بخشی از مقاله
چکیده
سیب از مهمترین محصولات باغی است که هر ساله سهم زیادی از تجارت جهانی محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده است. امروزه نقش عناصر ریز و درشت مغذی و مواد آلی در افزایش عملکرد و بهبود کیفیت میوه از اهمیت خاصی در بالا بردن میزان عملکرد دارد و در این رابطه تغذیه متعادل عناصر غذایی و مواد آلی از مهمترین فاکتورهای موثر بر عملکرد و میزان تشکیل میوه در درختان سیب میباشد. این تحقیق با هدف بررسی تاثیر نقش عناصر ریز و درشت مغذی و مواد آلی بر عملکرد و میزان تشکیل میوه سیب دو رقم فوجی و دلبار استیوال که بر روی پایه MM106 پیوند شده بودند،
به صورت طرح فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد و درختان انتخاب شده تحت تیمارهای تیوفر، تکامین مکس، الیگوگرین، تکامینمکس+ الیگوگرین، تکامینمکس+ بوران+ روی حاوی 25درصد روی ، بوران+ روی حاوی 25درصد روی، تیوفر+ بوران+ روی حاوی 25درصد روی، الیگوگرین+ تیوفر و بدون کود قرار گرفتند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که تیمار های ریز مغذی استفاده شده در این تحقیق به طور معنی داری باعث افزایش تشکیل میوه و میزان عملکرد در دو رقم فوجی و دلبار استیوال شدند. بیشترین عملکرد مربوط به تیمار الیگوگرین با متوسط 55/66 کیلوگرم در هر درخت و کمترین عملکرد بین تیمارها مربوط به تیمار شاهد با میانگین 39/33 کیلوگرم در درخت بود. بیشترین درصد تشکیل میوه در تیمار - تکامینمکسبُر++روی به میزان 43/18 درصد - مشاهده شد در حالی که درصد تشکیل میوه در تیمار شاهد، 27/1 درصد بود.
واژههای کلید: سیب، مواد آلی، مواد ریز مغذی، مواد آنتی استرس، میزان تشکیل میوه، عملکرد.
1. مقدمه
سیب از مهم ترین محصولات باغی است که هر ساله سهم زیادی از تجارت جهانی محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده است. بر اساس آمار سازمان خوار و بار جهانی - FAO - میزان تولید سیب در جهان در سال 2011 حدود 76 میلیون تن بود که ایران با میزان تولید 2800000 تن مقام چهارم را دارا می باشد.. علی رغم اینکه ایران مقام چهارم جهانی را در تولید میوه سیب به خود اختصاص داده است، اما سهم کمی در تجارت بین المللی این میوه دارد. دلایل زیادی برای این امر وجود دارد که از جمله آن می توان به پایین بودن کیفیت میوه های تولید شده اشاره کرد . - 9 -
عناصر مختلف در افزایش عملکرد و بهبود کیفیت میوه از اهمیت خاصی در بالا بردن میزان عملکرد دارد 1 - و. - 14 از این رو، اضافه کردن متعادل کودهای شیمیایی بیشتر از سایر نهادهها در افزایش تولید محصولات کشاورزی موثر است. بدیهی است تولیدکنندگان با اضافه کردن مواد غذایی متوازن و متناسب سعی در رساندن تولید خود به حد مناسبی دارند. در این راستا بهترین و عاقلانه ترین راه برای تعیین مقدار کود، انجام توصیه کودی بر اساس آزمون خاک میباشد 21 - ، 6 و. - 14
کمبود عناصر ریزمغذی در خاکهای آهکی در مقایسه با خاکهای اسیدی بیشتر مطرح است ولی متاسفانه، این عناصر نیز مانند مواد آلی فراموش شدهاند. در خاکهای آهکی حلالیت عناصر ریزمغذی در مقایسه با خاکهای اسیدی به مراتب کمتر و بنابراین نیاز گیاهان به آنها بیشتر است ولی در گذشته به این امر مهم توجه نشده است، زیرا به تولید کم در واحد سطح راضی بودند 10 - ،7و14 و. - 15 تجربه نشان میدهد که تحت این شرایط محلول پاشی روشی مؤثر برای جبران کمبود این عناصر در درختان میوه میباشد 2 - ، 4، 8 و . - 9
