بخشی از مقاله
چکیده:
هدف اصلی آموزش بزرگسالان توسعه نیروی انسانی است، که درسرنوشت جامعه خود از لحاظ فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مشارکت موثر داشته باشند. برای حصول این منظور لازم است کلاس های درس به فرایندی پویا تبدیل شود که بستر مناسبی برای رشد خلاقیت است. از طرفی روش تدریس مشارکتی، یکی از راهبرد های آموزشی موثر در آموزش بزرگسالان است. نه تنها آموزش مطالب درسی را به روشی فعال دنبال می کند، بلکه شرایط را برای آموزش بهتر نیز فراهم می نماید.
در این راهبرد از یادگیرندگان خواسته می شود به صورت گروهی کار کنند و معلم آنها را به شیوه های کار با هم هدایت، مشاهده و کنترل می کند.در مقاله حاضر ، که پژوهشی توصیفی - تحلیلی است، به تاثیر انتخاب روش تدریس مشارکتی در آموزش بزرگسالان با تاکید بر نقش معلم پرداخته است.
بطور خلاصه، بکارگیری این رویکرد می تواند زمینه را برای اصلاح و ارتقاء سطح یادگیری، روش های تدریس و توسعه مهارتهای حرفه ای معلمان مهیا نماید. از این رو ، پیشنهاد می شود معلمان روش های فعال تدریس را به خوبی فرا گرفته و این روش ها را در کلاس های درس اجرا کنند و همچنین در جهت تغییر نگرش یادگیرندگان نسبت به کار گروهی نیز گام بردارند.
مقدمه
امروزه آموزش را فرایند منظم یادگیری می دانند که در آن اطلاعات، مهارت ها، نگرشهای دانش آموزان تقویت می شود و گسترش می یابد - فضلی خانی، 1382، ص. - 10 یکی از عناصر اصلی در هر برنامه آموزشی روش تدریس است که بر اساس هدف خاصی و بر پایه ویژگی های شناختی شاگردان انجام می شود و موجب تغییر آنها می شود
از اهداف تعلیم و تربیت در جوامع پیشرفته تکوین شخصیت افراد برای کسب مهارت های اساسی زندگی است و آموزش بزرگسالان فعالیتی است سازمان یافته به منظور ایجاد جامعه در حال یادگیری از طریق انتقال دانش و مهارت روز آمد به بزرگسالان تا بتوانند در جهت تکامل و تعالی حرکت کنند و در سرنوشت جامعه خود از لحاظ فرهنگی، سیاسی، اقتصادی مشارکت فعالانه داشته باشند
آشنایی با روش ها و فنون و به کار گیری آن ها موجب می شود که هدف های تعلیم و تربیت با سهولت بیشتری در مدت زمان کوتاهتر تحقق یابند
برای نیل به این هدف، روش های فعال تدریس زمینه های مناسب را فراهم خواهد کرد که در تحقق اهداف آموزش پرورش، روش تدریس موفقی به نام مشارکتی1 وجود دارد
همچنین معلم مجری نهایی برنامه های تربیتی است و به قول کریمرز - - 1993عنصر کانون فرایند های آموزشی، محسوب می شود. معلم در جریان آموزش این امکان را بدست می آورد، شاگردان را به فعالیت فرا خواند ، به نحوه شکل گیری دانش و علم آشنا گرداند، به پژوهش های موثر و به مشارکت در یادگیری بکشاند
همچنین امکان تا ثیر گذاری معلم بر جریان تعلیم تربیت است که به نقش اواهمیت بسزایی داده است
مربی بزرگسال نیازمند است بر خی از احتیاجات اساسی را درک نموده و آنها را حین هر فعالیتی که به آموزش بزرگسالان مربوط میگردد مورد توجه قرار دهد
بهترین برنامه های درسی در صورت فقدان معلم کار آمد و کار گذار فکور توفیق چندانی نخواهد داشت. با توجه به این مسائل نقش و وظایف معلمان در آموزش بزرگسال تغییر کرده و آن ها رسالت و مأموریت سنگین تری به دوش دارند. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به تبیین مفهوم روش تدریس مشارکتی در آموزش بزرگسالان با تاکید به نقش معلم می پردازیم.
الگوی تدریس مشارکتی
به طور کلی روش های مختلف آموزش و تدریس برای برنامه های درسی ارائه شده است. هر یک از آنها در وضعیت ها و موقعیت های مختلف دارای کاربرد های ویژه ای هستند. در اینجا به آن دسته از روش تدریس پرداخته می شودکه در آموزش بزرگسالان از قابلیت و کاربرد بیشتری بر خوردار می باشد.
یادگیری مشارکتی
این روش یکی از متداول ترین روشهای تدریس به بزرگسالان است و به همین دلیل در مورد آن بسیار سخن می گویند.
