مقاله تاثیر رویکرد معماری پایدار بر طراحی کتابخانه ها ( شهر مشهد )

بخشی از مقاله

چکیده

عادت به مطالعه در بین افراد جامعه یکی از معیارهای توسعه فرهنگی است. یکی از فاکتورهای اثرگذار بر عادت به مطالعه و حوزه فرهنگ کتابخوانی، امکانات و فر صتهایی ا ست که در این را ستا در یک جامعه ایجاد شده یا ر شد داده می شود. یکی از ویژگی های جامعه ایرانی که واجد نتایج منفی در عرصه های فردی و جمعی است، میزان بسیار پایین مطالعه است. به واقع جامعه ی ایران را می توان جامعه ی بی مطالعه نام نهاد. جامعه ای که با کتاب قهر است . مردمی که ترجیح می دهند به جای خواندن، بشنوند. در منابع مختلف آمارهای ضد و نقی صی از وضعیت مطالعه در کشورمان آمده است که نمی توان رو دقیق بودن این آمار ها استناد کرد ولی در یک برآیند کلی از همه ی این آمارها می توان متوجه شد که و ضعیت مطالعه در ایران ودر یک مقیاس کوچکتر در کلان شهر مقدس مشهد خیلی مناسب نیست.

مطمعنا این معضل دارای عوامل ودلایل متعددی است که یکی از آن ها کمبود کتابخانه های مناسب ووضعیت نامناسب کتابخانه های موجود در سطح کشور وبه خصوص در کلان شهر مشهد می باشد. طبق آخرین آماری که در سه ماهه اول سال از 1390کتابخانه های تحت پوشش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی توسط این سازمان منتشر گردیده است ، مجموع کتابخانه های عمومی در سطح مشهد به 42 عدد می رسد. . با توجه به جمعیت شهر مشهد حدود - دو میلیون وهفتصد هزارنفر- و محاسبات انجام شده ، اینگونه می توان اظهار کرد که به ازاء هر 100 هزار نفر با سواد در مشهد ، تعداد 1/3 باب کتابخانه عمومی وجود دارد.

با توجه به ا ستانداردهای ایفلا تعداد منا سب کتابخانه عمومی در شهرهای بزرگ به ازاء هر 100 هزار نفر جمعیت با سواد شهری یک کتابخانه عمومی با حداقل مساحت 5000 - 3000 متر مربع لازم است .

از طرفی گرم شدن کره زمین وتغییر اقلیم جهانی در اثر افزایش تولید گازهای گلخانه ای تو سط م صرف کنندگان انرژی،نازک شدن لایه ازن به علت افزایش آلاینده ها ،افزایش آلودگی محیط زی ست و انقراض گونه های زی ستی ،مصرف نزدیک به نیمی از منابع تجدید ناپذیر جهان وروند روبه افزایش قیمت سوخت های فسیلی به عنوان یک بحران جهانی، ضرورت بهینه سازی مصرف انرژی وجایگزین کردن انرژی های فسیلی با استفاده از انواع انرژی های تجدید پذیر مشخص می سازد.

بیشتر کشورهای جهان برنامه ریزی گسترده ای برای تامین انرژی مورد نیاز خود از طریق انرژی های تجدیدپذیر انجام داده اند. راهبردهای کاهش مصرف سوخت فسیلی زمانی به طور جدی مطرح شد که سهم مصرف انرژی در بخش ساختمان رو به تزاید نهاد. - سهم صنعت ساختمان از م صرف انرژی کل ک شور حدود 40 در صد ا ست - لذا راهکارهای متعددی برای فایق آمدن بر بحران انرژی مطرح شد که به نظر می آید طراحی ساختمان منطبق بر بومی گرایی و ساختمان های با رویکرد پایدار در زمره مهمترین آن ها باشد.

-1 مقدمه

تحقیقات واختراعات وبهره گیری از انرژی های مختلف، از ا سا سی ترین ومهم ترین گام هایی ه ستند که ان سان در طول تاریخ در راه پیشرفت جوامع خود برداشته اند.رشد علم وصنعت وفناوری در جهان امروز روش های مختلف استفاده از انرژی را که در دوران قبل از انقلاب صنعتی معمول بود دگرگون کرده و شناخت منابع انرژی های جدید تحولی عظیم در توسعه صنعتی وتکامل اجتماعی بشر به وجود آورد.

