بخشی از مقاله
چکیده
وجود سرما یه ی اجتماعی کلید استقرار جامعه مدنی و حیات شهروند ی است و فقدان سرمایه اجتماعی مانع اساسی بر تأسیس و استقرار آن است . جوامع دار ای این نوع سرمایه بستر مناسبی بر ای شکل گیری جامعه مدنی توانمند ، پاسخ گو و کارآمد فراهم می سازند. اما در مقابل ، تهی شدن یک جامعه از سرمایه اجتما عی به ناکارآمدی بسیاری از سیاست ها و طرح های پیشنهادی در حوز ه برنامه ریزی منجر می شود. سرمایه اجتماعیعمدتاً مبتنی بر عوامل فرهنگی و اجتماعی است.
علاوه بر این سرمایه اجتماعی برای برنامه های توسعه توفیق آفرین است.وجود سرمایه اجتماعی، بستر مناسبی برای بهره وری سرمایه انسانی و اقتصادی و فیزیکی است و برعکس نبود سرمایه اجتماعی ، اثربخشی سایر سرمایه ها را در دستیابی به توسعه منتفی می کند و بدون سرمایه اجتماعی ، طی کردن راههای توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادی ، ناهموار و مشکل می شود.
تاکنون سرمایه اجتماعی از ابعاد گوناگون، مورد مطالعه محققین علوم گوناگون قرار گرفته است، در برنامه ریزی شهری نیز شناخت و بررسی سرمایه اجتماعی مناطق و شهرها از ملزومات است، چرا که منجر به واقع گرایی در برنامه ها، اقدامات و مدیریت فضا خواهد شد.هدف پژوهش حاضر، بررسی و تاثیر سرمایه اجتماعی به مدیریت و اقتصاد شهری - مطالعه موردی :شهر نوشهر - می باشد.
روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی است. داده های مورد نیاز، از طریق مطالعات و بازدیدهای میدانی و تکمیل پرسشنامه با حجم نمونه ای بالغ بر 380 شهروند به شیوه ی تصادفی ساده جمع آوری گردید و با بهره گیری ازآمارهای توصیفی و آزمون کای اسکویر ، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج بیانگر این است: مشارکت شهروندان در اقتصاد شهری نوشهر در سطح متوسط می باشد.
-بیان مسئله:
سرمایه اجتماعی یکی از مفاهیمی است که امروزه نه تنها در سطوح دانشگاهی بلکه در زندگی روزمره و سیاست گذاری ها گسترش چشمگیری داشته است. سرمایه اجتماعی یکی از مباحث اجتماعی مهم و تاثیر گذار در هر برنامه ریزی می باشد، چرا که امروزه هنگامی که از برنامه ریزی با مشارکت مردم ویا برنامه ریزی از پایین به بالا صحبت می شود، پای سرمایه اجتماعی به میان می آید و در اینجاست که بحث از" حکمرانی شهری و سرمایه اجتماعی" پیش می آید
مفهوم سرمایه ی اجتماعی ،اشاره به شبکه های روابط اجتماعی دارد که باعث تسهیل کنش جمعی و کسب منفعت متقابل می شود
در حال حاضر اصطلاح سرمایه اجتماعی به یکی از مهمترین و پرکاربردترین مفاهیم در حوزه مطالعات اجتماعی مبدل گشته است
اندیشمندان نسل اول توسعه، کلید پیشرفت جوامع در حال توسعه را در سرمایهگذاری فیزیکی و افزایش ظرفیت تولید یافتند. اما هنگامی که نتایج مطلوب از سرمایه گذاری ها، پدید نیامد، نسل دوم اندیشمندان توسعه به بررسی دقیق تر الزام های توسعه پرداختند و مباحثی را درباره سرمایه انسانی مطرح کردند و علاوه بر فاصله گرفتن از الگوهای کلان و خیال پردازانه، توجه ویژه ای به بحث بنگاه ها در سطح خرد، توانایی های فردی، بهداشت و آموزش مبذول داشتند
در ایران نیز در سالهای اخیر سرمایه اجتماعی یکی از موضوعات مورد توجه پژوهشگران و نهادهای حکومتی و نیز مقامات و مسوولان کشوری بوده است.یکی از جنبههای مهم در توسعه پایدار اجتماعی استفاده از مفهوم سرمایه در وجه اجتماعی آن است. به طور معمول، آنچه توسعه و رشد اقتصادی بر پایه آن بنا شده، شامل سرمایه طبیعی، سرمایه فیزیکی یا تولیدی و سرمایه انسانی است، که به عنوان ثروت یک ملت شناخته میشود.
