بخشی از مقاله
خلاصه
از سبکهای موجود متاثر از غرب در ایران، رمانتیسم می باشد. رمانتیسم بعنوان یک سبک مدنظر بوده و عمدتا با پیشوند معماری و در عبارت - معماری رمانتیک - بکار گرفته شده است و زمانی که به زمینه های فکری و اجتماعی شکل گیری آن پرداخته میشود. بعنوان یک نهضت گسترده در نظر گرفته شده که تاثیر خود را بر معماران و آثارشان گذارده است.لازم به ذکر است با اینکه تلاش هایی برای خلق آثار هنری و معماری به سبک رمانتیک در دوره پهلوی اول صورت گرفت، ولی گام بزرگ و اصلی در راستای تبدیل این تجربیات منفرد و پراکنده به یک نهضت منسجم فکری و اجتماعی فراگیرکه هنرمندان و معماران را نیز تحت تاثیر خود قرار داد،در دهه چهل با طرح ِ بومی گرایی برداشته شد که از آن با عنوان گفتمان ضد غربزدگی »رمانتیسم رادیکال… یاد شده است.
لذا این مقاله با مطالعه ویژ گیهای معماری رمانتیک در آرای محققان غربی از طریق جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و تطبیق این ویژگی ها با نمونه های موجود از طریق توصیف، مقایسه و تحلیل محتوای اطلاعات بدست آمده، دلیل اطلاق این سبک را به نمونه های ایرانی، مورد بررسی قرار داده و با اتکا به مطالعات انجام یافته، سبک شناسی رمانتیک را گسترش داده با استناد به یافتههای این تحقیق میتوان اظهار کرد، سبک بوجود آمده در معماری معاصر ایران، نه رمانتیسم غربی، بلکه شبه رمانتیسمی است که تاثیرات زیادی از الگوی اصلی خود در غرب گرفته است.
.1 مقدمه
منظور از رمانتیسم در این تحقیق صرفا هنری بعنوان یک سبک نبوده و ابعاد و زمینه های فکری و اجتماعی شکل گیری آن بعنوان یک نهضت گسترده نیز مدنظر بوده است. از این رو هنگامی که به بررسی و شناخت ویژگیهای ظاهری آثار شامل فرم، نحوه ترکیب احجام، روشبکارگیری اشکال و نمادهای تاریخی ً پرداخته میشود، رمانتیسم بعنوان یک سبک مدنظر بوده و عمدتا با پیشوند معماری و در عبارت معماری رمانتیک بکار گرفته شده است که تاثیر خود را بر معماران و آثارشان گذارده است.
لازم به ذکر است با اینکه تلاش هایی برای خلق آثار هنری و معماری به سبک رمانتیک در دوره پهلوی اول صورت گرفت، ولی گام بزرگ و اصلی در راستای تبدیل این تجربیات منفرد و پراکنده به یک نهضت منسجم فکری و اجتماعی فراگیرکه هنرمندان و معماران را نیز تحت تاثیر خود قرار داد، در دوره پهلوی دوم، یا دقیق ترگوییمب در دهه چهل با طرح ِ بومیگرایی برداشته شد که از آن با عنوان گفتمان ضد غربزدگی رمانتیسم رادیکال یاد شده است.
-2 رمانتیسم
رمانتیسم، عامل بزرگترین تغییری است که تاکنون در آگاهی مردم غرب پدید آمده است وهمه ی تغییرات دیگر که در قرن نوزدهم و بیستم روی داده است اهمیتی کمتر از آن داشته و در هر حال سخت تحت تاثیر آن بوده اند . این جنبش چنان تحول عظیم و بنیادینی بود که بعد از وقوع آن دیگر هیچ چیز به حال خود باقی نماند مکاتب هنری چون سمبولیسم، ارگانیک، سوررئالیسم و اکسپرسیونیسم آلمان با بذل توجهش به جوانی، روستانشینی و برنامه های ناسیونالیستی و جنبش های اجتماعی بزرگی چون حفظ محیط زیست، بوم گرایی و گروه های ضد اتمی را در سال های اخیر می توان به شدت وامدار نهضت رمانتیک دانست، این نهضت بسیار پیچیده و دارای شاخه های متعددی است که گاهی دارای سرشت متضادی می باشند و همین عامل، راه را برای فروکاستن آن به تعریفی کامل و روشن سد می کند تعاریف سنتی آن همچون تقابل کلاسیسم - رمانتیسم و یا تعریف رمانتیسم براساس تضاد آن با روشنگری، با اینکه بسیار مفید و راهگشا می باشند، یکجانبه بوده و نه تنها حق مطلب را به نحو شایسته ای ادا نمی کنند، بلکه در برخی مواقع ایراداتی نیز متوجه آنها می باشد.
