بخشی از مقاله
چکیده
با تعیین مناسب ترین زمان گرده افشانی و حداکثر طول دوره پذیرش گلهای ماده، میتوان گرده افشانی در درخت را به تاخیر انداخت و هر چند روز یکبار این عمل را انجام داد. مادگی برای مدت زمان طولانی قادر به پذیرش دانه گرده نبوده و دوره پذیرش با عوامل مختلف مانند شرایط آب و هوایی و ارقام متفاوت است. معرفی زمان مناسب گرده افشانی به کشاورزان، باعث کاهش هزینه واتلاف وقت، افزایش عملکرد و در نتیجه بازده اقتصادی خواهد شد. لذا این پژوهش به منظور بررسی نقش زمانهای مختلف گرده افشانی بر درصد تشکیل میوه خرمای کبکاب و معرفی بهترین زمان گرده افشانی از نظر تشکیل میوه صورت پذیرفت.
این آزمایش به صورت یک طرح بلوک کامل تصادفی با 5 تیمار شامل گرده افشانی بلافاصله، یک، دو، سه و چهار روز پس از باز شدن اسپات ماده و 4 تکرار بر روی خوشههای 4 اصله درخت خرمای کبکاب انجام شد. طبق نتایج به دست آمده با گذشت زمان از باز شدن اسپات ماده، درصد تشکیل میوه افزایش و درصد ریزش و تشکیل میوههای پارتنوکارپ، کاهش مییابد. به طوری که درصد تشکیل میوه در زمان چهار روز پس از باز شدن اسپات 55/63 - درصد - ، به طور معنی داری با زمانهای بلافاصله، یک و دو روز اختلاف معنی داری داشت. اما با زمان سه روز پس از باز شدن اسپات 44/15 - درصد - اختلاف معنی داری نداشت. درصد ریزش و درصد تشکیل میوههای پارتنوکارپ نیز در زمانهای مختلف گرده افشانی، با یکدیگر اختلاف معنی داری نداشتند.
مقدمه:
تولید محصول خرما، به عوامل متعددی بستگی دارد. با توجه به دو پایه بودن درخت خرما، گرده افشانی آن نقش قابل توجهی در محصول بر عهده دارد - هدایت و عبدی، . - 1390 به دلیل طولانی بودن دوره گلدهی و بازشدن گلهای هر درخت، برای انجام عمل گرده افشانی نیاز به چندین بار بالا رفتن از درخت میباشد که هزینه بسیاری را برای نخلداران در بر دارد. با تعیین مناسب ترین زمان گرده افشانی و حداکثر طول دوره پذیرش گلهای ماده، میتوان گرده افشانی در درخت را به تاخیر انداخت و هر چند روز یکبار این عمل را بدون آنکه کاهشی در محصول داشته باشیم، انجام داد.
گرده افشانی به عنوان مهمترین عامل موثر بر تشکیل میوه، عملکرد و کیفیت میوه در نظر گرفته میشود. مادگی برای مدت زمان طولانی قادر به پذیرش دانه گرده نبوده و دوره پذیرش با عوامل مختلف مانند شرایط آب و هوایی و ارقام متفاوت است .
قدرت پذیرش دانه گرده توسط گلهای پایه مادری برای رسیدن به عملکرد مطلوب سه تا چهار روز پس از باز شدن اسپات می-باشد - مرزوق و همکاران، 2002، عبداله و همکاران، 2002 و آل وصفی، . - 2005 البته این دوره از 5 تا 10 روز قابل تمدید است - ریم و فور، 1969، آل باجالانی و همکاران، 1989 و ابو سید احمد، . - 1993 حداکثر طول پذیرش دانه گرده ارقام مختلف خرما، چهار تا هفت روز از ترک خوردگی خوشه مادری جهت عملکرد خوب با بالاترین کیفیت میوه در نظر گرفته شده است .
