بخشی از مقاله
مقاله بررسي نگرش دانش آموزان نسبت به نقش پرورشي مشاور در مدارس متوسطه (موردي دبيرستان دخترانه هرنگ و پسرانه کوخرد)
چکيده :
هدف آموزش و پرورش عبارت است ازکمک به شايسته بارآوردن هرکودک ونوجوان ، وهدف مشاور هم جزاين نيست که کودک ونوجوان را درتکميل اين شايستگي وموفقيت در حل مشکلات با رفع موانع ورسيدن به اين هدف کمک کند. به همين دليل آشنايي با عملکرد مشاوران که يکي ازعناصر اصلي نيروي انساني مورد نيازمدارس مي باشند مستلزم مطالعه ، بررسي وتحقيق فراوان مي باشد . ما دراين پژوهش سعي کرديم کل نگرش دانش آموزان نسبت به نقش مشاور درمدارس را مورد بررسي قراردهيم . بدين منظور نمونه اي به حجم ٦٠ نفرازدانش آموزان دبيرستان پسرانه و دخترانه با استفاده از روش نمونه گيري تصادفي خوشه اي انتخاب شدند و بوسيله پرسشنامه نقش مشاوردرپيشرفت دانش آموزان ، مورد آزمون قرارگرفتند. نتايج پژوهش حاکي ازآن است که درفرضيه هاي اول ، دوم ، سوم ، چهارم ، ششم ، هفتم ، هشتم ، نهم ، دهم ، يازدهم و دوازدهم معني دارنبوده ، پس نتيجه گيري مي شود که بين نگرش دانش آموزان پسر و دختر نسبت به نقش مشاورتفاوت معناداروجود ندارد.ولي درفرضيه پنجم نتيجه معني دارمي باشد يعني بين نگرش دانش آموزان پسر و دختر نسبت به نقش مشاورتفاوت وجود دارد.
کلمات کليدي: مشاور، نقش پرورشي، مقطع دبيرستان ، جنسيت دانش آموز.
١. مقدمه
راهنمايي ومشاوره ازخدماتي است که با ديدي انساني درجهت پيشگيري ازبروزمشکلات درجوامع مختلف وهمچنين کشورما ارائه مي شود وبا توجه به جواني ونوپايي آن ، لااقل درجامعه ما، امروزه روبه رشد بوده وگام هاي نسبتاٌ مؤثري درتوسعه ي آن برداشته شده است . بنابراين کمک به آموختن مهارتهاي زندگي ازضرورتهاي ارزشمندي است که تقويت فرآيند مشاوره وراهنمايي ازطريق مشاوران دانا ودلسوزرا ميسرمي سازد. هدف آموزش وپرورش عبارت است ازکمک به شايسته بارآوردن هرکودک و نوجوان ، وهدف مشاوره هم جزاين نيست که کودک ونوجوان را در تکميل اين شايستگي وموفقيت درحل مشکلات با رفع موانع ورسيدن به اين هدف کمک کند. از وظايف مدرسه تنها کمک به دانش آموزدريادگيري درسي نيست ،
بلکه هدف ، پرورش افرادي شاد و کاردان ومتکي به نفس به همان اندازه حائزاهميت است . نيل به هدف نهايي مستلزم کمک به رشد همه جانبه شخصيت وپيشرفت کلي آنان است . مشاوره به طرق مختلف برکارآمدي تحصيلي افزوده وبرنامه دروس دانش آموزان دبيرستاني را اصلاح مي کند.(تارويردي زاده ، ١٣٨١).
براساس اهداف نظام آموزش وپرورش ، مشاوره در مدارس شامل هدايت تحصيلي ، شغلي ورفتاري مي باشد که موجب بازدهي و کارآمدي بيشترنظام آموزشي، پيشرفت تحصيلي دانش آموزان وتقليل مشکلات رفتاري دانش آموزان وداشتن ارتباط مناسب با همسالان خود وهمچنين باعث افزايش اعتماد به نفس دانش آموزان مي شود. اين گونه خدمات وسيله اي تسهيل کننده درنظام آموزشي محسوب مي شوند که دانش آموزان را ياري مي دهند که موانع مختلف را ازسرراه برداشته وسريعتربه هدف برسند. ازطرفي ارزشيابي مستمرومداوم وبررسي نقاط ضعف وقوت کارکارشناسان وارائه پيشنهادها به منظورجبران کمبودها ونارساييها موجب جلوگيري ازشکست مجدد کارراهنمايي ومشاوره خواهد شد(تارويردي زاده ،١٣٨١) جامعيت وکاربرد خدمات راهنمايي ومشاوره باعث شده است تا امروزه اکثرسازمان ها، نهادها و مراکز علمي وآموزشي ازاين خدمات دردستيابي به اهداف خود استفاده کرده ونسبت به توسعه ي کمي وکيفي آن اقدام کنند. ضرورت استفاده ازخدمات راهنمايي ومشاوره درهرسازمان يا نهاد با توجه به اهداف وشرايط آن سازمان ممکن است متفاوت باشد. درآموزش وپرورش محورکارتعليم وتربيت وآماده کردن فرد براي زندگي فردي واجتماعي است .
