بخشی از مقاله
چکیده
»هدف اصلی« این تحقیق، شناخت تاثیر روش های تربیتی مربیان پرورشی مدارس بر درونی کردن ارزشهای دینی دانش آموزان دوره ابتدایی شهرهای شرق استان مازندران در سال تحصیلی 1393-94 بود. »روش تحقیق« در این مطالعه توصیفی از نوع زمینه یابی انتخاب شد.جامعه آماری کلیه معلمان ابتدایی شهرهای شرق استان مازندران به تعداد 1000 نفر - 478مرد و 522زن - بودند که براساس روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 478 نفر 133 - مرد و 145زن - به عنوان نمونه انتخاب شدند
روش گردآوری داده ها« به دو طریق کتابخانه ای و میدانی و »ابزار گردآوری اداده ها« پرسشنامه محقق ساخته با طیف 5 گزینه ای لیکرت با پایایی برابر0/97 بدست آمد. »روش تجزیه تحلیل داده ها« آمار توصیفی و آمار استنباطی - آزمون تی تک گروهی ومستقل - بااستفاده از نرم افزار spss انجام شد.
»نتایج تحقیق« نشان داد، روش های تربیتی مربیان پرورشی مدارس ، بر بردرونی کردن ارزشهای دینی دانش آموزان موثراست. همچنین مؤلفه های محتوای کتب درسی ،فضاوجوحاکم برمدارس ،روش تدریس معلم وخانواده بردرونی کردن ارزشهای دینی دانش آموزان مؤثر است.
.1 مقدمه
در زندگی امروز، با توجه به دنیای پیشرفته وپیچیده، کار نهاد ها ی آموزشی بسیار سخت و مشکل شده است. با توجه به ا ین که یکی از محور ها ی اسا سی وجود ا نبیای ا لهی، تعلیم و تربیت انسان ها بوده ا ست؛ در نتیجه ا ین محور باید مورد توجه نهاد ها ی آموزشی در جامعه قرار بگیردو این امر مستلزم استفاده ی مطلوب از تمام برنامه های آموزشی، با توجه به محورهای معارف دینی می باشد.
آموزش و پرورش ، یکی از این نهادهای آموزشی است که از اولویت خاصی برخوردار بوده و امروزه ، اندیشمندان و جامعه شناسان به اهمیت بیشتر پرورش نسبت به آموزش معترف هستند و عقیده دارند که آ موزش بدون پرورش نه تنها سازنده نیست بلکه می تواند مخرب هم باشد . آموزش وپرورش به صورت بالقوه ، هم استعداد سازندگی و نو سازی و هم استعداد ویران گری و تخریب درتمام سطوح را دارد. لذا عدم برنا مه ریزی صحیح درآموزش و پرورش ، می تواند نیرو و استعداد نسل آینده را در معرض تهدید و نابودی قرار دهد.در ین میان بحث ارزش ها، یکی از مهم ترین و در عین حال پیچیده ترین مباحث در فلسفه ی تعلیم و تربیت و فلسفه ی اخلاق است.
در عصر کنونی، رسالت اصلی آموزش و پرورش ایجاد تغییرات مطلوب در نگرش ها،شناخت ها و در نهایت، رفتار انسان هاست. - قربان زاده - رسیدن به این هدف می تواند از طریقطرّاحی مطلوب نظام های آموزشی، برنامه درسی، روش تدریس مناسب و محتوای آموزشی استاندارد شده باشد .در اینجا نیز نقش محتوای درسی و روش تدریس، پر رنگ جلوه می نماید. علاو بر این رسالت، رسالت دیگری نیز بر عهده آموزش و پرورش است که آن را درسرلوحه برنامه های خود قرار داده است :
انتقال ارزش های دینی به نسل های جدیدمسلّماً. این هدف برای اجرایی شدن، باید از مجرای اصول، روش ها، ابزار و محتوای درسی عبورکند .در واقع، برنامه درسی مناسب همچون محتوای غنی آموزشی و روش تدریس خوب،می تواند در پیاده سازی ارزش های دینی در میان نسل های جدید، نقش آفرین باشد .
این نقش آفرینی زمانی اتفاق می افتد که باطرّاحی و انتخاب متن آموزشی و روش تدریس مناسب، تغییرات مطلوبی در حوزه شاختی دانش آموزان نسبت به ارزش های دینی،نگرش ها و طرزتلقّی آنها در حوزه عاطفی و شکل گیری رفتار صحیح آنان در حوزهرفتاری ایجاد شود.در این میان، تغییر نگرش افراد، به ویژه دانش آموزان و چگونگی درونی سازی آن درشخصیت ایشان، از جمله مسائل مهمی است که مورد توجه برخی از پژوهشگران قرارگرفته است و این موضوع در جوامع اسلامی بیشتر به چشم می خورد.