آزمایشهای انجام شده در کشور عراق که در آن گرده افشانی بلافاصله، 5، 10، 15 و 20 روز پس از بازشدن غلاف بر روی ارقام زاهدی، خستاوی، بربن، مکتوم، استعمران و خضراوی انجام گرفت، نشان داد که عموماً بایستی گرده افشانی هرچه سریع تر انجام گیرد و به طور خاص روشن شد که رقم مکتوم را بایستی بلافاصله پس از بازشدن غلاف، گرده افشانی نمود. ولی در مورد رقم زاهدی نباید بیش از 10 روز، ارقام خستاوی و استعمران نباید بیش از 15 روز و ارقام بربن و خضراوی نباید بیش از 20 روز از بازشدن غلاف آنها گذشته باشد تا بتوان محصول حاصله را اقتصادی تلقی نمود
الصلحی و همکاران - 2011 - بیان کردند که تأخیر انداختن گرده افشانی به روز پنجم یا هفتم پس از باز شدن غلاف، منجر به کاهش تشکیل میوهی اولیه و کاهش وزن خوشه می شود. احمد و همکاران - 2013 - در تعیین مناسبترین زمان برای گرده افشانی خرمای رقم ROTHANA در ریاض عربستان، گزارش کردند گرده افشانی یک روز بعد از باز شدن غلاف باعث افزایش تشکیل میوه و کاهش کیفیت آن شد. از سوی دیگر به تأخیر انداختن گرده افشانی به چهار تا شش روز بعد از بازشدن غلاف باعث کاهش تشکیل میوه و کاهش وزن خوشه گردید، اما دارای کیفیت بالاتری - از نظر فیزیکی و شیمیایی - نسبت به تیمار دیگر بود.
اقبال و همکاران - 2004 - با بررسی زمانهای مختلف گرده افشانی در رقم داکی، بیان کردند گرده افشانی تا چهار روز پس از باز شدن غلاف، حداکثر عملکرد میوه در هر خوشه را در برخواهد داشت. زیراری - 2010 - نیز گزارشی مبنی بر افزایش میانگین تشکیل میوه درختان خرمای کشت بافتی رقم نجدا تا %70 را بر اثر گردهافشانی در 7 تا 10 روز پس از باز شدن طبیعی اسپات ارائه داد.
زرگری - 1379 - گزارش نمود که مناسبترین زمان گرده افشانی در خرمای شاهانی دو تا چهار روز پس از بازشدن اسپات گل آذین ماده میباشد. سپاهی و صادقی - 1391 - با هدف بررسی دوره پذیرش گلهای ماده و تعیین مناسبترین زمان گرده افشانی در خرمای رقم ربی، اعلام کردند که گرده افشانی دو روز پس از باز شدن اسپات، بهترین نتیجه را در خرمای رقم ربی دارد.
گردهافشانی درخت خرما یکی از مراحل مهم در تولید محصول این درخت است که باید در زمان مناسب صورت گیرد. معرفی زمان مناسب گرده افشانی به کشاورزان، باعث کاهش هزینه واتلاف وقت، افزایش عملکرد و در نتیجه بازده اقتصادی خواهد شد. لذا این پژوهش به منظور بررسی نقش زمانهای مختلف گرده افشانی بر درصد تشکیل میوه خرمای کبکاب و معرفی بهترین زمان گرده افشانی از نظر تشکیل میوه صورت پذیرفت.
مواد و روشها:
این آزمایش به صورت یک طرح بلوک کامل تصادفی با 5 تیمار شامل گرده افشانی بلافاصله - T1 - ، یک - T2 - ، دو - T3 - ، سه - T4 - و چهار - T5 - روز پس از باز شدن اسپات ماده و 4 تکرار بر روی خوشههای 4 اصله درخت خرمای کبکاب در ایستگاه تحقیقات کشاورزی شهرستان جهرم صورت پذیرفت. هر روز صبح، باغ مورد بازدید قرار گرفت و خوشهها برای گرده افشانی شماره گذاری شدند. گرده افشانی با گردههای ارقام نر محلی جهرم انجام شد. پس از گرده افشانی، پلاک هر خوشه نصب و جهت جلوگیری از تاثیر گرده افشانی سایر خوشهها، هر خوشه در پلاستیک جداگانه قرار گرفت.
در نیمه اول خردادماه سال 1393، بعد از گذشت تقریباً پنج هفته از گرده افشانی گلها، از هر درخت 10 درصد خوشچهها انتخاب شدند و نسبت به شمارش میوه های تلقیح شده، ریزش کرده و سه برچهای - پارتنوکارپ - اقدام گردید. سپس میانگین درصد تشکیل میوه، درصد ریزش میوه و درصد میوههای پارتنوکارپ در خوشهها محاسبه شد.
