بخشی از مقاله
مقدمه
از چاقی می توان به عنوان یکی از مشکلات جدی سنین مختلف در جوامع صنعتی نام برد - . - 1 بروز این معضل بویژه در نسل جوان یکی از مهمترین تهدیدات بخش سلامت به ویژه نسل جوان بانوان یک کشور میباشد که سلامت نسلهای بعدی جامعه را نیز تهدید می کند . چاقی و اضافه وزن تبعات متنوعی در بدن دارد که در نهایت باعث شیوع ناکارآمدی اجتماعی شده و آمار مرگ و میر را به شدت بالا میبرد. چاقی که توام با تجمع بیشتر چربی در ناحیه شکمی و به ویژه ناحیه مرکزی تنه است یکی از خطرناکترین انواع آن است که با مجموعه ای از بیماریهای متابولیکی همچون دیابت، دیسلیپیدمی 1 و فشار خون بالا و تصلب شرایین همراه است که در مجموع تحت عنوان سندروم متابولیکی مطرح است - 2 ،. - 3 با توجه به این شرایط، جوامع کنونی، اهمیت ویژه ای به این پدیده داده و درصدد رفع آن از طرق مختلف هستند. شیوههای متنوعی از کاهش چربی بدن وجود دارد که برخی از آنها سریعتر و تهاجمیتر هستند مانند لیپوساکشن یا روش جراحی معده و برخی مانند رژیم غذایی و کاهش کالری مصرفی تدریجی تر و غیرتهاجمی هستند. یکی از مسیرهای بسیار مفید در این زمینه تمرین و فعالیت جسمانی است. در این شیوه، علاوه بر کاهش چربی و اضافه وزن موجود، اثرات مفید بسیار متنوعی نیز در سایر سیستم های بدنی ایجاد که سبب می شود جذابیت آن در میان افراد به شدت افزایش یابد.
ورزش و تمرین به شکل های متفاوتی صورت میپذیرد و در غالب اوقات بهترین روند برای کاهش درصد چربی بدن در افراد سنین مختلف را نوع هوازی آن می دانند. همان گونه که در منابع ذکر شده است انواع مختلفی از تمرین وجود دارد که یک ورزش خاص مانند شنا و یا دویدن را می توان به آن اشکال اجرا کرد. به طور مثال دویدن یا شنا می تواند به صورت تداومی یا تکراری یا تناوبی انجام گیرد. آنچه مهم است انتخاب نوع تمرین و شدت خاص آن در رابطه با هدف تمرین کننده است. در رابطه با شرایط تاثیر نوع و شدت تمرین بر درصد چربی و توده چربی بدنی نیز این گفته می تواند صدق کند. به این معنی که شاید بتوان با تغییر دادن انواع تمرین بتوان روند استفاده از چربی را به عنوان سوخت اصلی فعالیت تغییر داد یا بتوان در ادامه فعالیت چربی را به عنوان منبع اصلی دوره بازگشت به حالت اولیه تبدیل نمود تا در نتیجه بتوان چربی سوزی بیشتری را در بدن ایجاد کرده و در نهایت میزان درصد چربی بدن را تغییر داد. از سویی، بافت چربی در بدن خود به عنوان یک منبع مهم در ارتباط با تولید و ذخیره مواد مختلف شیمیایی و هورمونها تلقی میشود. در سالهای اخیر پژوهشهای متعددی روی بافت چربی بدن انجام شده است و این حقیقت به خوبی آشکار شده است که بافت چربی علاوه بر وظیفه اصلی ذخیره چربی در بدن، خود یکی از بافتهای ترشح کننده انواعی از هورمونها همچون گرلین، ابستاتین و لپتین2 است - . - 4 هورمونهایی که خود تاثیر و تاثر مختلفی بر شرایط بدنی ایجاد میکنند و از شرایط آن نیز تاثیر میپذیرند. هرچه از عمر پژوهش روی این بافت بیشتر میگذرد مواد و هورمونهای جدیدتری کشف میشوند که پیچیدگی کار آن را بیشتر میکند که از جمله آنها میتوان به هورمون وسپسن اشاره کرد - . - 5