به دلیل ایجاد بحران انرژی در جهان وپایان پذیر بودن منابع انرژی های تجدید ناپذیر وهمچنین افزایش آلودگی محیط زیست به دلیل استفاده بی رویه از انرژی فسیلی لزوم استفاده از انرژی های پایدار مخصوصا در بخش ساختمان که 40 درصد از مصرف انرژی را در ک شور به خود اخت صاص داده ا ست مورد توجه قرار گرفته ا ست

با توجه به روند رشد تکنولوژی ومطرح شدن مبحث انرژی های پایدار وکاهش م ستمر ذخیره انرژی های تجدید ناپذیر همچنین وجود منابع منا سب انرژی های پایدار - خور شید، آب ،باد،بیوگاز - ، توجه به رویکرد پایداری در طراحی کتابخانه شهری که می تواند به عنوان یک عنصر شاخص شهری برای سایر ساختمان ها یک الگو باشد، مناسب به نظر می رسد. تا کنون با توجه به نوع کاربری کتابخانه ای، از دید پایداری بدین موضوع کمتر پرداخته شده است.

-2 بیان مسأله

موضوع آنجا مورد تاکید قرار میگیرد که با توجه به آمارهای موجود میزان استقبال مردم کلان شهر مشهد از کتابخانههای عمومی که یکی از فاکتورهای مهم میزان مطالعه شهروندان در روز میباشد پایین است. با توجه به مطالب گفته شده در بیان مسأله یکی از عوامل مهم وتاثیرگذار بر کاهش میزان سرانه مطالعه، کمبود امکانات و فضاهای کتابخانهای مناسب در شهر میباشد.

طبق آخرین آماری که در سه ماهه اول سال 1390 از کتابخانههای تحت پوشش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی توسط این سازمان منت شر گردیده ا ست، مجموع کتابخانههای عمومی تحت پو شش آن سازمان را 25 عدد اعلام مینماید. لازم به ذکر ا ست که، آ ستان قدس رضوی نیز علاوه بر اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی کتابخانههای عمومی در شهر مشهد میباشد .

کتابخانه مرکزی حرم مطهر که به نوع خود از وسعت، امکانات و تجهیزات از برترین کتابخانههای سطح کشور و سطح خاورمیانه است، تا حدی توانسته است کمبودهای نا شی از فقر امکانات فرهنگی را در سطح م شهد مرتفع سازد. با در نظر گرفتن کتابخانههای عمومی تحت پو شش آ ستان قدس ر ضوی 17 - عدد - علاوه بر کتابخانههای تحت پو شش اداره کل فرهنگ و ارشاد ا سلامی، مجموع کتابخانههای عمومی در سطح مشهد به 42 عدد میر سد. با توجه به جمعیت شهر م شهد حدود - دو میلیون وهفت صد هزارنفر- و محا سبات انجام شده، اینگونه میتوان اظهار کرد که به ازاء هر 100 هزار نفر با سواد در مشهد، تعداد 1/3 باب کتابخانه عمومی وجود دارد.

با توجه به استانداردهای ایفلا تعداد مناسب کتابخانه عمومی در شهرهای بزرگ به ازاء هر 100 هزار نفر جمعیت با سواد شهری یک کتابخانه عمومی با حداقل مساحت 5000 - 3000 متر مربع لازم ا ست. این آمار ن شان دهنده این ا ست که به طور متو سط به ازای هر 1000نفر تقرباًی حدود 1000 جلد کتاب موجود ا ست که با رقم مطلوب فا صله دارد. از منظری دیگر فعالیتهای بشری با سرعت بی سابقهای موجب تغییر ترکیب هوای موجود در جو زمین است.

اگر روند کنونی ادامه پیدا کند، این امکان وجود دارد که سیاره ما با یک شوک آب وهوایی روبه رو شود.این واقعه در یک زمان کوتاه اتفاق نمی افتد که ما بتوانیم تعییرات نا شیاز آن را فوراً اح ساس کنیم. آب وهوا مثل یک موجود در حال انقراض نی ست که ناپایدار شود ویا به مانند یک راکتور خارج از کنترل منفجر شود. با این وجود خطر تعییرات سریع آب وهوایی در زمان ما در حال افزایش است.

در این زمینه شوک مناسبترین کلمه به نظر میرسد. این کلمه بیان کننده نتایج حاصل از این تغییرات در اقتصاد ومحیط زیست است.1 خطرات ناشی از تغییرات آب وهوایی محدود به لایههای پایین اتمسفر نخواهد بود.کاهش ضخامت لایه ازون،بارانهای ا سیدی و سایر تعییرات در محیط زی ست جهانی،در ارتباط با گرم شدن کره زمین نا شی از اثر گلخانهای است،تغییرات آب وهوایی به صورت غیر خطی است    .

غیرخطی بودن به این معنی ا ست که ابعاد تعییرات با ابعاد محرکی مانند گرمای مبحوس شده در اطراف زمین به دلیل اثر گلخانهای، دو برابر شود ممکن است اثرات آن به روی آب وهوا دو برابر نشود. این نیرو با سایر عوامل ترکیب میشود ودر ابتدا اثرات کمی از خود بروز میدهند. هنگامی که این نیرو به حد معینی برسد، تغییرات ناشی از آن به طور ناگهانی و غیر قابل تصوری افزایش خواهد یافت

با توجه به اینکه ساختمانها در حدود %40 از انرژی م صرفی ک شورها را وبه خ صوص وک شور ایران وتقرباًی به همین میزان در تولید گازهای آلاینده به ویژه2 co نقش دارند اهمیت توجه به توسعه پایدار و رویکرد معماری پایدار وسمت و سو گرفتن هرچه بیشتر صنعت ساختمان سازی به ساختمانهای صفر انرژی و ساختمانهای سبز روشن میسازد.

