بخشی از مقاله
چکیده
از جمله تحولات عظیم در ساختار و بنیان ادبیات جهانی، جنبش رمانتیسم است که در اواخر قرن18 و اوایل قرن 19 نوعی نیاز معنوی، فردی واجتماعی دست به دست هم دادند و مکتب رمانتسیم را به وجود آوردند.رمانتیسم مکتب طبقه نوخاسته ومتوسط بود که با در هم شکستن اشرافیت و بها دادن به احساسات فردی؛ اشرافیت واخلاق پوسیده را تباه ساخت و به طبیعت، آزادی، گمنامی وتنهایی، شور ونشاط وعشق به زندگی، نگرانی از سرنوشت مردم، ناکامی وغربت گزینی، تشاوم و یاس، تیره بینی ومرگ اندیشی، وطن پرستی، احساسات وهیجانات روحی وعاطفی، گریز از واقعیت، تنهایی، پناه بردن به خاطرات گذشته واعتراض به ناهنجاری های جامعه توجه ویژه نمود. دراین میان نثر معاصرعربی و فارسی نیز دردورههای مختلف و به ویژه در دوران معاصر، متأثر از مکتب رمانتیسم وتجلی بخش مظاهر مختلف آن بوده است که از جملهی آنان نجیب الکیلانی نویسنده معاصرمصری و مجتبی بزرگ علوی نویسنده میباشند؛ چرا که هر دو متأثر از شرایط زندگی، تحمل زندان، سختیها و مبارزات خود،به خلق آثاری با محتوا و مضامین رمانتیسم دست زده اند..
مقدمه
مکتب رمانتیسم در اواخر قرن18 و اوایل قرن19 به دنبال مکتب کلاسیک در انگلستان ظهور کرد. از این رو آغاز قرن 19 را باید شروع عصر جدیدی در ادبیات اروپا دانست که دامنه آن در برخی عرصهها تا به امروز کشیده شده است. از ویژگی-های بارز این مکتب میتوان، به طبیعت، دور شدن از واقعیت، توجه به احساسات و هیجانات فرد، گریز از اجتماع، مخالفت با خرد، دروننگری، حقوق اجتماعی، ظلم ستیزی و طغیان علیه قواعد ادبی مرسوم اشاره نمود.
رمانتیسم به فرد هویت بخشید به همین دلیل نثر، شخصیت پیدا کرد و داستان کوتاه وبلند بیشتر مورد توجه قرار گرفت و به پیدایش رمانهای شخصی، تاریخی، عشقی و تحلیلی منجر شد. این مکتب نوظهور به سرعت توانست ادبیات دیگر ملل جهان را تحت تاثیر قرار دهد و نویسندگان آثار داستانی از طریق ترجمه رمانها و داستانها با سبک و مفاهیم و فنون مختلف این مکتب آشنا شدند ازاین رو به تقلید و الگوبرداری از نویسندگان غربی پرداختند و پذیرایی مضامین و آموزههای مکتب رمانتیسم شدند در این میان از جمله کسانی که با این جریان ادبی گسترده همراه شدند بزرگ علوی از نویسندگان مشهور ادبیات معاصر ایران و نجیب الکیلانی نویسنده و شاعر معاصر مصر بود، هر دو نویسنده به دلیل عضویت در گرایش و حزبی خاص، دستگیر و سالهای طولانی در زندان به سر می برند، حس بدبینی نسبت به اوضاع جامعه وخفقان موجود در زمینههای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی انگیزه نگارش داستان را در آنان ایجاد کرد تا آنجا که با تحمل شرایط سخت و ممنوعیت نگارش در زندان، داستانهایی را به زیور نگارش آراسته کردند که از آن جمله، داستان »ورق پارههای زندان« بزرگ علوی و »حکایه جاداالله« نجیب الکیلانی است. در هر دو داستان، در لابه لای توصیف زندگی و حالات درونی زندانیان و بیان شرایط حاکم بر جامعه، جلوه های رمانتیسم مشترکی انعکاس یافته است.
درباره زندگی و آثار بزرگ علوی و نجیب الکیلانی اگرچه کتابها و مقالاتی چاپ شده است اما به صورت تطبیقی آن هم از منظر رمانتیسم و بررسی تطبیقی جلوههای این جریان ادبی در داستانی از این دو نویسنده بزرگ معاصر پژوهشی ارائه نشده است؛ لذا در این پژوهش سعی برآن است که با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی ومطالعه دو اثری که از داستانهای اوایل حیات ادبی علوی و کیلانی محسوب میشوند به بررسی جلوه و مظاهر مشترک رمانتیسم در آن بپردازیم.
-2نگاهیکوتاه به مکتب رمانتیسم
درباره اصل و ریشه لغوی کلمه رمانتیسم و سیر تاریخی آن تعاریف فراوانی ذکر شده ولی رای برتر این است که ریشه اصلی رمانتیسم «Roman» است به معنی قصه طولانی خیالی، یا داستانهای مخاطره آمیزی که در قرون وسطی رایج بوده است - الایوبی،. - 42 :1984 رمانتیسم سرآغاز عصر نوین اندیشه و ادب به شمار می آید ودر تاریخ تجدد فکری اهمیتی بسزا دارد؛ زیرا این نهضت که مقدمات آن از قرن هجدهم میلادی فراهم گردید وخود مشتمل بر مبانی و اصولی بود؛ راه را برای احقاق حقوق انسان ها وبه پا شدن انقلاب ها هموار کرد و همزمان با آنها پیش رفت. از سوی دیگر جنبش رمانتیسم زمینه را برای مکتب های جدید ادبی که از پی آن آمدند هموار ساخت.پیروان مکتب رمانتیسم کاملا بر خلاف مکتب ادبی کلاسیسم خرد گرایی را انکار کردند و به جای خرد ، عاطفه را جایگزین ساختند. - میرقادری، :1385. - 104گرایش به رمانتیسم که منشا آن از سرزمینهای غربی میباشد درعصر نهضت گسترش یافت تا بدان جا که تلاش برای مشخص کردن چارچوب عمومی مکتب رمانتیسم فزونییافت. از جمله مشکلاتی که در این مسیر وجود داشت متمرکز کردن رمانتیسم در یک قالب جامع و مانع بود؛ این گرایش در حقیقت از قید و بندها بیزار و از حد ومرزها دوری میجست و بیشتر ناقدان و نویسندگان آن به عاطفه عمیق و خیالی دور از واقعیت زندگی و رها شدن ازبشر، پایبند بودند
