با افزايش سن و مدت فراغت از تحصيل آنها به طور معني داري کمتر مي شد
نتيجه گيري: اين تحقيق نشان داد که ميزان آگاهي دندانپزشکان در مورد تجويز داروهاي رايج در دندانپزشکي قابل قبول مي باشد، با اين وجود در مورد انتخاب داروهاي ضددرد، ضد قارچ و همچنين طول دورة تجويز آنتي بيوتيک بايد اطلاعات بيشتري به دندانپزشکان داده شود. همچنين آگاهي دندانپزشکان درباره ماهيت بي حس کنندة سيتانست و ضرورت انجام تست پني سيلين قبل از تزريق بايد افزايش يابد.
واژه هاي کليدي : دارو، دندانپزشکان ، آگاهي ، عملکرد
مجله دانشکده دندانپزشکي دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي سال ١٣٨٣؛ جلد(٣)٢٢: صفحه ٤١٠ الي ٤١٨ مقدمه
تجويز دارو از جمله اقدامات درماني رايج و مهم در مطب دندانپزشکي به شمار مي رود. داروهايي که توسط دندانپزشکان تجويز مي شوند، عمدتا شامل آنتي بيوتيک و داروهاي ضد درد مي باشند(١). داشتن آگاهي کافي در زمينه تجويز دارو از اهميت زيادي برخوردار است ، زيرا اگر چنين آگاهي وجود نداشته باشد، ممکن است به عوارضي مانند عدم موفقيت درمان ، مزمن شدن بيماري ، مشکل شدن روند درمان ، تحميل غيرضروري عوارض جانبي دارو به بيمار، مقاوم شدن ميکروارگانيسم ها نسبت به آنتي بيوتيک ها، تحميل هزينه درمان مجدد و گاه عوارض جدي مانند مرگ بيمار منجر شود. تاکنون تحقيقات متعددي دربارة تجويز دارو توسط دندانپزشکان و تداخلات دارويي در دندانپزشکي انجام شده است (٥-١). در تحقيقي که Ciancio و همکاران (١٩٨٩) در مورد نحوه تجويز دارو توسط ٣٥٧ دندانپزشک عمومي و متخصص در غرب نيويورک انجام دادند، متوجه شدند که دندانپزشکان طيف وسيعي از داروها را (١٥٧ نوع دارو) که در بيش از ١٣ خانواده دارويي قرار مي گرفتند، تجويز مي کردند. اين محققين خاطر نشان کردند که با توجه به طيف وسيع داروهاي تجويز شده توسط دندانپزشکان ، آموزش فارماکولوژي در دندانپزشکي بايد در محدودة وسيعي بوده ، دندانپزشکان جهت تجويز انواع دارو آگاهي لازم را داشته باشند .
در زمينه تداخلات دارويي ، Moore و همکاران (١٩٩٩) پس از انجام تحقيقي به اين نتيجه رسيدند که با وجود مطرح شدن هزاران تداخل دارويي در کتب و مقالات ، اکثر اين تداخلات در محدوده کاري دندانپزشکان ، از اهميت زيادي برخوردار نيستند(٤). Logan و همکاران (١٩٨٨) يک نرم افزار کامپيوتري را در رابطه با تداخلات دارويي به مدت ٤ ماه در يک کلينيک دندانپزشکي امتحان کردند. نتايج بدست آمده نشان داد که حدود ٣ درصد از بيماران در معرض خطر ناشي از تداخلات دارويي قرار داشتند .
با توجه به ضرورت داشتن آگاهي کافي در زمينة تجويز دارو توسط دندانپزشکان ، تحقيق حاضر با هدف ارزيابي ميزان آگاهي دندانپزشکان شهر کرمان در زمينة تجويز دارو طرح ريزي شد تا از نتايج بدست آمده جهت برنامه ريزي هاي موفق تر و بهتر در آينده استفاده شود.
مواد و روشها
اين پژوهش يک مطالعه مقطعي و توصيفي است که دانش و عملکرد دندانپزشکان سطح شهر کرمان را در سال ١٣٨٠ دربارة اطلاعات دارويي مورد ارزيابي قرار مي دهد. پژوهش داراي دو متغير اصلي (آگاهي و عملکرد) است . ارتباط متغيرهاي بخش ويژگيهاي فردي با دو متغير فوق نيز در اين تحقيق مورد بررسي قرار گرفته است . آن دسته از دندانپزشکان عمومي که در سطح شهر کرمان داراي مطب شخصي بودند، (٧٠ نفر)، جامعة پژوهش را تشکيل مي دادند.
ابزار گردآوري داده ها در اين پژوهش پرسشنامه اي بود که توسط پژوهشگر با استفاده از منابع معتبر در سه بخش تهيه گرديد. بخش اول شامل ويژگيهاي فردي ، بخش دوم شامل هشت پرسش چند گزينه اي در ارتباط با آگاهي و بخش سوم مشتمل بر چهار پرسش چند گزينه اي در ارتباط با عملکرد بود.
پرسشهاي بخش آگاهي به دو دسته تقسيم مي شدند.
