بخشی از مقاله
چکیده
انقلاب صنعتی در اواسط قرن هجدهم در انگلستان با ایجاد نهاد های اداری، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در شهرها موجب جذب نیرو از روستاها به شهرها و به تبع آن افرایش تراکم در شهرها شد. با توجه به مشکلات و بی نظمی های به وجود آمده در شهرها، حقوق شهروندی بیشتر مورد توجه قرار گرفت. با پررنگ تر شدن مباحث حقوق شهروندی، توجه به تمام اقشار جامعه به خصوص کودکان به عنوان یک شهروند، بیشتر مورد توجه برنامه ریزان و مدیران شهری قرار گرفته است و به دنبال آن شهرهای دوستدار کودک، به منظور ایجاد محیط مناسب برای سکونت و زیست کودکان، مطرح شدند.
با توجه به اهمیت کودکان و از طرفی،کم توجهی به خواست و نیاز آنها در کشور های شرقی از جمله ایران، شناخت شاخص های شهر دوستدار کودک برای دستیابی به محیط های دوستدار کودک امری ضروی ومهم می باشد. به طور کلی می توان از جمله ویژگی های شهر دوستدار کودک به دسترسی مقرون به صرفه تمام کودکان به خدمات پایه، اختیارات و توانایی های محلی، ایمنی و امنیت، آینده پایدار، توجه به کودکان کم توان، مشارکت کودکان و عدم تبعیض در کودکان اشاره کرد.
-1 مقدمه
انقلاب صنعتی در اواسط قرن هجدهم در انگلستان با ایجاد نهاد های اداری، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در شهرها موجب جذب نیرو از روستاها به شهرها و به تبع آن افرایش تراکم در شهرها شد. با افزایش تراکم در شهرها، دسترسی متوازن به خدمات و منابع تحت تأثر قرار گرفت و نه تنها فضای سه بعدی شهرها را دگرگون کرد بلکه موجب دگرگونی هایی هم در عرصه اجتماعی شد. با انقلاب صنعتی بسیاری از ملاحظات اجتماعی نادیده گرفته شد و منافع اقتصادی جای نیازهای مردم را گرفت. با توجه به مشکلات به وجود آمده در شهرها، اصطلاح حقوق شهروندی - در مفهوم جدید - اولین بار در اعلامیه حقوق بشر و شهروندی سال 1789 م فرانسه مطرح شد که پس از تصویب در صدر قانون اساسی سپتامر 1791 م قرار گرفت. اعلامیه جهانی حقوق بشر که در سال 1948 م در مجمع عمومی ملل متحد به امضاء کشورها رسید در بسیاری از مواد خود از محتوای اعلامیه حقوق بشر و شهروندی فرانسه الهام گرفته است
در طول 50 سال گذشته، رشد جمعیت و استفاده از منابع به طور تصاعدی افزایش یافته است. پیش بینی می شود در سال 2025 جمعیت شهرهای جهان به بیش از 4 میلیارد برسد. بیش از یک سوم جمعیت شهرهای توسعه یافته را کودکان تشکیل می دهند و این نسبت در کشورهای در حال توسعه و با درآمد پایین افزایش می یابد. کودکان نه تنها آینده ما، بلکه اکنون ما نیز هستند.
اهمیت کودکان و عدم توازن در دسترسی به امکانات و منابع، منجر به توجه به این قشر آسیب پذیر، به منظور رفاه و تامین حقوق آنها شده است . - UNCHS, 1996, p. 8 - تحقیق در حوزه شهرهای دوستدار کودک، به ویژه در اروپا، از سالهای 1980 به بعد مورد توجه قرار گرفت. عمده این تحقیقات در راستای تخصیص حق شهروندی به بچه ها و رسیدگی به خواسته ها ونیازهای آنها بود. امروزه »شهر دوستدار کودک« مورد توجه برنامه ریزان و دست اندرکاران امور شهری قرار گرفته است، چرا که جمعیت کودکان مناطق شهری جهان - شهرهای کشورهای در حال توسعه - در حال افزایش است.
