بخشی از مقاله
چکیده
کودکان نیروهای بالقوهای هستند که برای تداوم و انتقال ارزشها به نسلهای آینده باید مورد توجه قرار گیرند. آموزش بر اساس بازی، به عنوان ابزار کسب تجربه و یادگیری است زیرا یادگیری بر تجربه استوار است و برای کودک مهمترین ابزار کسب تجربه، بازی می باشد و از طرفی دیگر اهمیت محیط در کسب تجربه و یادگیری بهتر را نمی توان نادیده گرفت.
بر اساس مطالعه حاضر فرض بر این است که طراحی فضاهای یادگیری کودک بر اساس بازی می تواند در رشد و سلامت آن ها تاثیر بسزایی داشته باشد. اما مساله اینجاست که چگونه می توان با درنظر گرفتن ویژگی های کودکان، فضاهای یادگیری با کیفیت بالا برای آنها طراحی کرد. رشد و نمو و بارور شدن استعدادهای آدمی جز در صحنه زندگی شکل نمیگیرد و بازی نمونهی کوچکی از زندگی واقعی است. با توجه به اهمیت نقش بازی در آموزش و تربیت کودکان، در پژوهش حاضر نقش بازی در آموزش کودکان مورد بررسی قرار میگیرد که به دو روش توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است. نوع روش تحقیق کیفی میباشد که با استفاده از اطلاعات موجود در کتب، سایتها و آرشیو سازمانها من جمله سازمان بهزیستی، آموزش و پرورش و مدیریت و برنامه ریزی گرداوری میشود.
.1 مقدمه
بازی برای کودک همانند آب است برای ماهی. کودک بدون بازی نمی تواند به رشد متعادل و سازنده ای برسد. اسباب بازی شوق زیستن را در وجود کودک برمیانگیزد و موجب پرورش قوای جسمی، ذهنی، روانی، عاطفی و اجتماعی کودک میشود. اسباب بازی همچنین موجب میشود که کودک با دنیای بیرون ارتباط برقرار نماید و تجارب خویش را گسترش دهد و با مفاهیم مختلفی همانند رنگ، شکل، اندازه، بالا، پایین و غیره آشنا شود.
مسأله مهم این است که بازی و اسباب بازیها باید متناسب با ویژگیهای سنی، رشد جسمی و روانی کودک باشد تا اثرات مفید و سازنده را داشته باشد وگرنه بعضی مواقع ممکن است اسباب بازی به دلیل عدم تناسب با ویژگیهای سنی و رشدی کودک، او را دچار شکست های متعدد و در نهایت، احساس حقارت کند که در این صورت، آن اسباب بازی برای کودک مضر است. روان شناس مشهور ژان پیاژه تأکید می کند که والدین درنتخاب اسباب بازی دقّت و هوشیاری لازم را داشته باشند؛ چرا که در شکل دادن به تمایلات عاطفی و روانی او نقش مهمی ایفا میکند و چنانچه در انتخاب آن ها توجه کافی نشود، ناخواسته تمایلات کودکان به گونهای شکل میگیرد که مورد انتظار نبود.
.2 تعریف بازی کودک
»هرگونه فعالیت جسمی و ذهنی که بصورت اختیاری و خودخواسته توسط کودکان انجام میگیرد بازی نامیده میشود.« به هنگام بازی کودکان نیروی فکری و بدنی خودرا بکار میگیرند و بازی را بخشی از زندگی عادی خویش به حساب میآورند و ازآن لذت میبرند. بازی کودکان فقط تفریح نیست بلکه باید آن را جدیترین کار کودکان قلمداد کرد زیرا فعالیتی قابل ارزشیابی است. بازی تلاش و فعالیت لذت بخش و خوشایند و مفرحی است که برای رشد همه جانبه کودک ضروری است. کودکان خردسال نمیتوانند افکار و عقاید خود را به راحتی با کلام بیان کنند بنابراین معمولا ازطریق بازی خود را ابراز می کنند.