٢. مروري بر مطالعات پيشين
٢-١- مطالعات خارجي
جرج وکريستياني (١٩٩٠) وجود چند خصيصه را درکارآيي مشاوران ضروري مي دانند که عبارتند ازتوانايي ايجاد رابطه صميمانه وعميق با ديگران ، پذيرش خويشتن ، آگاهي ازارزشها وعقايد خود، پذيرش مسؤوليت ، داشتن تجربه ومهارت لازم ، داشتن اهداف واقع بينانه .
شرتزرواستون (١٩٧٤) مشاوران کارآمد وغيرکارآمد را درزمينه تجربه ، نوع رابطه وعوامل شخصيتي ازيکديگرتفکيک مي کنند. ازطرفي، داشتن حداقل درجه کارشناسي ارشد دررشته مشاوره ازديگرشرايطي است که دربسياري ازکشورها براي احرازشغل مشاوره ضروري مي باشد. هرمن ويژگيهاي شخصيتي مشاورازقبيل ايجاد تفاهم ،همدلي، توجه به مراجع وايجاد رابطه باز را مهمترين عامل کيفيت درمان مي دانند(به نقل ازپترسون ونيسن هولز،١٩٩٥)
٢ ٢- مطالعات داخلي
کاوياني وهمکاران (١٣٨٣) با کاربرد روش شناسي کيفي، به نقد جايگاه مشاوران مدارس وموانع مشاوره روان شناختي پرداختند . شيوه دستيابي به انگاره هاي ذهني مشاوران مدارس ، کاردرگروههاي متمرکز،بحث گروهي وذهن انگيزي بود.
يافته ها درچند محورطبقه بندي شدند. جايگاه کنوني مشاوران مدارس ، نگرش مسئولان به مشاوران ، نگرش دانش آموزان به مشاوران ، نگرش مشاوران به خود و رشته خود، آميختن نقش مشاوربا نقش هاي ديگر، نگرش اجتماع وشيوه هاي ارتقاي جايگاه مشاوران درمدارس ، نتايج ، اين فرض را که عدم شکل گيري ساختارهاي ذهني مناسب ، باعث عملکرد مطلوب مشاوره روان شناختي شده است تاييد مي کند. تجزيه وتحليل يافته ها، کاوش براي رسيدن به راه حل ها و پيشنهادها است .
تحقيقي تحت عنوان بررسي انتظارات دانش آموزان ، والدين ومديران از مشاوره توسط محسن مشکبيد حقيقي درسال ١٣٧٣ انجام گرفت . يافته هاي تحقيق نشان مي دهد که نوجوانان براي مشاوره پيرامون موضوعات خاص تمايل دارند به افراد متفاوتي مراجعه کنند. دانش آموزان دختربراي بدست آوردن اطلاعات درباره جنس مخالف به دوستان خود مراجعه مي کنند وآنها تمايل دارند که درزمينه هاي ملاک انتخاب همسر، انتخاب دوست ، انتخاب رشته تحصيلي بدست آوردن اطلاعاتي درباره بلوغ جنسي وروابط زناشوئي ورفع مشکلات مالي وانتخاب شغل به پدرومادرخود مراجعه کنند.دانش آموزان دختربگنجيراي مشاوره پيرامون اختلافات پدرومادرترجيحاٌ مشاورمدرسه را انتخاب مي کنند.دانش آموزان پسرپيرامون مشاوره براي بدست آوردن اطلاعات درباره بلوغ جنسي مشاوررا ترجيح مي دهند.