میزان کاربرد عناصر ریزمغذی در کشورهایی با کشاورزی پیشرفته، حدود 2 تا 4 درصد کل کود مصرفی است ولی این مقدار در ایران ناچیز و حدود 0/02 درصد میباشد - . - 14 در این روش عناصر مورد نیاز گیاه به سرعت و با کارایی نسبتا بالایی در اختیار گیاه قرار میگیرد. کاهش مصرف کودهای شیمیایی و پیامدهای زیست محیطی ناشی از آن - نظیرآلودگی آبهای زیرزمینی و تخریب ساختمان خاک - از ویژگیهای این روش کوددهی است. امروزه همگام با مدیریت تغذیه با محلولپاشی توجه به روشهای مختلفی جهت کنترل و کاهش صدمات و خسارات ناشی از تنشها توسط محققین مورد آزمایش و بررسی قرار گرفته است، اما دراین میان ترکیباتی وجود دارند که با محلول پاشی در زمانهای مناسب باعث جلوگیری از تنش و یا بهبود صفات کمی و کیفی درختان میوه می گردند دراین میان می توان به ترکیبات با نامهای تیوفر2، کروپید3، تکامین مکس4،... اشاره نمود. این ترکیبات به علت دارا بودن مواد غذایی مختلف، ازجمله اسیدهای آمینه که علاوه بر مقاوم سازی گیاه نسبت به تنش های مختلف، یک مکمل غذایی بسیار مناسب و مفید برای کلیه گیاهان است که آثار استفاده از آن در طول فصل رشد در زمان برداشت به راحتی قابل مشاهده است 11 - و. - 16
در پرورش درختان سیب، مسائلی همچون تلقیح، تغذیه، آبیاری، بهداشت و تعادل نسبت برگ به میوه یا تراکم در واحد درخت از موضوعات دخیل در کیفیت و کمیت محصول به شمار میرود که نقصان یا اختلال در هر کدام به نوعی تولیدکننده را از هدف اصلی دور میسازد . - 11 - بنابراین هدف از پرورش و نگهداری درختان میوه باید به حد مطلوب رسانیدن بارآوری سالیانه و تولید محصول در سراسر طول عمر اقتصادی باغ باشد، لذا با اعمال روشهای منطقی و مصرف بهینه کودها میتوان با افزایش عملکرد و بهبود خصوصیات کیفی میوه، باغداران را به توسعه هرچه بیشتر سطح زیر کشت سیب تشویق نمود 7 - ، 10 و . - 12 در این راستا، مطالعات و پژوهشهای انجام یافته بر تاثیر مواد آلی و ریز مغذی بر بهبود کمیت و کیفیت محصول مختلف تاکید شده است.
در پژوهشی تاثیر محلولپاشی روی، اسیدهیومیک و اسیداستیک را بر عملکرد، اجزاء عملکرد و غلضت عناصر در انگور رقم پیکانی بررسی و گزارش کردند که محلولپاشی توسط این تیمارها توانست عملکرد و غلظت عناصر در برگ را افزایش دهد . - 5 - اثر محلول پاشی کودهای آلی مایع، برخی ریز مغذیها و اسیدجیبرلین بر محتوای مواد معدنی برگ، عملکرد و کیفیت آلو - رقم هالیوود - نشان داد که درصد تشکیل میوه، عملکرد و اندازه میوه در همه تیمارها بطور معنیداری افزایش یافت و ویژگیهای میوه شامل سفتی، میزان مواد جامد محلول و اسیدیته نیز نسبت به شاهد افزایش یافتند . - 18 -
گزارش شده است که کاربرد روی همراه بابُر در مرحله تمام گل، و دو بار در مرحله رویشی در انگور، سبب ایجاد بهترین عملکرد با بالاترین درصد آب میوه و نیز افزایش مواد جامد محلول، میزان قند و نسبت قند به اسیدیته و کاهش اسیدیته نسبت به سایر تیمارها می شود . - 26 - تاثیر کلسیم بورات و ریزمغذیها بر صفات سیب رقم شیخ امیر بررسی و گزارش شده است که ریزمغذیها همراه با کلسیمبورات تاثیرات معنیداری روی عملکرد میوه، سختی میوهها، مواد جامد محلول، اسیدیته و میزان عناصر بُر و کلسیم در میوههای برداشت شده داشت . - 15 - همچنین، همبستگی مثبتی بین عملکرد و وضعیت عناصر میکرو درختان آلو گزارش شده است . - 23 - اثر محلولپاشی بُر بر عملکرد و کیفیت میوه گیلاس بررسی و گزارش شد که محلول پاشی بر میتواند برای بالا بردن کیفیت و تشکیل میوه گیلاس توصیه شود . - 25 - در این راستا، تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات مواد آلی بر میزان تشکیل میوه و عملکرد میوه دو رقم سیب فوجی و دلبار استیوال در منطقه میانه انجام شد.
