بخشی از مقاله
-1 چکیده
شهر یکی از بزرگترین نمادهای تمدن بشری است که بشر آن را برای اهداف متفاوتی بنا نموده است. شهر تنها یک سکونتگاه نیست، بلکه مکانی است که روح اجتماع در آن دمیده شده است و از آن هویت می گیرد هویت شهری،هویت جمعی است که با تبلور عینی در فیزیک و محتوای شهر معنادار می شود و به واسطه ایجاد تداعی خاطرات عمومی در شهروندان، تعلق خاطر شهرنشینان را به سوی شهروند شدن هدایت می کند. پس هر چند که هویت شهرخود معلول فرهنگ شهروندان آن است؛ لیکن فرآیند شهروند سازی را تحت تأثیر قرار داده و می تواند باعث تدوین معیارهایی مرتبط با مشارکت نزد ناظران و ساکنان آن گردد. از آنجایی که هویت مجموعه ای از صفات و مشخصاتی است که باعث تشخص یک فرد یا اجتماع از افراد و جوامع دیگر می شود؛
شهر نیز به تبعیت از این معیار، شخصیتیافته و مستقل می گردد. مقوله هویت بطور عام و هویت شهری بطور خاص از جمله مقولاتی است که به جهت نقشی که در شناخت افراد، اشیا، اجتماعات و مکان ها دارد، حائز اهمیت فراوان است. در این میان یکی از مسائل بنیادی شهرهای ایران، مسئله هویت شهر است. امروز علی رغم گسترش و توسعه شهرها، سیمای آنها فاقد شخصیت شهری و مولد انواع بحران ها می باشد. شهر بدون هویت، قدرت خود را در هدایت ناخودآگاه جمعی شهروندان از دست می دهد. لیکن نمای ساختمان ها به عنوان یکی از اجزای تشکیل دهنده سیما و منظر شهر، دارای نمادها و نشانه های تعیین کننده هویتی است که از عواملی همچون اقلیم، فرهنگ و اقتصاد تأثیر می پذیرد. در سالهای اخیر برای احیای هویت معماری ایرانی اقدامات متعددی صورت گرفته که از نتایج آنها قبول سهم مشترک حوزه عمومی وخصوصی بر نما است، امروزه دست کم در کشورهای توسعه یافته ضرورت حضور و مداخله شهروندان در شکل بخشیدن به عوامل اثرگذار شهری به رسمیت شناخته شده است.
به باور برخی صاحب نظران در زمینه طراحی شهری دخیل کردن جامعه و شهروندان در مدیریت شهری موجب تکامل شهروندان و جامعه شده و به آگاه سازی و توامندسازی آنان در زمینه حقوق محیطی شان و چگونگی پیگیری و تأمین آن کمک می کند . در طراحی معماری دهه های اخیر ایران، کمتر به تاریخ و هویت کشورمان توجه شده است. در گذشته، طرحی ساخته نمی شد که فقط جنبه ی تمایز از طرح های اطراف و یا تقلید از طرح های کشورهای دیگر را داشته باشد؛ مگر آنکه نوآوریآن مفید واقع می شد. متاسفانه در حال حاضر معماران به دلیل منحصر به فرد کردن طرح های خود و یا مورد پسند بودن فرم های ساختمان های غربی از منظر مردم عوام ، معماران خطی می کشند که هم از جنبه ی عملکردی و هم از جنبه ی زیبایی شناختی و تاریخ گرایی، سودی برایمان ندارد.
چه بسا برای هویت بناهای باستانی و درنتیجه برای تمدن 2500 ساله ی ایران، خطر آفرین می باشد. اگر از کنار ساختمان های شیک و لوکس شهری عبور کنید با برج های سر به فلک کشیده ای مواجه می شوید که به هیچ دوره تاریخی و مکانی ما تعلق ندارند و تنها حسی از اشرافیت را به رخ می کشانند. این بناها به سبک کلاسیک معروف هستند که برداشتی فرمال از بناهای یونان و روم باستان می باشد. هدف این بحث معرفی سبک کلاسیک و تاثیر آن بر معماری ایرانی و نمای مجتمع های شهر تهران می باشد .
