بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی تأثیر رابطه والد- فرزندي - رابطه بین والدین و فرزندان - بر عزت نفس نوجوانان می باشد. جامعه آماري پژوهش را دانش آموزان دبیرستانی منطقه 8 شهر تهران به همراه والدین آنها تشکیل می دادند.
نمونه مورد مطالعه، شامل 275 دانش آموز - 150 دختر و 125پسر - پایه اول و دوم دبیرستان بود که به روش نمونه گیري خوشه اي چند مرحله اي از بین جامعه آماري انتخاب شد. ابزارهاي مورد استفاده شامل پرسشنامه رابطه والد- فرزندي - اي فاین، مورلند و شوبل، - 1983 و پرسشنامه عزت نفس - رزنبرگ - 1989 بود که توسط شرکت کنندگان تکمیل شد.
به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون آماري همبستگی پیرسون وتحلیل رگرسیون استفاده شد. پژوهش نشان داد که رابطه والد- فرزندي با عزت نفس نوجوانان ارتباط مثبت و معنی داري دارد. رابطه مثبت نوجوان با مادر و همچنین رابطه مثبت نوجوان با پدر پیش بینی کننده عزت نفس بالاتر نوجوان می باشد. عزت نفس جزئی از خودپنداره فرد است که شامل جنبههاي شناختی، رفتاري و عاطفی میباشد.
عزت نفس عبارت است از میزان ارزشی که افراد براي خویشتن قایل هستند.تحقیقات انجام شده در زمینه عزت نفس نشان دادهاند که عزت نفس در پاسخ به واکنش دیگران به خصوص دیگران مهم، به ویژه والدین رشد میکند. بنابراین رابطه بین والدین و فرزندان - رابطه نوجوان با مادر و همچنین رابطه نوجوان با پدر - هرچه بهتر باشد و کیفیت روابط در سطح مطلوبتري قرار داشته باشد، عزت نفس نوجوانان در سطح بالاتر و بهتري قرار خواهد گرفت و با احساس اعتماد به نفس و بهره گیري از استعداد و خلاقیت خود به ابراز وجود می پردازند.
مقدمه
ارتباط والدین و فرزندان از جمله موارد مهمی است که سالها نظر صاحب نظران و متخصصان تعلیم و تربیت را به خود جلب کرده است.
خانواده نخستین پایگاهی است که پیوند بین کودك و محیط اطراف او را به وجود میآورد. کودك در خانواده پندارهاي اولیه را درباره ي جهان فرا میگیرد، از لحاظ جسمی و ذهنی رشد مییابد، شیوههاي سخن گفتن را میآموزد، هنجارهاي اساسی رفتار را یاد میگیرد و سرانجام نگرش ها، اخلاق و روحیاتش شکل می گیرد و به عبارتی اجتماعی می شود.
لرنرو گالامبوس1998 نوجوانی را دورهاي از زندگی میدانند که به وسیله چالشهاي اجتماعی و روانشناختی زیادي مشخص میشود. نوجوانان در این دوره رشدي به خاطر تغییرات سریع جسمانی، اجتماعی، هیجانی و شناختی با چالشهاي زیادي روبه رو هستند. والدین راهنمایان بالقوهاي هستند که، به نوجوان کمک میکنند، با موفقیت با این چالشها برخورد کنند
عزت نفس به عنوان یک زمینه تحقیقی تاریخچه غنی دارد که در زیر مجموعه خودپنداره بیش از یک قرن مورد تحقیق قرار گرفته است. محققان و متخصصان بسیاري از رشته ها بر عزت نفس به عنوان یک حوزه با اهمیت تأکید می کنند.
گرینبرگ - - 2008 عنوان می کند که عزت نفس یک نیاز بشري پایه است که بر انگیزه، رفتار و رضایت از زندگی تأثیر می گذارد و به طور معنی داري با رفاه و بهزیستی در سراسر زندگی ارتباط دارد - گوییندان، . - 2009 تحقیقات انجام شده در زمینه عزت نفس نشان دادهاند که عزت نفس در پاسخ به واکنش دیگران به خصوص دیگران مهم، به ویژه والدین رشد میکند
در تحقیق دیگري توسط رونالد، بولانداو دبارون - - 2008 از دادههاي مطالعه ملی سلامت نوجوانان براي ارزیابی همبستگی مستقل و تقابلی مادر و پدري کردن والدین با عزت نفس نوجوانان استفاده شد. نتایج حاکی از این بود که گزارشات نوجوانان از در دسترس بودن فیزیکی، درگیر بودن در امور و کیفیت روابط مادران و پدران شان هر کدام به طور مستقل باعزت نفس نوجوانان ارتباط مثبت معنی داري داشت. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی تأثیر رابطه والد- فرزندي - رابطه بین والدین و فرزندان - بر عزت نفس نوجوانان می باشد و فرضیه پژوهش ما عبارت است از: رابطه والد- فرزندي با عزت نفس نوجوانان ارتباط مثبت معنی دار دارد.