این روش با روبه رو ساختن فراگیران با یک مساله شروع می شود. فراگیران به ارائه عکس العمل و واکنش جهت کشف آن مساله می پردازند. در ادامه مربی با طرح سوالهایی چون: چه موضعی دارند؟ چه چیزی را می فهمند؟ چگونه مطالب را سازمان می دهند؟وچه احساس می کنند؟ فراگیران رابه تفاوت های موجود در واکنش ها و عکس العمل ها هدایت می کند. با شناخت و درک این تفاوت ها و نظرات متفاوت از سوی فراگیران مربی آنها راجهت تحلیل و بررسی سازماندهی مطالب و اطلاعات و سپس به ارائه راه حل هدایت می کند در ادامه گروه به ارزشیابی راه حل های ارائه شده برای مساله می پردازد. در نهایت گروه تصمیم گیری می کند در این روش مربی نقش تسهیل گر و مشاور را دارد که نسبت به مساله و فرایند اجرای تشریک مساعی آگاهی دارد و فراگیران رادر تدوین طرح اقدام و ترتیب گروه کمک می-کند
این روش بدان سبب مفید است که می تواند نگرش افراد شرکت کننده را در جلسه و بحث تغییر دهد. همچنین می تواند در تقویت روابط انسانی و خود شناسی موثر بوده، تمایل شنیدن اندیشه های جدید را بر می انگیزد. از این رو نقش معلم هدایت تجربه اندوزی و شیوه صحیح به گونه ای است که طی آن ادراکات و دانشها کسب شوند و این اکتسابها به نوبه خود فرایند رشد و نمو را تسهیل کنند
تعریف و ماهیت آموزش بزرگسال
اگر ما جامعه خود را به صورت یک نظام شکوفا و در حال پرورش که می کوشد به اعضای خود آزادی لازم راجهت رشد نمودن و اظهار وجود بعنوان انسانهای خلاق عرضه نماید مشاهده نمائیم در این صورت بدیهی است ناگزیر خواهیم بود دانش ضروری را جهت عمل کردن در چنین جامعه ای دارا باشیم ما بایستی یاد بگیریم که نقش خود را بعنوان شهروندان آزاد ومسئول ایفا نمائیم. از آنجائی که در این روند مداوم و در حال نمو مشارکت داریم نیاز های یادگیری ما بعنوان افراد بزرگسال نیز مداوم و در حال تغییر میباشد.
آموزش برای بزرگسالان میتواند هر نوع از یادگیری که چیزی به ذخیره علمی ایشان اضافه نماید نظریات و طرز تفکر و یا اندیشه های ایشان را تغییر دهد و دید آنها را گسترش داده و یارفتار ایشان را عوض نماید باشد این آموزش میتواند از نوع سازمان یافته د رکلاس و یا در مدرسه باشد و یا می تواند یک کوشش گروهی بنام کار آموزی مشارکت باشد. برنامه مطالعه که مربیان را برای رشته آموزش بزرگسالان تربیت مینماید به یادگیری نحوه تدریس به افراد بزرگسال، نحوه یادگیری بزرگسال و نحوه فراهم آوردن تشکیلات روند یادگیری= تدریس جهت ایجاد برنامه های مناسب و مولد آموزش بزرگسالان مرتبط میگردد هدف مربی کمک به فراگیران در فهم نیازها و ارزشهایشان است که بتوانند آموزش و یادگیری مثمر ثمر تری داشته باشند
سلسله مراتب نیازها و آموزش بزرگسال
نولز نیاز های مازلو را در پنج طبقه تقسیم می کند.در این تقسیم بندی، سه طبقه خویشتن یابی، آگاهی و فهم و زیباشناختی در یک طبقه قرار داده می شود.
نیاز زیستی و فیزیولوژی: اولین نیاز انسان نیاز حیاتی اوست. جایگاه آموزش در زندگی روزمره روشن می شود بزرگسال بر این باور می رسد که با آموزش و یادگیری، به نحو بهتر و مطلوب تر ی می تواند نیاز زیستی و فیزیولوژی خود را پاسخ دهد
نیاز ایمنی: بایستی به این امر توجه داشت که بزرگسال در زمان آموزش احساس عدم امنیت نکند نیاز تعلق و اجتماعی شدن: بایستی شرایط محیط آموزشی به گونه ای باشد که بزرگسال در گرو های آموزشی و کلاسی مورد پذیرش همگان قرار گیرد محیطی که از پویایی برخوردار باشد، و بین افراد گروه کلاسی، تعامل وجود داشته باشد این امر باعث ایجادارتباط چند گانه بین بزرگسالان فراگیر و پاسخگوی نیاز تعلق گروهی و اجتماعی آنان خواهد شد
نیاز احترام : فعالیت آموزشی که برای بزرگسال انجام می پذیرد باید برخورد محترمانه داشته باشندنیاز خود یابی : بزرگسال با مشارکت فعالانه در حوزه های وسیع تر اجتماعی و فرهنگی و آموزشی با گسترده کردن فعالیت خود در این زمینه ها سعی می کند به این نیاز خود پاسخ گویند بزرگسالان اگر این احساس را داشته باشند که هر قدر آموزش و یادگیری گسترش یابد به همان نسبت با سادگی و مطلوبیت بیشتری می توانند به اهداف عالیه خود برسند با انگیزه بیشتری در کلاس ها شرکت خواهند کرد.
از این رو شناخت یک مربی از بزرگسالان و آگاهی ودرک او نسبت به نیاز های بزرگسالان، کمک زیادی به آنها در یاری به بزرگسالان می نماید چرا که برنامه های آموزشی بزرگسالان بایستی با نیاز ها و واقعیت های زندگی آنها مطابقت داشته باشد بزرگسال این احساس را داشته باشد که با آموزش می تواند به تمامی نیاز های خود پاسخ دهد
اصول آموزش مشارکتی بزرگسالان
برنامه های آموزش بزرگسالان باید فعالیتهای مشارکتی فراگیران را تسهیل کند.
-1آموزش مشارکتی فراگیر محور است:مدرس خوب باید موضوع مورد تدریس را به طریقی ارائه دهد که با تجارب زندگی فراگیران منطبق باشد بر اساس دانش آنها تنظیم شود، نیاز های حرفه ای آنها تامین نموده، یادگیری آنها را تسهیل نماید.