کلیدواژه ها: هویت، سیماي شهري، نماهاي سبک کلاسیک، اقتصاد، جامعه، نما ،
-2 مقدمه
توجه به سیمای شهری و سازمان فضایی شهر مستلزم آن است که هر مجموعه فارغ از مقیاس و تعدد الگوهای فضایی دارای جلوه ای متمایز و در عین حال یکپارچه باشد و با استفاده از توانایی های معماری خود معرفی و شناسانده شود. بدنه های شهری بخشی از مهمترین نقش های القا کننده را در سیمای شهری دارند و در تعریف هر فضای معماری اهمیت اساسی می یابند در تعریف فضاهای شهری انواع بدنه ها، خصلت و مصادیق خاص خود را دارند و با توجه به ترکیب های متنوع شان می توانند نقش خوشایندی در سیمای شهری داشته باشند امتداد بدنه های شهری نیز با توجه توانایی بالقوه ای بدنه ها، فضای شهری را تشکیل خواهد داد که می تواند در تشخیص جهت و ایجاد خوانایی در سازمان فضایی کل مجموعه شهری موثر واقع شود. - هاشم نژاد، - 1387
در گذشته ساختمان های شهر، نه تنها از جنبه انفرادی و معطوف به خود، زیبا و مطابق با اصول زیباشناختی بصری طراحی می شدند، بلکه در کمال احترام به اطراف، در زمینه طرح خود جای می گرفتند، با ظهور مفاهیم و عناصر مدرنیته، شهرسازی ایران، مانند بسیاری مسایل دیگر، با سرعت های متفاوت در دوران متفاوت، دستخوش تغییراتی شد. اجرای قوانین و ضوابط ساختمانی، می بایست با اعتقاد به این موضوع که نمای ساختمان می بایست به دنبال خلق یک کلیت هماهنگ ایجاد گردد، بررسی شوند، تا با اجرایی کردن این قوانین سعی در افزایش جنبه های زیبایی شناختی محیط شهری گردد.
ژان بودریار 1، نظریه پرداز فرانسوی معتقد است در عصر ما اشیای زندگی روزمره، از ماهیت کارکردی خود جدا شده و وارد ساحتی نمادین شده اند. به زعم وی نظام سرمایه داری با وارد کردن کالا به چنین حوزه ای آن را از مصرف یک کارکرد به قصد رفع یک نیاز، به مصرف یک نشانه تبدیل کرده است. اگر چه همواره بخشی از یک نمای معماری، وجه معنایی آن بوده اما به نظر می رسد امروزه نمای ساختمان ها پیش از هر زمان دیگری در تنگنای معنی گری قرار گرفته و درگیر مخابره هدفمند پیام، از کارفرما یا مالک به مخاطب اثر معماری شده اند. به عبارت بهتر انگار هاله ای معنایی آن را فرا گرفته و در حال تبدیل کردنش به یک نشانه صرف است. - موسی پور، . - 1392
بدیهی است که معماری ایران، به گواه مستندات موجود تا پیش از دوران قاجار و ورود سبک های فرنگی، از پیوستگی و تداوم طبیعی برخوردار بوده ولی در همین دوران نیز با وجود استفاده از عناصر غربی به تقلید از معماری کلاسیکعمدتًا در بناهای مسکونی و اداری و خلق معماری تلفیقی، معماری ایرانی جسارت حذف کلیه نقوش ایرانی را از پیکر و صورت خانه ندارد. - قربان زاده، - 1392
باید اندیشید که چگونه است که ما فارغ از تاریخ و آنچه هنوز هم هر چند بسیار ناچیز، به عنوان معماری بومی شناخته می شود و در دنیا به وجود حتی پوسته مینیمال آن در جهت خاطره انگیزی فضای شهری می بالند، به یکباره به انگاره های پیش از میلاد مغرب زمین و شیوه های کلاسیک آن روی آورده ایم. در این پژوهش سعی شده نگاهی اجمالی به سیر تاریخی پیدایش عناصر و سبکهای تأثیرگذار در معماری نماهای شهری ایران داشته باشیم. لذا جهت تدفیق و محدود نمودن دامنه پرسش در ارتباط با موارد فوق الذکر به دنبال پاسخگویی به پرسشهای ذیل خواهیم بود.
