بخشی از مقاله
چکیده
می توان به دو جنبه اشاره کرد نخست خلاء فضایی مناسب برای تربیت و پروش کودک از لحظه تولد تا رفتن به دبستان است که غالباً به دلایل مختلفی مانند تک فرزندی و یا اشتغال والدین به درستی صورت نمی پذیرند و حتی در بسیاری از موارد کودک خود را تنها احساس کرده و در دنیای خود سیر می کند و از سویی دیگر زمانی که به نظام آموزشی قدم می گذارد به یکباره با افراد ناآشنایی مواجه می شود که غالباً ترس از غریبه ها را با مقابله و عدم تمایل کودکان برای رفتن به مدرسه می توان مشاهده کرد و این خلاء بیش از هر زمانی خود را نشان می دهد.
نکته حائز اهمیت تری نیز وجود دارد و آن نظام آموزشی ما با شیوه های کهنه می باشدکه غالباً مکانی مناسب برای پرورش استعدادهای درخشان و خلاقیتهای کودکان نبوده است. با توجه به چنین مواردی ما نیازمند فضایی هستیم تا روح خلاق کودک را پروش داده و او را آماده حضور در جمع کنیم.
هر چند کودکان از توانایی بالقوه متفاوتی در خلاقیت و برقراری تعاملات اجتماعی برخوردارند، اما این خلاقیت و روحیه اجتماع پذیر بودن را به شیوه های مختلفی می-توان افزایش داد یکی از شیوه ها طراحی مکانی است که ضمن امکان برقرای تعاملات اجتماعی از طریق برنامه های مختلف فضایی بتواند به پرورش کودک کمک کند و او را با همسن و سال-های خود آشنا کرده و در برخوردها و تعاملات اجتماعی هم یاد بگیرد و هم یاد بدهد. لذا اهمیت این تحقیق را می توان در طراحی و چگونگی استفاده از معماری، المان های خاص و فضاهایش در جهت رسیدن به این هدف دانست.
این مقاله برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد سکینه علی زاده با عنوان" طراحی بنیاد فرهنگی کودک و نوجوان اهواز با تاکید بر خلاقیت"به راهنمایی دکتر سمیه ابوعلی در دانشگاه علوم تحقیقات خوزستان واحد اهواز است.
-1 مقدمه
در این تحقیق با رویکرد علمی به بررسی مفهوم خلاقیت و خصوصیات دانش آموزان خلاق پرداخته شده است و پیش از آغاز موضوع، مفهوم کلیدی آن؛ یعنی خلاقیت، تعریف شده و ویژگیهای مهم آن و این که عواملی از قبیل وراثت و محیط در بالندگی و رشد خلاقیت موثر است، مورد بحث قرار گرفته است. خلاقیت را میتوان با آموختن راههای »خلاق شدن« از قبیل روش های فردی و گروهی - که در این پژوهش هر روش به تفکیک بیان گردیده - زیاد نمود.
معلم علاقمند نیز با اجرای روش های مطرح شده میتواند در برانگیختن خلاقیت در دانش آموزان بسیار موثر باشد. در بحث خلاقیت باید ویژگیهای بارز افراد خلاق را مدنظر قرار داد و معلمین نیز از مهارتهای اساسی خلاقیت برخوردار باشند، زیرا مربی یا معلمی که میخواهد یک کلاس ویژه پرورش خلاقیت را اداره کند؛ اگر چنان چه از خصوصیات و نگرش-های ویژهای که با ماهیت و فرایند خلاقیتتناسب دارد، برخوردار باشد مطمئناً در کار خود بسیار موفق تر عمل خواهد کرد.
-2 دوران کودکی
دوران کودکی و عالم کودکی به مفهوم درست نشانگر نیازها، ممیزات ذهنی و دنیای خاص کودکی است. دوران کودکی به عنوان اولین مرحله از رشد در ضمن پیوند با دیگر مراحل رشد، مرحله مجزایی از حیات آدمی با تشویشها و مسائل خاص خود می باشد. کودکان انسان -هایی در حال رشد اما متعلق به گروه سنی خاص خود هستند. آن ها آدم هایی هستند مثل دیگر آدم ها، که در فعالیت دنیای خود شرکت می کنند. بنابراین، از جنبه بیولوژیکی که بگذریم چنین به نظر می رسد که دوران کودکی به منزله مرحلهای از رشد ارگانیسم است که همواره وجود داشته؛ اما در قرون اخیر کشف شده محسوب میشود
-1-2اهمیت محبت در زندگی کودک
محبت بزرگسالان نسبت به کودکان، عامل مهم و موثری در رشد طبیعی آنان است، زیرا شخص در تمام عمرش همواره میخواهد یقین کند که پسندیده دیگران است و میتواند خود را به جماعتی منسوب کرده و به دوستی افراد آن اعتماد کند. تمام روانشناسان و مربیان در سال-های اخیر اهمیت محبت را در زندگی کودک تأیید می کنند، زیرا طفل زندگی خود را در حالی آغاز می کند که حتی قدرت حرکت دادن اعضایش را نیز ندارد و به همین علت، سال های درازی نیازمند بزرگتران خود است و وجود مادی و سلامت روانی او به توجه دیگران نسبت به او بستگی دارد.
