بخشی از مقاله
چکیده
هدف از تحقیق حاضر بررسی تاثیر تمرینات تناوبی و تداومی بر ترکیب بدنی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه با میانگین سنی 16 سال بود . روش تحقیق نیمه تجربی و با طرح پیش آزمون و پس آزمون می باشد. بدین منظور از ازجامعه آماري مذکور 44 دانش آموز به صورت داوطلبانه انتخاب و بطور تصادفی در سه گروه ،گروه یک - تمرین تداومی - ، گروه دو - تمرین تناوبی - و گروه سه - کنترل - تقسیم شدند. از شرکت کنندگان خواسته شد به منظور سنجش ترکیبات بدنی ، 3 ساعت قبل از آزمون از صرف غذا و نوشیدن بیش از حد مایعات بپرهیزند. با استفاده از دستگاه تجزیه و تحلیل ترکیبات بدنی و با روش بیوالکتریکال ایمپدنس - IN BODY 0.3, Korea - شاخص هاي ترکیب بدنی شامل درصد چربی، توده بدون چربی، نرخ متابولیک پایه و غیره ثبت شد. سپس بر اساس روش ایساك تمامی اندازه گري هاي پیکري شامل محیط ها - کمر، باسن، شکم، ساعد، بازو، ران، ساق - و طول ها - قد ایستاده، ارتفاع قابل دسترس، دو دست، کف دست، ساعد، ساق و ران - به وسیله متر آنتروپومتري و قطرها - مچ دست، زانو و آرنج - به وسیله کولیس، از سمت راست بدن ثبت شد .
سپس آزمودنی ها در برنامه ي تمرینی 8 هفته اي تداومی و تناوبی شرکت نمودند. تمرینات تناوبی به مدت 8 هفته و با 3 جلسه تمرین در هر هفته وباشدت 75 تا 85 درصد ضربان بیشینه انجام شد . هر جلسه تمرین شامل 8 ست 2 دقیقه اي با 120 ثانیه استراحت فعال بود. برنامه ي تمرین تداومی از 60 درصد ضربان بیشنه با 20 دقیقه شروع و در دو هفته آخر با 75 درصد ضربان بیشنه تا 30 دقیقه رسید. .قبل و بعداز انجام پروتکل تمرینی اطلاعات مربوط به ترکیب بدنی آزمودنی ها ثبت شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل واریانس - ANOVA - و آزمون بونفرونی استفاده گردید . نتایج حاصل از تحلیل آنوا در خصوص اختلاف میانگین گروه ها نشان داد که اختلاف معناداري بین میانگین هاي ترکیب بدن ی در سه گروه، تمرین تداومی - - 56/20±6/71، تمرین تناوبی - 57/13±6/13 - ، و کنترل - 65/02±6/66 - ، مشاهده شد - P=0/002 . - F - 4,40 - =5/77, نتایج آزمون تعقیبی نشان می دهد که تفاوت معنی داري میان گروه کنترل با گروه تمرین تداومی ،گروه کنترل با گروه نمرین تناوبی مشاهده شد. اما هیچ کدام از برنامه هاي تمرینی، تمرین تداومی و تمرین تناوبی با همدیگر، اختلاف معنی داري ندارند. بر این اساس هر دو روش تمرینی بصورت یکسانی بر روي ترکیب بدنی آزمودنی ها اثر گذار بودند.
واژه هاي کلیدي: ترکیب بدنی، تمرین تناوبی و تداومی ، دانش آموزان
مقدمه
تحقیقات انجام شده در سالهاي اخیر نشان داده است که در جوامع امروزي، تحرك افراد در حال رشد، مانند دانش آموزان به طور هشدار دهندهاي کاهش یافته است اغلب دانش آموزان، اوقات فراغت خود را صرف تماشاي تلویزیون، بازي با رایانه یا درس خواندن میکنند و کمتر به فعالیت جسمانی میپردازند - . - 8 از اینرو با توجه به فقر حرکتی دانش آموزان در خارج از مدرسه، تربیت بدنی و ورزش در مدارس میتواند راه حل مناسبی براي پیشگیري و درمان بیماريهاي ناشی از عدم تحرك باشد - . - 6 تربیت بدنی به عنوان یکی از ارکان اساسی تعلیم و تربیت در تأمین و حفظ سلامت جسمی و روانی آینده سازان کشور، نقش و جایگاه ویژهاي درنظام آموزش و پرورش به خود اختصاص داده است. اما با اینحال، اکثر دانش آموزان از نظر فیزیکی، در وضعیت مطلوبی نیستند . - 5 - این نشان میدهد که اثربخشی کلاس تربیت بدنی به عواملی نظیر: اندازه کلاس، تجهیزات و وسایل ورزشی، تاسیسات، دانش معلم ورزش و تعداد جلسات و زمان کلاس، بستگی دارد - . - 1 یکی از مشکلاتی که امروزه گریبان گیر جوامع بشري شده است اضافه وزن می باشد.