وسپین ادیپوکایین جدیدی است که ممکن است نقش ضدالتهابی داشته و برحساسیت انسولینی نیز تاثیر گذار باشد - . - 6 اوگوت و همکارانش - 2011 - 3 در پژوهشی نشان دادند که بیان ژنی وسپین در افراد چاق نسبت به افرادی با وزن طبیعی به طور معنیدار بیشتر است اما وسپین سرم ارتباط معکوسی با اندازه محیط کمر و لپتین سرم، اینترلوکین- 6 و لیپوکالین دارد که نشانه ای از خاصیت ضدالتهابی آن است . - 17 - نشان داده شده است که استفاده از وسپین مشابه با نوع انسانی در موشهای چاق، میزان تحمل گلوکز و حساسیت انسولینی را در آنها بهبود می بخشد . - 7 - ظهور وسپین در سلولهای چربی و غلظت آن در جری ان خون با BMI بدن نیز ارتباط داشته و در افراد چاق بیشتر است. مشاهده شده است که مقدار وسپین در افرادی که دارای BMI زیر 25 بوده اند، نزدیک به 50 درصد در مقایسه با افراد چاق کمتر بوده است . - 6 - هرچند برخی پژو هشهای دیگر این مطلب را تایید نکرده اند . - 8 - از سوی دیگر اثرات انواع تمرین نیز بر این ماده میتواند مدنظر قرار گرفته و با اهمیت باشد. البته تعداد پژوهشهایی که به بررسی اثرات تمرین ورزشی بر این ماده پرداخته اند اندک است. برای مثال، یان و همکارانش - - 2008 در مطالعه روی انسانهایی با شرایط مختلف حساسیت انسولینی، افزایش سطوح سرمی وسپین را پس از چهار هفته تمرین هوازی مشاهده کردند . - 6 - این در حالی است که اوبرباخ و همکارانش - 2010 - 4 کاهش سطوح سرمی وسپین را پس از چهار هفته تمرین ورزشی در مردان سالم گزارش نمودند که با نتایج فوق همخوانی ندارد - . - 8 با توجه به اهمیت کاهش چربی در افراد دارای اضافه وزن و یافتن روش بهتر برای این مورد و نیز اهمیت تاثیر و تاثری که در اثر تمرینات مختلف بر بافت چربی و مواد مترشحه از آن می گذارد این پژوهش در پی پاسخ به این سوال است که آیا تمرین شنا با اشکال مختلف از نظر تاثیر بر بافت چربی تفاوتی دارد یا خیر؟ و آیا این دونوع تمرین تفاوتی در سطح وسپین ایجاد می کند یا خیر؟
مواد و روش ها
این پژوهش از نوع نیمهتجربی و کاربردی است که در آن از طرح پیشآزمون و پسآزمون با دو گروه تجربی و یک گروه کنترل استفاده شد. نمونهگیری به شیوه در دسترس بود. 45 نفر از دانشجویان دارای اضافهوزن و چاق از جامعه آماری دختران جوان دارای اضافه وزن - - 25< BMI که به مهارت شنا مسلط بودند و سابقه مصرف دارو، سیگار و تمرین مداوم در طی سال گذشته را نداشتند از میان دانشجویان رشته های غیرتربیت بدنی انتخاب شدند و سپس به صورت تصادفی ساده به سه گروه تقسیم شدند. در دو گروه تجربی - - n =15 پروتکلهای تمرین شنا اجرا شد و گروه کنترل - - n =15 در این مدت هیچ نوع تمرین جسمانی متعارف و منظمی نداشت . پیش از آغاز پژوهش، اطلاعات مقدماتی درباره نحوه اجرا و شرایط پژوهش به شرکتکنندگان داده شد و توضیحات لازم در رابطه با شرایط اجرا و خطرات و مشکلات مربوط به اجرای پژوهش ارائه شد. پس از آن پرسشنامه مربوط به اطلاعات شخصی و آنترپومتری ارایه و تکمیل گردید. در مرحله پیشآزمون، نمونهگیری خونی در جلسه صبح و اندازهگیری چربی زیرپوستی در جلسه بعد از ظهر انجام شد. نمونهگیری از ورید بازویی و به میزان cc 10 انجام شد. پس آز آن گروههای تجربی به مدت هشت هفته و هر هفته سه جلسه - در مجموع 24 جلسه - در جلسات تمرین مربوط به خود شرکت کردند و با رعایت اصل اضافه بار تمرینات خود را انجام دادند. در این مدت از گروه کنترل خواسته شد تا تمرین یا فعالیت جسمانی خاصی را انجام ندهند. پس از 24 ساعت از آخرین جلسه تمرین، نمونهگیری خونی مربوط به آنها صورت گرفت و اندازهگیریهای مربوط به چربی زیرپوستی نیز در جلسه بعد از ظهر آنها انجام شد. تمرین با 5 دقیقه گرمکردن - به صورت شنای آرام و به دنبال آن 5 دقیقه حرکات کششی ایستا - آغاز و در پایان با سردکردن - 5 دقیقه شنا و حرکات کششی متعاقب - پایان میپذیرفت. در گروه تجربی دو، جلسه اول با انجام 6 تکرار 30 ثانیه ای با بیشترین مسافت قابل طی شدن در هر تکرار و سپس با استراحت دو دقیقه ای متعاقب بود. این تمرین در دو هفته ابتدایی تکرار شد. از هفته سوم به ازاء هر هفته یک تکرار به تعداد تکرارها افزوده شد تا در نهایت در هفته هشتم به