روش پژوهش
جامعه آماري این پژوهش دانش آموزان دبیرستانی منطقه هشت شهر تهران به همراه والدین آنها می باشدکه بطورتصادفی ازبین مناطق 22گانه شهرتهران انتخاب شد. نمونه مورد مطالعه در این پژوهش، شامل 275 دانش آموز - 150 دختر و 125 پسر - پایه اول و دوم دبیرستان بود که با توجه به نسبت دختران و پسران در جامعه آماري بر اساس جدول کرجسی مورگان - - 1975، انتخاب شدند. میانگین وانحراف معیارسن آزمودنیهاي پسر به ترتیب 16/00و0/88 و آزمودنی هاي دختر16/18و0/90میباشد.
ابزار گردآوري اطلاعات: بررسی رابطه والد- فرزندي - : - P-CRS بررسی رابطه والد- فرزندي یکی از آزمونهاي مداد – کاغذي و یک ابزار 24 سوالی براي سنجیدن نظر نوجوانان درباره رابطه آنها با والدینشان است. این مقیاس توسط اي فاین، مورلند و شوبل در سال 1983 با هدف سنجیدن کیفیت رابطه والد- فرزندي تهیه شد و شامل دو فرم - یکی براي سنجیدن رابطه فرزند با پدر و دیگري براي سنجیدن رابطه فرزند با مادر - است.
هر دو فرم مقیاس یکسان است. این مقیاس با ضرایب آلفاي 0/89 تا 0/94 براي خرده مقیاسهاي مربوط به پدر و نیز آلفاي کلی 0/96 و ضرایب آلفاي 0/61 تا 0/94 براي خرده مقیاسهاي مربوط به مادر و نیز آلفاي کلی 0/96 از همسانی درونی خوبی برخوردار است - ثنایی، . - 1388 پژوهشهاي انجام شده در ایران نیز اعتبار و روایی مقیاس را تأیید کرده است. در پژوهشی که پرهیزگار - - 1381 انجام داده است، ضرایب اعتبار محاسبه شده براي پرسشنامه فرم پدر برابر با 0/93 بوده و براي فرم مادر 0/92 که نشان دهنده همسانی درونی خوبی است.
مقیاس رابطه والد- فرزندي ازگروههاي شناخته شده و روایی پیش بین خوب بهره مند است و فرزندان طلاق ویکپارچه را به طورمعناداري از هم متمایز می کند - ثنایی،. - 1388 پرسشنامه عزت نفس روزنبرگ:
این پرسشنامه توسط روزنبرگ - 1989 - بسط و گسترش یافته است که شامل 10 عبارت کلی می باشد و در آن پنج جمله اول با لغات مثبت و پنج جمله بعدي با لغات منفی بیان شده است. همبستگی آزمون- آزمون مجدد در دامنه 0/77 - 0/88 قرار دارد. همچنین همبستگی بالایی با پرسشنامه ملی نیویورك و گاتمن در سنجش عزت نفس دارد، لذا روایی محتوایی١ آن نیز مورد تأیید است. محمدي - - 1384 ضرایب آلفاي کرونباخ و دونیمه سازي این مقیاس را بر روي دانشآموزان دانشگاه شیراز 0/69 و 0/68 و ضریب باز آزمایی پرسشنامه فوق را با فاصله یک هفته 0/77 گزارش کرده است. همچنین رجبی - - 1386 پایایی و روایی آن را مورد ارزیابی قرار داد. ضرایب همسانی درونی ماده ها در کل نمونه دانشجویی 0/84 به دست آمد. ضرایب همبستگی بین هر یک از ماده هاي مقیاس با نمره کل ماده ها از 0/56 تا 0/72 متغیر و همگی در سطح P <0/001 معنا دار بود.
روش اجرا: پس از آنکه مدارس و کلاس ها به طورتصادفی انتخاب شدند، تمام دانش آموزان یک کلاس به طور همزمان باهم تمام ابزارهاي پژوهش را که به یکدیگر متصل شده بودند، تکمیل کردند. قبل از اجراي آزمون و دادن پرسشنامه ها به دانش آموزان توضیحاتی در مورد هدف از اجراي پژوهش و چگونگی پاسخدهی به هر یک از پرسشنامه ها داده شد و گفته شد نیازي به ذکر نام و نام خانوادگی نیست و پاسخها محرمانه باقی می ماند. از آنها خواسته شد با دقت، صادقانه، مستقلا و بدون مشورت با یکدیگر به سوألات پاسخ داده و نگران محدودیت زمانی نباشند. زمان صرف شده براي پاسخ دهی 30 تا 40 دقیقه بود. با نظارتی که به عمل آمد تمام پرسشنامه ها توسط آزمودنی ها به طور کامل و بدون نقص تکمیل شد و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته ها
به منظور بررسی رابطه عزت نفس و رابطه ولی-فرزندي از آزمون رگرسیون به شیوه همزمان استفاده شد. نتایج این تحلیل در جدول شماره یک ارائه شده است.