تغییراتی که در نتیجه پیشرفت تمدن و استفاده از تکنولوژي هاي جدید در عرصه زندگی پدید آمده، انسان را با بیماري هایی از جمله چاقی رو به رو ساخته است - . - 3 بیماري چاقی که بیماري هاي بسیاري از عوارض مستقیم و غیر مستقیم آن می باشند در سال هاي اخیر گسترش قابل توجهی بویژه در بین دانش آموزان یافته است. یکی از عوامل مرتبط با چاقی آمادگی جسمانی و بخصوص آمادگی قلبی– تنفسی در دانش آموزان است - . - 12 سازمان بهداشت جهانی آمادگی جسمانی را توانایی انجام کار عضلانی با حالتی رضایت بخش می داند. در تعریف دیگري اظهار کرده اند که آمادگی جسمانی عبارت از توانایی انجام فعالیت بدنی از سطح ملایم به شدید، بدون تحمل خستگی بی مورد و قابلیت حفظ چنین توانایی در سراسر طول عمر می باشد.آمادگی جسمانی مرتبط با سلامتی، به توسعه ویژگی هاي مورد نیاز براي اجراي عملکرد خوب و همچنین حفظ شیوه زندگی سالم توجه می کند که شامل قدرت و استقامت عضلانی، استقامت قلبی- تنفسی، انعطاف پذیري و ترکیب بدنی می باشد - . - 8
به نظر اکثر متخصصان، آمادگی قلبی- تنفسی وترکیب بدنی معیار مناسبی براي ارزشیابی آمادگی جسمانی میباشد. آمادگی قلبی- تنفسی به میزان توانایی بدن در اکسیژن رسانی به عضلات در حال کار، جهت انجام فعالیت جسمانی اشاره دارد و ترکیب بدنی به میزان چربی بدن و همچنین عضله خالص در بدن اشاره دارد - . - 18 اگر اکسیژن کافی توسط سیستم قلبی-تنفسی در اختیار عضلات در حال کار قرار نگیرد، از کیفیت و میزان اجرا کاسته خواهد شد. همچنین هرچقدر میزان درصد چربی بدن بیشتر باشد فرد از نظر تیپ بدنی وترکیب بدنی نامناسب تر خواهد بود، که این موضوع در بین دانش آموزان هم چشمگیر است و هم داراي اهمیت زیادي است. اندازه گیري ترکیب بدنی یکی از شاخص هاي اصلی سنجش چربی بدن و همچنین تشخیص چاقی در دانش آموزان به شمار می رود که پژوهشگران علم ورزش در این رابطه در حال تحقیق هستند تا بتوانند راهی مناسب جهت مبارزه با چاقی پیدا کنند - . - 22 همچنین روشهاي تمرینی تداومی و تناوبی که در طی چند سال اخیر بعنوان بهترین روشهاي تمرینی جهت کاهش وزن وچربی سوزي مورد توجه قرار گرفته اند، در این تحقیق مورد استفاده قرار خواهند گرفت تا اثرات این تمرینات بر میزان ترکیب بدنی دانش آموزان را مورد ارزیابی قرار داده شود. از آنجایی که سلامتی و تندرستی دانش آموزان نقش بسیار مهمی در آینده کشور به ویژه در ارتباط با کسب علم و دانش دارد - . - 25 تمرینات ورزشی منظم می تواند سلامتی دانش آموزان که همان آینده سازان اصلی کشور هستند را تضمین کند.
روش شناسی تحقیق
تحقیق حاضر از نظر روش از نوع تحقیقات نیمه تجربی، از نظر هدف کاربردي و از نظر زمانی آینده نگر میباشد. دلیل استفاده از روش نیمه تجربی شناسایی - بررسی و مقایسه - آثار تمرین تناوبی و تداومی بر ترکیب بدنی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان بوشهر بود جامعه آماري تحقیق حاضر، شامل دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان بوشهر با میانگین سنی 13 تا 16سال بودند. براي تعیین قد و وزن آزمودنی ها از ترازوي دیجیتالی با مارك Soehnle مجهز به قد سنج، ساخت کشور آلمان با دقت قدسنج 0/5 سانتیمتر و دقت ترازو 0/01 کیلوگرم بهره گرفته شد. براي اندازه گیري وزن بدن، آزمودنی بدون کفش و سبک کردن لباس تا حد امکان روي ترازو قرار گرفت و وزن بر حسب کیلوگرم اندازه گیري و ثبت شد. از شرکت کنندگان خواسته شد به منظور سنجش ترکیبات بدنی ، 3 ساعت قبل از آزمون از صرف غذا و نوشیدن بیش از حد مایعات بپرهیزند.