2. مواد وروش ها
این پژوهش در شهرستان میانه و با مختصات جغرافیایی 37 درجه و 36 دقیقه شمالی و 47 درجه و 36 دقیقه شرقی و ارتفاع 1665 متری از سطح دریا و بر روی درختان ده ساله رقم فوجی و دلبار استیوال با پایه-های MM106 به صورت طرح فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد و درختان انتخاب شده تحت تیمارهای تیوفر، تکامین مکس، الیگوگرین، تکامینمکس+ الیگوگرین، تکامینمکس+ بوران+ روی حاوی 25درصد روی ، بوران+ روی حاوی 25درصد روی، تیوفر+ بوران+ روی حاوی 25درصد روی، الیگوگرین+ تیوفر و بدون کود قرار گرفتند - جدول. - 1
عملیات محلولپاشی در تاریخ 90/1/23 و همزمان با تورم جوانهها در ارقام انتخابی در هوای صاف در اوایل روز انجام گرفت. بعد از محلولپاشی، 4 شاخه به طول تقریبی 80 تا 100سانتی متر و در چهار سمت هر ردیف انتخاب و علامت گذاری شدند. در طول اجرای تحقیق، ابتدا تعداد گل در شاخه های انتخابی شمارش شد و در نهایت تعداد میوههای تشکیل شده نیز شمارش شدند و درصد تشکیل میوه محاسبه گردید. در نهایت دادههای حاصل از آزمایش در قالب طرح فاکتوریل بر پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار با استفاده از تجزیه آماری نرم افزار SAS و مقایسه میانگینها بر اساس آزمون چند دامنه ای دانکن و رسم نمودارها با استفاده از نرم افزار مینی تب نسخه 16 و نرم افزار اکسل نسخه 2010 انجام شد.
3. نتایج و بحث
نتایج حاصل از مقایسه میانگین اثر مواد آلی و ریزمغذی بر میزان تشکیل میوه و عملکرد ارقام انتخابی سیب در نمودارهای 1 الی 6 ارائه شده است:
درصد تشکیل میوه. نتایج حاصل از بررسی درصد تشکیل میوه در دو رقم فوجی و دلبار استیوال نشان داد که درصد تشکیل میوه در رقم دلبار استیوال به طور معنی داری از رقم فوجی بیشتر بود - شکل . - 1 همچنین نتایج حاصل از مقایسه میانگین داده ها نشان داد که با توجه به نتایج حاصل، مشخص شد که تیمارهای مورد مطالعه در این بررسی از نظر درصد میانگین داده ها نشان داد بیشترین درصد تشکیل میوه مربوط به تیمارهایی است که در آن از ترکیبات حاوی روی و بُر استفاده شده است و در میان عناصر غذایی سه عنصر ازت، بُر و روی، بیشترین تاثیر را در تشکیل میوه داشتند و این تیمار ها توانستند درصد تشکیل میوه را به طور معنی داری نسبت به درختان شاهد افزایش دهند.
بیشترین درصد تشکیل میوه در درختان محلولپاشی شده با تیمار - تکامینمکس+بُر+ روی، به میزان 43/18 درصد - و کمترین درصد تشکیل میوه در درختان - شاهد میزان 27/10 درصد - مشاهده شد - شکل . - 2 گزارش شده است که ازت سبب تامین پروتئین مورد نیاز دانه گرده، جهت حرکت در طول لوله گرده و رسیدن به تخمک، و همچنین افزایش طول عمر تخمک، افزایش زمان موثر گردهافشانی و تشکیل کیسههای جنینی قوی شده و درصد تشکیل میوه را افزایش میدهد و سبب تحریک رشد لوله گرده شده و در فعالیت آنزیمها، سنتز و تجزیه پروتئینها و بیوسنتز تریپتوفان نقش داشته است و از این طریق درصد تشکیل میوه راافزایش میدهد، بُر سبب جوانهزنی دانه گرده و تحریک رشد لوله گرده شده و در فعالیتهای متابولیسمی نقش دارد. روی از عناصر ریزمغذی است که جهت تشکیل و تولید میوه مناسب با اندازه مطلوب آن مورد نیاز است. این عنصر در قسمتی از آنزیم کربنیک آنهیدراز در همه بافتهای فتوسنتزی حضور دارد که برای بیوسنتز