1. چه عواملی در شکل گیری و توسعه نماهای سبک کلاسیک در بافت مجتمع های مسکونی شهر تهران اثرگذار خواهد بود؟
2. خواستگاه گسترده نسبت به پدید آمدن نماهای سبک کلاسیک به چه شکل قابل بیان خواهد بود؟
-3 ادبیات موضوع :
یکی از مهمترین اجزا و عناصر کالبد شهری که بویژه در نسبت با شهروند و تقویت حس مکان در فضا شهری موثر واقع می شود، ترکیب نمای ساختمانها و به عبارت دیگر نمای شهری است. به بیان دیگر شهر زمینه بصری مشترکی است که همه شهروندان هر روز ناگزیر در معرض آن قرار می گیرند و باید از آن استفاده کنند. اگر این زمینه مشترک، نمایی زشت و ناموزون داشته باشد، تأثیر مخرب روحی و روانی بر استفاده کننده می گذارد. نما یکی از عناصر تأثیرگذار بر کیفیت بصری یک بناست و شناخت اولیه هر فرد از بنا از این طریق صورت می گیرد. صاحب نظران هر یک در زمینه نمای ساختمان وظایف و انتظاراتی ایجاد ارتباط - بین درون و برون، خلوت و شلوغی، خصوصی و عمومی، طبیعی و مصنوعی - ، معرفی بنا تعریف ،چون حفاظت یک جهت مشخص و...را مطرح نموده اند که وجه مشترک همه آنها ارتباط با شهر و فضای شهری است. بدین ترتیب نمای ساختمان در عرصه شهر نه در فردیت و استقلال بلکه در ترکیب و وحدت با سایر ابنیه در فضایی که خیایان یا میدان نامیده می شود. مورد ارزیابی و سنجش قرار می گیرد. - شارستان ، - 1387
-4 تعریف هویت
تعریف هویت در لغتنامه دهخدا چنین است : هویت عبارت است از تشخص و همیت معنی میان حکیمان و متکلمان مشهور است . هویت به معنای تشخص و وجود آنچه موجب شناسایی شخص باشد، همچون شخصیت یا کیفیت بیانگر ویژگی های هر فرد یا پدیده ای می باشد . هویت، شخصیت یا کیفیت هر چیز می تواند در سنجش با معیارهایی، خوب یا بد، ارزیابی شود . بی هویت ، بی شخصیت یا بی کیفیت خواندن افراد یا پدیده ها اشتباهی رایج است که به جای بد هویت، بد شخصیت یا بد کیفیت به کار می رود . طراحان نمای ساختمانها باید با پاسخگویی به نیازهای اساسی انسان در محیط های شهری و دمیدن مولفه های انسانی هویت در روح حاکم بر فضا، محیطی هویت مند ایجاد کنند تا در افراد حس تعلق به مکان ایجاد شود و با مشاهده شهر شاهد هماهنگی باشیم و در نتیجه تعریفی از فرهنگ و تاریخ کشورمان باشد و صرفا تقلیدی از غرب و معرفی فرهنگ آنها نباشد. - خطیبی، - 1390
-5 نمای ساختمان خالق نمای شهری است
نمای شهری از مجموعه نماهای مشرف به فضای عمومی به دست می آید . این نماها از جهتی همگن و از جهتی ناهمگن هستند . می توانند همگن باشند چون با استفاده از زبانی مشترک روی بدنه اجزا شهر اجرا می شوند و اما از آنجا که هر کدام از این فضاها به کمک این زبان، مقاصد و نیازهای خود را بیان می کند، ناهمگن هستند . در شهرهای ما زبان مشترکی بین نماها وجود ندارد .نه فرهنگ مشترکی برای بیان دارند، نه مصالح یکسانی به کار گرفته اند و نه سبک مشخصی را دنبال می کنند . در واقع هر یک از نماها در شهر نشانه وضعیت اقتصادی و اجتماعی سازنده و نحوه تفکر و نگرش او به مسایل مختلف است. نمای شهری در واقع ترکیبی از اجزا متفاوت است که بر اساس اتفاقاتی که در خیابان ها ومعابر می افتد شکل می گیرد. این اجزا در صورت رعایت مسایلی که پیش از این نیز به آن پرداخته شد می توانند با یکدیگر نقاط اشتراک جالبی داشته باشند که نمی توان وجود آنها را نفی کرد. - قربانزاده ، - 1390
-6 نگاهی اجمالی به مبانی نظری طراحی نما
نمای معماری: در لغت نامه ی دهخدا صورت ظاهری هر چیزی، منظر خارجی بنا و عمارت، فن روسازی ساختمان و ساخت نمای عمارت، تعریف شده است. دکتر جهانشاه پاکزاد، نما را سطوح تشکیل دهندهی هر بدنه نامیده و معتقد است