از این رو، به شدت نیازمند محبت است و فایده محبت، یک چیز مهم، جدا از زندگی کودک نیست بلکه محبت بزرگان در دقایق زندگی کودک داخل شده، کاملاً در رفتارهای او منعکس و محسوس میشود. "به آزمایش ثابت شده است رشد کودکانی که در خانهها و تحت مهر و توجه افراد آن ها زندگی می کنند بهتر و سالم تر از رشد اطفالی است که در بنگاه ها و پرورشگاه های عمومی پرورش مییابند.
همچنین استعداد کودکان اخیر برای توقع و پذیرش دوستی، کمتر از اطفال دسته اول است. از این رو روانشناسان توصیه میکنند که پرورشگاهها و بنگاه های حمایت کودکان باید به شکل خانواده درآیند. بدین معنا که هر شانزده طفل را به یک زن و شوهر یا مادر و پدر بسپارند و اینان همچون یک خانواده با همدیگر زندگی کنند تا کودکان در میان خانواده پرورش یافته تا حدی دارای رشد طبیعی و سالم باشند و هرگز از این اصل نباید غافل شد که تماس بدنی کودک با بزرگتران مانند آغوش گرفتن و دست به سرکشیدن، مطمئن ترین وسیله رسیدن کودک به صمیمیت عاطفی است
-3احتیاجات عاطفی کودک و اهمیت آن ها
هر فردی برای داشتن یک زندگی سالم از نظر روانی باید به احتیاجات گوناگون عاطفی خود پاسخ مناسب دهد. روانشناسان این احتیاجات را به گونههای مختلفی دسته بندی کردهاند. به عنوان مثال طبقه بندی راتس چنین است:
- احتیاج به امنیت اقتصادی
فرد باید از لحاظ مالی و اقتصادی اطمینان خاطر داشته باشد.
- احتیاج به آزادی از ترس
هر فرد نیازمند است که از هرگونه ترس و اضطراب آزاد باشد چون آن ها مهمترین عوامل در تعویق احتیاجات عاطفی هستند، چنان چه اگر کودک همواره در ترس و اضطراب باشد هرگز نمیتواند احتیاج به تعلق داشتن، محبت، موفقیت و سایر نیازمندیهای خود را اشباع کند .
- احتیاج به آزادی از گناه
انسان احتیاج دارد که از هر نوع گناه و تقصیری عاری باشد.
- احتیاج به همدردی
چنان که در پیش اشاره کردیم هر فردی میخواهد در ناراحتی و اندوههای دیگران همدردی کند و از دیگران نیز انتظار دارد که به همدردی او علاقه نشان دهند.
- احتیاج به فهم و درک
هر فرد نیازمند است که دیگران شخصیت و فردیت او را دریابند و بپذیرند . در دسته بندی دیگر برای کودکان توماس هاپکینز میگوید: - - Gallaudet,1834 "هر کودک باید:
در ثبات عاطفی و محیط سازگار تربیت شود. از بزرگسالان، اطمینان خاطر احساس کند . اجتماعاتی با همسالانش داشته باشد.
از هر نوع تشویش و نگرانی و ترس آزاد باشد . برای کاوش محیط خود آزاد باشد . مورد راهنمایی دلسوزانه قرار گیرد .
از اوضاع و احوالی که مانع فعالیت و تکامل عقلی وی میشود، بازداشته شود. فرصت کافی و زیاد برای برقراری روابط داشته باشد.
- در تعبیر و روشن ساختن افکار و منظورهای فرد کمک شود .
- در تشخیص میان دنیای واقعی و دنیای خیالی به وی کمک کند .
- عمل یادگیری ایجاد ارتباط با دیگران و همکاری در مشکلات را بفهمد."
بدین ترتیب، مشاهده میشود که تا چه حد نیازمندیهای عاطفی در دوره کودکی اهمیت دارد. در حقیقت اساس عواطف و تعادل هیجانات در کودکی پی ریزی میشود و در بزرگی توسعه مییابد. باید دانست که مهمترین احتیاج فرد در دوران کودکی احتیاج به مهر و توجه است. زیرا کودک همان گونه که به شیر مادر احتیاج دارد و بدون آن زندگی کردن برایش دشوار و گاهی غیرممکن خواهد بود به همان میزان نیز به زندگی تحت مراقبت والدین و برخورداری از توجهات آنان نیازمند است و همین محبت و توجه، محیط روانی آرام و قابل اعتمادی برای کودک فراهم می کند که عامل عمده و موثری در رشد و تکامل عاطفی او می باشد