بعنوان مثال رمانتیسم، مفهوم »خرد خود بنیاد« را از فلسفه روشنگری وام گرفته و نه تنها هیچ تضادی با این مفهوم نداشته بلکه از طریق طرح مفهوم »فردگرایی« و اهمیت دادن بیش از حد به »ذهنیت فردی« در خلق آثار هنری، این مفهوم را به اوج خود می رساند.
براین اساس ارائه تعریفی قطعی و روشن از سبکی واحد با عنوان معماری رمانتیک با توجه به تنوع گرایش های موجود در آن همچون نئوباروک، نئوگوتیک، عطف توجه به معماری روستایی و محلی و معماری های سایر ملل همچون چین و هند و غیره، اگر نه غیر ممکن ولی بسیار مشکل می باشد . با این حال در سطور آینده سعی خواهیم کرد بابررسی و تحلیل آرای محققان غربی در خصوص رمانتیسم و معماری رمانتیک، مقولات و مفاهیم محوری مشترک در انواع گرایش های معماری رمانتیک را استخراج کرده و آنها را با نمونه های موجود در این تحقیق مورد مقایسه قرار دهیم.
-3 معماری رمانتیک
معماری رمانتیک سه جنبه اصلی دارد و این سه جنبه با سه قوه درونی انسان مرتبط دیده می شود.
- خیال
- احساس
- اراده
خیال: ازمفاهیم اساسی وابسته به معماری رمانتیک بوده و به شدت با مفهوم »نبوغ« مرتبط است]تخیل خلاق.[ تغییر ایده معماری بعنوان یک مهارت عملی و اکتسابی به معماری بعنوان هنر طراحی و بیان نبوغ شخصی در این دوره اتفاق افتاد و تنها کار اصلی معمار عبارت شد از ارائه طرح و نقشه در پشت میز و نه کارگاه ها
احساس: که نمود آن را می توان در طبیعت گرایی افراطی این دوره جست؛ البته طبیعتی وحشی، بکر و بی نظم که به دقت و تامل انجامید و در آن در هنر رمانتیک، به طرح مفهوم »بدیع منظر از این طریق وارد مباحث معماری و طراحی منظر شد. دو ویژگی »پیچیدگی« و »تغییر ناگهانی و بی نظم« برخلاف زیبایی شناسی کلاسیک از عوامل موثر در ایجاد یک منظره بدیع و برجسته هستند. البته تاریخ و قدمت یک بنا نیز می تواند جزو ویژگی های بدیع منظر به شمار رفته و از این طریق بر عواطف و احساسات انسان تاثیرگذار باشد.
اراده: یا نوگرایی[ اشاره به مفهوم بیان ذهنیت فردی در هنر و اصالت اثر هنری در تضاد با وام گیری و تقلید است که در این دوره شکل گرفت. همچنین این مقوله را می توان در ارتباط با انواع گرایش ها و مفاهیم سیاسی نیز بررسی کرد که پیدایش ناسیونالیسم یا ملی گرایی و طرح آن در معماری از جمله آنها است. به نظر می رسد طرح مفهوم هویت ملی - ناسیونالیسم - بسیار مرتبط با مفهوم اصالت یا فردگرایی رمانتیک هاست، زیرا در مقیاس کلان و سطح جهانی می توان ناسیونالیسم را به معنای بها دادن به فردیت و اصالت یک قوم یا ملت در نظر گرفت که تاثیر قابل ملاحظه ای بر معماری رمانتیک داشته است. - کاپن، - 1383
-4 معماری رمانتیک ایرانی
از آنجا که یکی از شاخصه های اصلی نهضت رمانتیک، تاکید بر ارزش های فرهنگی موجود در ادوار تاریخی و ماقبل مدرن هر تمدن و سررزمینی است از این رو معماری رمانتیک شکل گرفته در ایران، کاملا منحصربه فرد بوده و قابل قیاس و تطبیق با هیچ بنای معماری در جهان نمی باشد. و منظور ار معماری تاریخی ایران آن معماری است که هنوز تحت تاثیر نحله معماری غرب گرا قرار نگرفته است و با اینکه تغییر و تحولاتی را در طول زمان از سر گذرانده، تا اوایل قرن حاضر در قالب اصول کلی حاکم بر معماری گذشته ایران به حیات خود ادامه داده و در معماری معاصر، به عنوان منبعی برای ارجاع معماران رمانتیک همواره مورد نظر بوده است.