تحقيقي که توسط عسگري و اصغري گنجي (١٣٧٢) انجام شد به بررسي نقش مشاوره درکاهش ميزان تمايل به اختلالات رفتاري دانش آموزان شاهد پسرمدارس راهنمايي مناطق تهران پرداخته است . درراستاي اين تحقيق اين سؤال مطرح شد که دانش آموزاني که ازخدمات مشاوره درمدرسه بهره مند هستند، درمقايسه با دانش آموزاني که ازاين خدمات درمدارس بي بهره اند، تمايل کمتري به اختلالات رفتاري دارند.براساس اين سؤال ،هشت فرض برطبق تست وودورث که داراي هشت آيتم (هيجان پذيري، وسواس ، تمايل به گوشه گيري، تمايل با رفتارپارانوياک، تمايل به افسردگي، تمايلات تهاجمي،تمايلات بي قراري وتمايلات ضداجتماعي) طرح شد براي بررسي هشت فرض ازروش تحقيق علي يا پس ازوقوع استفاده شده است .جامعه آماري مورد مطالعه شامل کليه دانش آموزان شاهد پسرمدارس راهنمايي پايه ي اول تا سوم مناطق آموزش وپرورش تهران مي باشد. با استفاده ازروش نمونه گيري خوشه اي، يکصد وبيست نفردانش آموزبه شيوه تصادفي انتخاب شدند. روش جمع آوري اطلاعات دراين تحقيق ازطريق مطالعه کتابها،مجلات پايان نامه ها واجراي آزمون وودورث مي باشد. براي تجزيه وتحليل داده ها واطلاعات از بررسي رابطه هوش هيجاني بر بسط .تکنيکهاي آمارتوصيفي (فراواني، درصدفراواني، جداول و رسم نمودارها) ونيزازآماراستنباطي (آزمون z براي معناداربودن تفاوت دونسبت مستقل )استفاده شده است .تجزيه وتحليل داده ها نشان داد که از هشت فرض مطروحه ٥ فرض (فرضهاي شماره ٦،٥،٣،٢،١) موردتآييد قرارگرفته و٣ فرض (فرضهاي شماره ٨،٧،٤) رد شده است .بنابراين ،اين نتيجه به دست آمد که نقش مشاوره درکاهش ميزان تمايل به اختلالات رفتاري مؤثر واقع شده است .
٣. روش تحقيق
١ ٣- آزمودنيها
دراين پژوهش دانش آموزان دوره متوسطه مي باشند که درسال تحصيلي ٨٦-٨٥مشغول به تحصيل هستند که اين آزمودنيها را دانش آموزان مشغول به تحصيل دردبيرستان دخترانه دريانورد هرنگ ودبيرستان پسرانه مولوي کوخردواقع درشهرستان بستک تشکيل مي دهد که تعداد آنها ٦٠ نفرمي باشد.
٢ ٣- جامعه آماري پژوهش
اغلب محققان معتقدند که جامعه عبارت است ازهمه اعضاي واقعي يا فرضي که علاقمند هستيم يافته هاي پژوهش را به آنان تعميم دهيم (دلاور،١٣٨٤).
جامعه ي آماري اين تحقيق دربرگيرنده ي کل دانش آموزان دبيرستانهاي شهرستان بستک درنظرگرفته شد.
٣ ٣- نمونه وشيوه نمونه گيري
احتمالاٌ عمده ترين مسأله نمونه گيري،انتخاب واقعي نمونه است ملاحظه هاي نظري که دراين رابطه بايد مورد توجه قرارگيرد، عبارت است از:الف ) نماينده واقعي بودن نمونه ،ب ) تصادفي بودن (دلاور،١٣٨٤)
دراين پژوهش ازروش نمونه گيري تصادفي خوشه اي استفاده شده است . نمونه گيري خوشه اي شبيه نمونه گيري تصادفي ساده است ،با اين تفاوت که درنمونه گيري خوشه اي به جاي افراد،گروهها به صورت تصادفي انتخاب مي شوند(دلاور،١٣٨٤).درنمونه ي ما دودبيرستان دخترانه دريانورد هرنگ ودبيرستان پسرانه مولوي کوخرد انتخاب شدند وازهردبيرستان ٣٠ نفربه عنوان اعضاي نمونه مورد بررسي قرارگرفتند.
٣ ٤- ابزارجمع آوري داده ها، اعتبار و روايي آنها
ابزارجمع آوري داده ها، پرسشنامه ٢١ سؤالي مي باشد که پاسخ دهي به آن به صورت بلي،خير وتاحدودي است که سؤالات پرسشنامه شامل چهارنوع سؤالات مي باشد.
دسته اول مربوط به توانايي مشاوردرايجاد جوصميمي وبرقراري رابطه خوب با دانش آموزان است .
دسته دوم مشاورسؤالات به بررسي امکانات موجود در مدارس براي ارائه خدمات راهنمايي توسط مشاور مربوط مي باشد.ازجمله اين امکانات مي توان به داشتن فرصت کافي ازطرف مشاوربراي کمک به دانش آموزان ويا داشتن اطلاعات شغلي مشاوراشاره کرد.