حفظ جوامع از انحرافات اخلاقی و نیل انسان به رشد و کمال ر ا می توان در سایهآموزش ارزش ها و اخلاق و درونی شدن آن در شخصیت افراد دانست .تحقق این امرنیازمند آسیب شناسی، شناسایی فرصت ها و تهدید ها و یافتن راه کارهای عملی و به طورخلاصه، یک راهبرد مناسب است که به پژوهش های تجربی و میدانی نیاز دارد.از سوی دیگر، بیش از همه، نسل جوان و نوجوان در معرض انحرافات اخلاقی وهجمه های فرهنگی غرب قرار می گیرند و ضرورت آموزش و تربیت اخلاقی و ارزشی این قشر بر کسی پوشیده نیست .نیل سریع و آسان این گروه به شخصیت سالم دینی واجتماعی و تحصیل آنها در مدارس آموزش و پرورش از جمله فرصت هایی به شمارمی رود که شایسته است برای آنها برنامه ریزی شود .بنابراین، ضروری به نظر می رسد که پژوهش های میدانی در زمینه تحول و تغییر نگرش نسبت به ارزش ها در قشر جو ان ونوجوان صورت پذیرد.
»محتوای درسی« و» روش تدریسمعلّم« از جمله ابعاد مهم نظام های آموزشی و از ارکان اساسی و تأثیرگذار در شیوه یادگیری دانش آموزان به شمار می آیند. محتوای درسی .مجموعه ای است از:شناخت ها - تعاریف، اصول، قواعد و... - ، مهارت ها - روش انجام گام به گام کارها - و عوامل نگرشی یک عنوان درسی که با ترتیب و توالی ویژه ای در قالب فنون معین و از طریق رسانه های مناسب، به فراگیران ارائه می شود
ضرورت تدوین محتوای درسی مطابق اصول استاندارد برنامه درسی در جهت رشد وپاسخ گویی به نیازها و علایق دانش آموزان، در نظام های آموزشی بر اندیشمندان و صاحب نظران ، این حوزه پوشیده نخواهد بود . وقتی معلم خوب درس می دهد به شاگردان کمک می کند تا خوب بیاموزند .یک الگوی تدریس خوب می تواند سهولت بخش یادگیری دانش آموزانی باشد که دارای ذخایر یازراهبردهای پرتوان برای کسب تعالیم بشری و الهی اند.
از ضروریات حرفه معلمی و شایستگی های این شغل آن است که معلم در این اندیشه باشد که در کلاس درس چه چیزهایی باید آموخته شود؟ چگونه باید آموخته شود؟ و به چه کسانی آموخته شود؟ اینکه چه چیزی را بیاموزد، منجر به تدوین محتوا و متن غنی آموزشی می گردد .این که چگونه باید آموخته شود، منجر بهطرّاحی و انتخاب روش تدریس مناسب خواهد شد .و اینکه به چه کسانی آموخته شود، منجر به شناخت نیازها و علایق دانش آموزان مطابق مراحل رشد در تدوین محتوا و انتخاب روش تدریس می گردد.
در بخش ضروت پژوهش، ذکر این نکته لازم است که تربیت انسان در مسیر رشد ونیل به کمالات انسانی، ازاهداف والای دین مبین اسلام است .رشد فضایل و ارزش ها درانسان و پرهیز از رذایل اخلاقی، به داشتن یک منش و شخصیت خوب در انسان کمکفراوان می کند .این آموزش و تربیت در سنین نوجوانی و جوانی از موفقیت بالایی برخوردار خواهد بود .آموزش ارزش ها و رشد فضایل در این سنین، به پایداری رفتارارزشی و اخلاقی آنهامنجر شده، به ارزشی بودن آنها در خانواده و جامعه کمک می کند.
در این میان، ارزش عفاف و پاک دامنی و اهمیت آن بر آشنایان با مکتب اخلاقی اسلام پوشیده نیست .به ویژه نقش و جایگاه این ارزش و درونی سازی آن در نوجوانان و جوانان،که در سنین بحرانی رشد هستند، از اهمیت بالایی برخوردار است .از سوی دیگر، آموزش و پرورش ارزش ها در جهت درونی سازی ارزش عفاف، نیازمند یک راهبرد قوی، بستری مناسب و برنامه ریزی صحیح است .