1-1 بیان مسئله
آغاز شهروندی را می توان مصادف با پیدایش دولت های مدنی دانست؛ زیرا با ظهور این دولت ها، افراد و جامعه دارای حقوقی می شوند که در نظام های قبلی برای رعیت ها متصور نبود - تقی پور، . - 35:1390 شهروندی به موقعیتی گفته می شود که فرد، زیر نظر قانون به عنوان عضوی از یک کشور به رسمیت شناخته می شود - wikipedia - و بیانگر رابطه فرد سیاسی و اجتماع است که عناصر شاکله آن حقوق، تکالیف، مشارکت و هویت می باشد - عیوضی و باب گوره، : . - 188 همچنین دولت موظف است زمینه ارائه خدمات عمومی به صورت برابر، منصفانه و در کوتاه ترین زمان ممکن، توسط نهاد ها و مؤسسات عمومی را فراهم کند - منشور حقوق شهروندی, . - 6 :1392 بنابراین شناخت اصول شهر دوستدار کودک به منظور ایجاد محیط های کودک مدار، امری ضروری می باشد.
2-1 ضرورت موضوع
به طور کلی درباره شهرهای دوستدار کودک تحقیقات گسترده ای در کشورهای غربی انجام شده ولی در کشور های شرقی از جمله ایران تمرکز کافی بر روی شهرهای دوستدار کودک انجام نگرفته است. هچنین با افرایش جمعیت و کاهش سرانه فضاهای شهری، حقوق شهروندی بیشتر از پیش مورد توجه برنامه ریزان و مدیران شهری، به خصوص در کشورهای پیشرفته، قرار گرفته است. به همین جهت با توجه به خواست و نیاز کودکان در برنامه
ریزی های شهری، شناخت اصول شهرهای دوستدار کودک برای حرکت در راستای ایجاد شهرهای کودک مدار امری ضروری می باشد.
3-1 اهداف پژوهش
با توجه به اهمیت کودکان به عنوان مهمترین و حساس ترین قشر هر جامعه، این پژوهش به دنبال شناخت خواست و نیاز کودکان در فضاهای شهری و اصول شهرهای دوستدار کودک در دیدگاه نظریه پردازان مختلف می باشد.
-2 مبانی نظری
1-2 فضای شهری
فضاهای شهری بخشی از فضاهای باز و عمومی شهرها هستند که به عنوان تبلور ماهیت زندگی جمعی می باشند، یعنی جایی که شهروندان در آن حضور دارند. فضای شهری صحنه ایست که داستان زندگی جمعی در آن گشوده می شود. فضایی است که به همه مردم اجازه می دهد که به آن دسترسی داشته باشند و در آن فعالیت کنند شرط اساسی برای اینکه یک فضای عمومی، فضای شهری تلقی شود این است که در آن تعامل و تقابل اجتماعی صورت گیرد
بسیاری عقیده دارند که فضای شهری از دو جنبه کالبدی و اجتماعی مورد ارزیابی اندیشمندان قرار گرفته است بدین معنا که بررسی های کالبدی بیشتر از نگاه معماران و بررسی های اجتماعی از دید جامعه شناسان، برنامه ریزان و جغرافی دانان شهری بوده است. در تفکر مدرنیست ها به ویژه اندیشه های لکوربوزیه خیابان به عنوان یک فضای شهری چیزی جز عملکرد عبور و مرور نیست و فضای شهر، فضایی بیکران و مجرد و انتزاعی است کهصرفاً جداکننده ساختمان هاست. کوین لینچ از دیگر اندیشمندانی است که از نظر وی فضای شهری یکی از عناصر بسیار مهم در خوانایی شهر است و خوانایی از نظر لینچ کلید درک شهر و رابطه اصولی شهروند و شهر است. امس راپاپورت، فضای شهری را در بردارنده مجموعه ای از ارتباطات می داند. وی با وارد کردن فرهنگ در لیست موارد تاثیر گذار در شکل گیری فضاهای شهری گامی به جلو بر می دارد و حلقه گمشده فضای فیزیکی و فضای ذهنی را از طریق هنجارهای فرهنگی به هم پیوند می زند
شکل :1 ویژگی های فضاهای شهری؛ مأخذ: نگارنده ×
2-2 شهروند
با تحولات جامعه مدنی در دوران های مختلف تاریخی و طرح مفهوم حقوق بشر، مفهوم شهروند، دستخوش تحول قرار گرفته است. در فرهنگ های عمومی و تخصصی تعریفی از شهروند ارائه نشده است و قانون اساسی ایران نیز در هیچ کجا کلمه شهروند را نیز به کار نبرده است
در فرهنگ معاصر فارسی به فارسی یک جلدی، شهروند کسی است که اهل یک شهر یا کشور به شمار می آید و از حقوق متعلق به آن برخوردار می شود. در فرهنگ علوم سیاسی، شهروند چنین تعریف شده است: »کسی که از حقوق مدنی یا امتیازات مندرج در قانون اساسی یک کشور برخوردار است«