دسته سوم سؤالات در مورد وظايف ديگرمشاوردرزمينه حل مشکلات سني وفرهنگي واجتماعي و جسماني وخانوادگي دانش آموزان مي باشد.
پايايي يکي ازويژگيهاي مهم سنجش خوب واعتبارويژگي ديگرآن است . وقتي اندازه گيري داراي اعتبار است که آنچه را ادعا مي کند اندازه بگيرد(شيولسون (١٣٨٢)).
درپژوهشي که توسط تارويردي زاده (١٣٨١) انجام شد ضريب پايايي مقياس با استفاده ازروش آلفاي کرانباخ با يک نمونه ٦٠نفري معادل ٧٩.٩٣% بدست آمد.
همچنين براي تعيين پايايي واعتبارپرسشنامه که ابزاراندازه گيري پژوهش ما مي باشد، آلفاي کرانباخ آن توسط محقق با يک نمونه ٦٠نفري معادل ٧٤.٦١% به دست آمد. البته مي توان براي بالا بردن مقدار آلفا يک يا دوتا سؤالات پرسشنامه را حذف کرد.
٣ ٥- روش جمع آوري داده ها
اطلاعات حاصل از پرسشنامه ازطريق مراجعه به دبيرستانهاي دخترانه دريانورد هرنگ وپسرانه مولوي کوخرد وازطريق همکاري مسؤلان اين دبيرستانها جمع آوري شده است پرسشنامه دراختيار٦٠نفرازدانش آموزان اين دودبيرستان قرارداده شده که دانش آموزان به صورت گروهي به آن پاسخ دادند.
٣ ٦- روش نمره گذاري
پاسخ دهي به سؤالات به صورت بلي،خيروتاحدودي است که فراواني هرگزينه وميزان درصد آن درهرسؤال جداگانه محاسبه شده وبه صورت جدول ارائه گرديده است .
٣ ٧- روش تحقيق
در هرتحقيق ابتدا بايد، اهداف ودامنه آن مشخص شود تا بتوان با استفاده ازقواعد وابزار و از راههاي معتبر به واقعيت ها دست يافت . فرآيند تحقيق ،فرآيندي است که طي آن محقق مي کوشد با پردازش علمي ومنظم داده ها،فرضيه هاي خود را به بوته ي آزمايش بگذارد(نادري و نراقي،١٣٧٨)
روش اين پژوهش ازنوع زمينه يابي است که درصدد توصيف يک پديده اجتماعي وفرهنگي وآموزشي است که عبارت است ازآشنايي با انتظارات دانش آموزان ازارائه خدمات توسط مشاورين مدارس متوسطه وکسب اطلاعات وبررسي نگرش دانش آموزان نسبت به نقش مشاورمدرسه مي باشد.
٣ ٨- روش آماري
روش آماري به کاررفته در تحقيق شامل محاسبه فراواني ودرصد گيري مي باشد.
٤. تجزيه وتحُيل داده ها
پس ازاستخراج آمارازپرسشنامه ومقايسه کلي با توجه به جنسيت دانش آموزان مشاهده شد که بيشتر دانش آموزان پسرکمک مشاوررا درشناسايي عواطف وشخصيت دانش آموزان نسبت به دانش آموزان دختر مؤثر نمي دانند.
بيشتر دانش آموزان پسرودخترکمک مشاور در شناخت مشکلات دانش آموزان تا حدودي مؤثر مي دانند با اين وجود بازهم دانش آموزان دختراعتماد بيشتري نسبت به مشاور در شناخت مشکلات دارند.
بيشتردانش آموزان پسرودخترمشاوررا به مشکلات سني دانش آموزان آگاه نمي دانند که اکثر دانش آموزان پسر جواب خيرداده اند.
بيشتردانش آموزان پسرودخترمشاوررا به مشکلات اجتماعي دانش آموزان آگاه نمي دانند.
بيشتردانش آموزان پسرکمک مشاوردرجهت رفع مشکلات فرهنگي دانش آموزان مؤثرنمي دانند.
بيشتردانش آموزان پسرودخترمشاوررا به مشکلات جسماني دانش آموزان آگاه نمي دانند.
بيشتردانش آموزان پسرمشاوررا به مشکلات پرورشي دانش آموزان آگاه نمي دانند.
بيشتردانش آموزان پسرمشاوررا به روابط بين گروهي دانش آموزان آگاه نمي دانند.
بيشتردانش آموزان پسرودخترنقش مشاوررا درارتباط با مدرسه ودانش آموزان مؤثر مي دانند.