جدول .1 تحلیل رگرسیون همزمان عزت نفس برحسب رابطه ولی-فرزندي
همان طور که در جدول1 مشاهده می شود، اندازه R2 حاصل از ورود متغیر پیش بین - رابطه والد- فرزندي - به تحلیل بیانگر آن است که این متغیر می تواند 14 درصد از تغییرات متغیر ملاك - عزت نفس - را تبیین نماید. بنابراین رابطه والد- فرزندي می تواند 14 درصد از واریانس عزت نفس را پیش بینی کند.
جدول شمار.2 ضریب رگرسیون رابطه ولی-فرزندي در تحلیل رگرسیون همزمان عزت نفس
نتایج جدول2 نشان می دهد که نسبت F با مقدار 23/58 - ، درجه آزادي 2و - P < 0/0001 معنی دار است و کیفیت رابطه ولی- فرزندي پیشبینی کننده معنی دار عزت نفس نوجوانان است و آن را به طور مثبت پیش بینی می کند . - β= 0/15 -
بحث ونتیجه گیري
نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر حاکی از وجود ارتباط مثبت و معنی دار بین کیفیت رابطه ولی- فرزندي و عزت نفس نوجوانان می باشد.
به این معنی که هرچه کیفیت رابطه نوجوان با پدر و مادر بالاتر باشد، از عزت نفس بالاتري برخوردار خواهد بود. در این راستا می توان به مطالعات ماش و باربر - - 2001 به نقل ازپیراسته،1387 اشاره کرد که به این نتیجه رسیدند که جدایی از والدین و سطوح پایین کنترل والدین و داشتن ارتباط نامطلوب با فرزندان به طور ناپیوسته و منفی با میزان پایین عزت نفس، افسردگی و رفتارهاي خصمانه ارتباط داشتند.
همچنین کرنیز - - 2003 ذکر کرد که فقدان گرما - صمیمیت - یا عدم پذیرش با محبت و عاشقانه والدین، براي عزت نفس فرزندان مضر می باشد. والدینی که خشن و ناملایم هستند یا عشق را از فرزندان خود دریغ می کنند، تأثیر منفی روي عزت نفس آنها خواهند گذاشت
طبق یافته هاي کرنیز و گلامن - - 2003، والدینی که فرزندان خود را حمایت می کنند و نسبت به آنها تایید کننده و پاسخ دهنده هستند، فرزندانی با عزت نفس بالاتر تربیت می کنند. همچنین این فرضیه با پژوهش انجام شده توسط بولاندا و ماجومدار - - 2008 مطابقت دارد که نشان داد نوجوانانی که گزارش کرده بودند با والدین شان رابطه با کیفیت تري دارند و والدینشان از نظر فیزیکی در دسترس و در امور آنها درگیر می باشند، عزت نفس بالایی دارند.
کریپس و زیرومسکی - - 2009 نیز در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که حمایت و درگیري والدین - در امور نوجوان - به طور مثبت روي احساسات نوجوان از سلامت روانشناختی به ویژه عزت نفس،خودسنجی وروابط با همسالان - روابط اجتماعی - تأثیر دارد.
این نتایج سازگار با مطالعات قبلی می باشد که اظهار داشتند روابط والد- فرزندي با کیفیت بالا با عزت نفس بیشتر در نوجوانان ارتباط دارد - بوتل،2009به نقل از هولمن ،. - 2010 درتبیین این یافته می توان گفت، عزت نفس یکی از متغیرهایی است که نتیجه ي رابطه والد- فرزندي باکیفیت می باشد. یعنی هرچه رابطه والد- فرزندي باکیفیت تر و بهتر باشد عزت نفس در نوجوانان رشد بیشتري خواهد داشت.
در تایید این نکته می توان اشاره کرد که والدینی که نسبت به فرزندانشان بی تفاوت هستند یا والدین براي مدت طولانی غایب هستند، فرزندانی با سطح پایین تري از عزت نفس دارند. از این یافته می توان در برنامه هاي آموزش والدین در مدارس و مهدکودك ها سود برد و با آگاه کردن والدین از این مساله که نوع وکیفیت رابطه آنها با فرزندانشان چه تاثیري برعزت نفس آنها خواهد گذاشت،گامی در جهت بالا بردن عزت نفس کودکان و نوجوانان برداشت، چون فرد داراي عزت نفس بالا، به راحتی از شکست ها وموانع عبور خواهدکرد . چون به خود، ارزشها و توانمنديهاي خود ایمان کامل دارد.