-3 کتابخانه نهادی اجتماعی

تحقیقات واختراعات وبهره گیری از انرژی های مختلف، از ا سا سی ترین ومهم ترین گام هایی ه ستند که ان سان در طول تاریخ در راه پیشرفت جوامع خود برداشته اند.رشد علم وصنعت وفناوری در جهان امروز روش های مختلف استفاده از انرژی را که در دوران قبل از انقلاب صنعتی معمول بود دگرگون کرده و شناخت منابع انرژی های جدید تحولی عظیم در توسعه صنعتی وتکامل اجتماعی بشر به وجود آورد.

به دلیل ایجاد بحران انرژی در جهان وپایان پذیر بودن منابع انرژی های تجدید ناپذیر وهمچنین افزایش آلودگی محیط زیست به دلیل استفاده بی رویه از انرژی فسیلی لزوم استفاده از انرژی های پایدار مخصوصا در بخش ساختمان که 40 درصد از مصرف انرژی را در ک شور به خود اخت صاص داده ا ست مورد توجه قرار گرفته ا ست. 3 با توجه به روند ر شد تکنولوژی ومطرح شدن مبحث انرژی های پایدار وکاهش مستمر ذخیره انرژی های تجدید ناپذیر همچنین وجود منابع مناسب انرژی های پایدار - خورشید، آب ،باد،بیوگاز - ، توجه به رویکرد پایداری در طراحی کتابخانه شهری که می تواند به عنوان یک عنصر شاخص شهری برای سایر ساختمان ها یک الگو باشد، مناسب به نظر می رسد.

-4 تعاریف مربوط به حوزه رویکرد معماری

-4-1 پایداری

واژه "پایداری" امروزه به طور گستردهای به منظور توصیف جهانی که در آن نظامهای انسانی و طبیعی تواما بتوانند تا آینده ای دور ادامه حیات دهند به کار گرفته میشود.

فعل Sustain از سال 1290 میلادی در زبان انگلیسی به کار گرفته شده است و طی قرنها معانی و اشکال مختلفی از این واژه وجود داشته اما تنها در این چند دهه اخیر است که واژه پایداری به معنای کنونی آن یعنی"آنچه که میتواند در آینده تداوم یابد" کاربرد پیدا کرده ا ست.معماری پایدار این حقیقت را تو صیف میکند که ما میتوانیم با د ستر سی به منابع طبیعی چیزهایی را که نیاز داریم ایجاد نمائیم.

منابع جهت مصرف است و پایداری به ما توصیه میکند ما تغییراتی را انجام دهیم که باعث از بین رفتن یک شکل از منابع نشویم و بعد منبع دیگری به جای آن استفاده نمائیم.معماری نوین بر مبنای پایداری است.حقیقت فانی بودن منابع و انرژی و نتایج تخریب و از بین رفتن محیط طبیعی یمان به طور شفاف تاثیر عظیمی بر منش زندگی و فرهنگمان خواهد گذاشت.نتیجه منطقی این است که ما می بای ست مفاهیم پایداری را در معماری یمان به کار ببریم، به عبارتی ما به یک دید درازمدت نیازمندیم و نه یک ارضای کالبدی کوتاه مدت.

-4-2 توسعه پایدار

مفهوم " تو سعه پایدار" به معنی ارایه راهحلهایی در مقابل الگوهای فانی کالبدی، اجتماعی و اقت صادی تو سعه میبا شد که بتواند از بروز مسائلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامانههای زیستی - - ECOSYSTEM ، آلودگی جهانی، تغییر اقلیم، افزایش بیرویه جمعیت، بی عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسان ها جلوگیری کند

هدف اصلی توسعه پایدار تامین نیازهای اساسی،بهبود ارتقاء سطح زندگی،حفظ و اداره بهتر اکوسیستمها و آینده ای امن تر و سعادتمندتر ذکر شده است. این هدف خود متضمن تناقضی است که بسیاری آن را از خصوصیات اصلی واژه توسعه پایدار میدانند، تامین رشد لازم برای بهبود سطح زندگی عموم و آینده ای مرفه تر و در عین حال حفظ اکوسی ستمها.4 بطورکلی از تعاریف متعددی که برای توسعه پایدار ذکر میشود میتوان آن را در سه زمینه پایداری زیست محیطی،اقتصادی و اجتماعی بررسی کرد.