دسته اول سوالاتي که فقط داراي پاسخ صحيح و غلط بودند و به هر يک از پاسخها به ترتيب ، يک و صفر امتياز تعلق مي گرفت . دسته دوم سوالاتي که داراي پاسخ صحيح ، قابل قبول و غلط بودند و به هر يک از اين پاسخها به ترتيب يک ، نيم و صفر امتياز تعلق مي گرفت .
قبل از جمع آوري داده ها روايي (Validity) پرسشنامه با استفاده از شاخص روايي محتوا (Content validity)
تعيين گرديد. به منظور دستيابي به هدف فوق پرسشنامه در اختيار ده تن از افراد صاحب نظر قرار گرفت تا در مورد متناسب بودن محتواي آن با اهداف پژوهش قضاوت کنند. پس از جمع آوري و ارزيابي نظرات ، ضريب روايي کل پرسشنامه ٠.٩ و ضريب روايي هر يک از پرسش هاي آن بين ٠.٨ تا ١ بدست آمد.
پرسشنامه پس از تعيين روايي با روش آزمون مجدد (test-re-test) جهت تعيين پايايي در يک مطالعه آزمايشي مورد استفاده قرار گرفت . براي اين منظور پرسشنامه در دو نوبت به فاصله ده روز به يک گروه ده نفري که ويژگيهاي مشابه نمونه هاي مورد پژوهش داشتند، داده شد. در نهايت پس از جمع آوري پرسشنامه ها و آناليزهاي مربوطه ، ضريب پايايي که توسط فرمول پيرسون محاسبه گرديد، با تقريب دهم اعشار ٠.٨٩ بدست آمد. داده ها در اين تحقيق فقط يک مرتبه از واحدهاي مورد پژوهش اخذ شدند.
سرانجام روابط بين متغير ها بسته به نوع آنها با استفاده از آزمونهاي آناليز واريانس يکطرفه ، t-student و ضريب همبستگي Pearson در سطح معني داري ٥% = با نرم افزار ١٠ SPSS بررسي شد.
يافته ها
٦٦ تن از ٧٠ دندانپزشک عمومي مطب دار سطح شهر کرمان در تحقيق حاضر شرکت کردند. ٦٨.٢ درصد از دندانپزشکان مرد و ٣١.٨ درصد زن بودند. سن ٦٨.٩ درصد از دندانپزشکان کمتر از ٣٩ سال و سن ٣١.١ درصد بيشتر از ٤٠ سال بود (جدول ١). ميانگين سن گروه مورد مطالعه در اين تحقيق ٣٧.٥ سال و حداقل و حداکثر سن به ترتيب ٢٤ و ٦٥ سال بود. ميانگين مدت فراغت از تحصيل دندانپزشکان ١٠.٦ سال و مدت فراغت از تحصيل اکثر آنها (٦٤.٨ درصد) کمتر از ١١ سال بود.
مدت زماني که از آخرين مطالعة دندانپزشکان دربارة اطلاعات دارويي مي گذشت در ٥٠.٩ درصد از موارد کمتر از ٢ سال در ٣٨.٦ درصد از موارد بين ٢ تا ٥ سال و در ١٠.٥ درصد از موارد بيش از ٥ سال بود. اغلب دندانپزشکان (٦٩.٧ درصد) اظهار کرده بودند که آموزش دوران تحصيل و مجلات يا کتب علمي منبع اصلي اطلاعات آنها دربارة اطلاعات دارويي هستند (جدول ١).
ميانگين نمرة دندانپزشکان از ٨ پرسش مربوط به بخش آگاهي که هر کدام حداکثر يک امتياز داشت ، ٥.٣٨ بود.
ميانه (median) نمرة آگاهي ٥.٥ و کمترين و بيشترين نمره به ترتيب ٢ و ٨ بود (جدول ٢).
٥ نفر از کل دندانپزشکان (٧.٦ درصد) توانستند تمام ٨ امتياز را کسب کنند. بيشترين پاسخ صحيح به پرسش شماره ٥ (داروي ضد درد انتخابي براي تسکين درد دندان در بيماري که دچار زخم معده است ، چيست ؟) و کمترين پاسخ صحيح به پرسش شمارة ٧ (آيا کارپول سيتانست داراي مادة رگ فشار مي باشد؟) مربوط مي شد.
جدول ١- توزيع فراواني مطلق و نسبي خصوصيات فردي دندانزشکان مورد مطالعه
بررسي رابطه سن و ميزان آگاهي نشان داد که نمرة دندانپزشکان جوان تر با دندانپزشکان مسن تر تفاوت معني داري دارد (٠.٠٥ >P). به عبارتي هر چقدر سن افزايش مي يابد، ميزان آگاهي دندانپزشکان دربارة اطلاعات دارويي کمتر مي شود (٠.٣٣– =r).
جدول ٢- توزيع فراواني مطلق ، درصد، ميانگين و انحراف معيار نحوة پاسخگويي دندانپزشکان مورد مطالعه به پرسش هاي
مربوط به آگاهي دربارة اطلاعات دارويي