با استفاده از دستگاه تجزیه و تحلیل ترکیبات بدنی و با روش بیوالکتریکال ایمپدنس - IN BODY 0.3, Korea - شاخص هاي ترکیب بدنی شامل درصد چربی، توده بدون چربی، نرخ متابولیک پایه و غیره ثبت شد.سپس بر اساس روش ایساك تمامی اندازه گري هاي پیکري شامل محیط ها - کمر، باسن، شکم، ساعد، بازو، ران، ساق - و طول ها - قد ایستاده، ارتفاع قابل دسترس، دو دست، کف دست، ساعد، ساق و ران - به وسیله متر آنتروپومتري و قطرها - مچ دست، زانو و آرنج - به وسیله کولیس، از سمت راست بدن ثبت شد.سپس آزمودنی ها در برنامه ي تمرینی 8 هفته اي تناوبی و تداومی شرکت نمودند. قبل و بعداز انجام پروتکل تمرینی اطلاعات مربوط به ترکیب بدنی آزمودنی ها ثبت شد.پروتکل تمرین تداومی شامل هشت هفته از تمرینات ساده به مشکل و از شدت کم به شدت بالا با در نظر گرفتن اصل اضافه بار و افزایش شدت تمرین بود. برنامه ي تمرین شامل دویدن بود که در هفته ي اول و دوم، آزمودنی ها به مدت 20 دقیقه با شدت 60 در صد ضربان قلب بیشینه فعالیت را شروع کردند.
در هفته ي 3-6 به مدت 30 دقیقه با شدت 65 تا 70 درصد ضربان قلب بیشینه و در هفته ي 6 تا 8 به مدت 30 دقیقه با 75 درصد ضربان قلب بیشینه تمرین نمودند. همچنین در رابطه با کنترل شدت تمرین، این کار با تعیین ضربان قلب آزمودنی ها قبل از شروع تمرینات، حین اجرا و پس از انجام فعالیت در هر جلسه توسط پژوهشگران با استفاده از ضربان سنج پولار انجام شد. تمرینات تناوبی - اینتروال - به مدت 8 هفته و با 3 جلسه تمرین در هر هفته تدوین و طراحی گردید هرجلسه تمرین شامل 8 ست 2 دقیقه اي با 120 ثانیه استراحت فعال دلخواه شخصی بود. کل زمان جلسه ي تمرینی 40 دقیقه مرکب بود که در ابتداي تمرین با 5 دقیقه گرم کردن و در انتها با 3 دقیقه سردکردن همراه بوده است.
شدت تمرینات فوق با 75تا 85 درصد حداکثر ضربان قلب تک تکفراد که قبلاً محاسبه گردیده بود اجرا گردید. این معیار از آن جهت انتخاب گردید که شدت تمرین درهر یک از افراد آزمودنی متناسب باوضعیت آمادگی بدنی آنها و همسو با برآورده شدن هدف تحقیق بود.از روشهاي آمار توصیفی از جمله میانگین، انحراف استاندارد، فراوانی، درصد فراوانی و رسم نمودار و جدول براي خلاصه-سازي و طبقه بندي اطلاعات فردي و متغیرهاي تحقیق استفاده شد. جهت بررسی طبیعی بودن توزیع دادهها از آزمون کلوموگروف اسمیرنوف استفاده شد. جهت مقایسه پس آزمون نسبت به پیش آزمون هر گروه از آزمون t همبسته استفاده کردند. تحلیل واریانس - ANOVA - جهت مقایسه پس آزمون ها چهار گروه استفاده شد و در صورت معنی داري بودن از آزمونهاي تعقیبی مربوطه - آزمون بونفرونی - براي بررسی تفاوت دو به دوي گروه ها استفاده شد. لازم به توضیح است تمامی تحلیلها در سطح p≤0/05 و با استفاده از نرمافزار آماري SPSS نسخه 22 انجام شد. همچنین از نرم افزار اکسل 2010 براي رسم جداول استفاده شد.