از این رو، ضروری به نظر می رسد که برای پوشش دادن به اهداف تربیتی انسان و جلوگیری از انحرافات اجتماعی، ارزش عفاف از طریق برنامه درسی مناسبطرّاحی گردد و به اجرا درآید . این خود نیازمند یک تحقیق میدانی است که پژوهش حاضر با طرح این سؤال که چگونه می توان ارزش های دینی را از طریق روش های تربیتی مربیان پرورشی در دانش آموزان درونی ساخت، به دنبال تولید یک برنامه درسی مناسب در این زمینه است .در این زمینه، تحقیقات متعددی انجام گرفته است که به برخی آنها در زیر اشاره می شود:
قربان زاده به این نتیجه رسیده است که بین عوامل خانوادگی، آموزشگاهی واجتماعی با رشد باورهای دینی ارتباط و همبستگی وجود دارد.خادمی نیز به این نتیجه رسیده است که عوامل گوناگون درون مدرسه ای همچون روشهای برخورد مربیان،معلمان، مدیران و معاونان، محتوای کتب درسی و فضای فیزیکی مدرسه می تواند در تحقق این امر مفید باشد و نقش هر یک از آنان را در درونی سازی ارزش های اسلامی مشخص می کند. خیری به این نتیجه رسیده است که در درونی کردن ارزش های دینی و مذهبی ،تبیین ارزش های مذکور به صورت اصولی ودرست و نیز نقش الگوی معلم، به عنوان کسی که خود بیان کننده ارزش ها برای دانش آموزان است، نقش مهمی دارد.
قنبرلو همچنین به این نتیجه رسیده است که بین رفتار و کردار دبیران دروس گوناگون در قالب الگوهای عملی برای دانش آموزان، رفتار و کردار عملی معلمان دینی و قرآن، مربیان امورتربیتی به عنوان الگوی عملی، و درونی شدن ارزش ها، رابطه معناداری وجود دارد. سلیمانی نیز به این نتیجه رسیده است که 58 روش عملی برای درونی سازی ارزش ها در جوانان ازدیدگاه آیات و روایات وجود دارد که مسئولان امر تعلیم و تربیت می توانند از آن استفاده کنند.
دراین تحقیق به دنبال هدف اصلی شناخت تاثیر روش های تربیتی مربیان پرورشی مدارس بردرونی کردن ارزشهای دینی دانش آموزان فرضیه های زیرمطرح می شود:
· فرضیه اول - اصلی - . روش های تربیتی مربیان پرورشی مدارس بردرونی کردن ارزشهای دینی دانش آموزان موثراست.
· فرضیه دوم . محتوای کتب درسی بردرونی کردن ارزشهای دینی دانش آموزان موثراست.
· فرضیه سوم . فضاوجوحاکم درمدارس بردرونی کردن ارزشهای دینی دانش آموزان موثراست.
· فرضیه چهارم . روش تدریس معلم بردرونی کردن ارزشهای دینی دانش آموزان موثراست.
· فرضیه پنجم . خانواده بردرونی کردن ارزشهای دینی دانش آموزان موثراست.
.2 روش شناسی
روش تحقیق دراین مطالعه توصیفی ازنوع زمینه یابی انتخاب شد. جامعه آماری کلیه معلمان ابتدایی شهرهای شرق استان مازندران به تعداد 1000 نفر بودند که براساس روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 478نفر 133 - مرد و 145زن - به عنوان نمونه انتخاب شدند..روش گردآوری داده ها به دو طریق کتابخانه ای و میدانی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته با طیف 5 گزینه ای لیکرت بوده که جهت تعیین روایی صوری ومحتوایی در اختیار پنج نفر از متخصصان و صاحب نظران امر قرار گرفته و سپس با نظرات آنان اصلاحات و تغییرات مورد نیازرا اعمال نموده و نهایتاً به تایید اساتید راهنما و مشاور رسیده است. همچنین ازطریق محاسبه همسانی درونی به روش آلفای کرونباخ، مقدار پایایی برابر0/97بدست آمد. »روش تجزیه تحلیل داده ها« آمار توصیفی و آمار استنباطی - آزمون تی تک گروهی ومستقل - بااستفاده از نرم افزار spss انجام شد.
3. یافته ها
· فرضیه اول - اصلی - . روش های تربیتی مربیان پرورشی مدارس بردرونی کردن ارزشهای دینی دانش آموزان موثراست.
جدول : 1 آزمون فرضیه اصلی با استفاده از آزمون t تک نمونه ای
یافته های جدول 1 نشان دادکه میانگین رتبه پاسخ های ارائه شده توسط نمونه آماری در مورد تاثیر روش های تربیتی مربیان پرورشی مدارس بردرونی کردن ارزشهای دینی دانش آموزان بر اساس طیف لیکرت ، 4/05 از5 می باشد