.3 نقش بازی در یادگیری کودک
بازی یک روش طبیعی یادگیری است. کودک از راه بازی تجربه و آزمایش می کند، نتیجه می گیرد و می آموزد بازی قدرت ابداع و ابتکار و تمرکز رادر کودک می پروراند و اورا درکشف رابطه میان اشیاء و آنچه پیرامون اوست یاری می دهد. کودک در بازیهای انفرادی و یک نفره - زیر 3 سالگی - با اشیاء، رنگ ها و صداها آشنا میشود و در بازی با وسیلههای ماشینی با طرز کار و نیرویی که سبب حرکت آنهاست آشنا می شود. دربازی جورچین - پازل - به رابطه جزئی و کلی پی می برد و درآب بازی اجسام شناور و غیرشناور را کشف می کند. کودک ازطریق بازی احساسات خود را بیان می کند. استعدادهایش شکوفا میگردد و ترسهایش ظاهر میشود.
بازی سبب رشد شخصیت کودک میشود. ازطریق بازی میتوان به نکات مثبت و منفی شخصیت کودکان پی برد و همچنین مشکلاتشان را شناخت و سپس درجهت درمان و اصلاح مشکلات رفتاری آنها اقدام کرد.
کودک درزندگی روزانه نیازمند است که خود را ازنگرانیهایی که فشارمحیط در او ایجاد میکند رها سازد. بازی بهترین وسیلهای است که او را در رسیدن به این هدف از راه تغییر عواطف کمک می کند. کودک میتواند احتیاجات و امیال سرکوفته خود را از راه بازیهای گوناگون ارضا کند. همچنین بازی او را قادر میسازد که نقشههایی را برای حل مسایل خود طرح کند که در تامین بهداشت روانی تاثیر بسزایی دارد.
بازی سبب رشد شخصیت کودک میشود. ازطریق بازی میتوان به نکات مثبت و منفی شخصیت کودکان پی برد و همچنین مشکلاتشان را شناخت و سپس در جهت درمان و اصلاح مشکلات رفتاری آنها اقدام کرد
.4 ویژگیهای محیط طراحی
-4-1 راحتی
وقتی مسیرها خوب طراحی شده باشند، حرکت بین فضاها و هستهها به نرمی صورت خواهد گرفت. این نرمی و راحتی هم به لحاظ روانی و هم به لحاظ فیزیکی در هنگام ورود و خروج و حرکت بین فضاها قابل درک است. “Greenman, 2005 - در چنین فضاهایی امکان خوانش وجود دارد. علی رغم اینکه چنین فضاهایی کودک را به چالش میکشند فتح آنها خارج از توان او نیست. چنین کیفیتی نه تنها ارائه کنندهی محیطی جالب توجه است، بلکه ضمن تجربهی کودک از فضا به او حس راحتی میدهد؟
شکل :1 نشانهگذاری فضا با ایستگاههای استراحت و تماشا به کودک حق انتخاب برای استراحت کردن میدهد.
-4-2 اکتشاف در فضا
آنطور که از باکمینستر فولر نقل شده است، یکی از بزرگترین لطفهایی که محیط میتواند به کودک داشته باشد این است که او خود را در محیط و در تعامل با اشیایی بیابد که لمس کردن آنها تا آنجا که وی بخواهد، ممکن باشد.
شکل :2 کف، جداره و هر سطحی که در دسترس کودک است میتواند او را به تعامل دعوت کند
در گام اول تماشای فضا و سپس جذب شدن به آن، کودک را در برابر مسیری قرار میدهد که گام گذاشتن به معنای قرارگیری در روند نوعی بازی برای کشف محیط با به کاربردن آن به عنوان اسباب بازی است؟
-4-3 تنوع و پیچیدگی
پیچیدگی و تنوع میتواند کودک را برای مدتی طولانی سرگرم کند. باید توجه داشت که پیچیدگی در مکان و در میزانی اتفاق بیفتد که کودک به وقوع آن آگاهی یابد و نیز توان درک آن را داشته باشد. - Community Playthings - به این ترتیب است که تنوع، مایهی به راه افتادن کودک در فضا میشود؟ ارتفاع بلند فضاهای داخلی و اشراف به سطوح مختلف فضا که حرکت در ان اتفاق میافتد موجب میشود ضمن در اختیار بودن زوایای دید متنوع برای کودک، به میزان اطلاعاتی که فضا به او عرضه میکند نیز واقف شود.
در چنین محیطی آشنایی زدایی از اشیای آشنا یا ارائهی احجام معماری به صورت مجسمه گونه میتواند مانند ایستگاه غافلگیری عمل کرده، ضمن نشانه گذاری محیط، برای خوانا کردن، توجه کودک را به حدی جلب کند که او با محیط به عنوان اسباب بازی درگیر شود؟