این مساله به تازگی معلوم شده است که این سه نوع سرمایه، فقط بخشی از فرآیند رشد اقتصادی را تعیین میکنند؛ چرا که اینها از راهی که بازیگران اقتصادی با یکدیگر تعامل میکنند و به یکدیگر نظم میبخشند تا رشد و توسعه را فراهم آورند، چشم میپوشند. پس برای بررسی اختلاف رشد میان کشورهایی که از نظر آن سه دسته سرمایه، دارای وضعیت یکسانی هستند، باید در پی حلقهای دیگر بود؛ آن حلقه مفقوده، سرمایه اجتماعی است
تلاش جوامع در جهت افزایش اعتماد ،مشارکت مدنی و مشارکت اجتماعی ،باعث بهبود روابط اجتماعی و اعتماد بین افراد و نیز افراد با سازمان ها و دولت ها خواهد شد و این وضعیت کمک می کند تا جوامع از حداکثر نیروی انسانی و مادی در جهت توسعه استفاده نمایند. مهمترین برنامه سازمان ملل متحد در زمینه مدیریت توسعه شهری، »برنامه مدیریت شهری« را شامل میگردد که تحت نظر سازمان ملل و بانک جهانی تدوین و به اجرا درمیآید.
این برنامه وظایف دهگانه مدیریت شهری را به شرح زیر بیان میکند: توجه به توسعه پایدار، مدیریت محیط زیست، کاهش فقر شهری، مدیریت حمل و نقل شهری، بهبود اقتصاد شهری، مدیریت زمین شهری، مدیریت زیرساختهای شهری، مدیریت کالبد شهری، حمایت از ظرفیتهای بالقوه محلی توسعه و تأمین منابع مالی شهرداریها
در نقطه مقابل آن جوامعی که میزان مشارکت مدنی و اجتماعی و اعتماد متقابل بین افراد و افراد با سازمانها پایین باشد سبب می شود تا دستیابی به توسعه امکان پذیر نباشد. بسیاری از مسائل و مشکلات شهرهای امروزی ریشه در عدم مشارکت مردم در طرح و اجرای برنامه ها دارد، به طوری که اجرای هر برنامه بدون در نظر گرفتن نظر و مشارکت مردم کاری بیهوده است، از طرفی در اکثر برنامه ریزی های گذشته در کشورمعمولا به مسائل اجتماعی کمتر توجه شده است.
کارشناسان و صاحب نظران امور اقتصادی و اجتماعی به خوبی به این نکته واقفند که برنامه های توسعه کشور - مانند برنامه های عمرانی پنج ساله - ، دیگر نمی توانند فقط به بعد مادی یا رشد اقتصادی توجه داشته باشند، زیرا این روند، در چند دهه گذشته مشکلات اجتماعی و فرهنگی را نادیده گرفته است که در میان مدت و دراز مدت حاصلی جز زیان و در نهایت ایجاد موانع در راه پیشرفت همه جانبه و توسعه پایدار در کشور نخواهد داشت
یکی از لوازم برنامه ریزی در دنیای جدید، توجه به مشارکت فعال و اثربخش همه جانبه افراد جامعه در تمام ابعاد مختلف توسعه می باشد. به عبارت دیگر مشارکت فرآیندی است که در بر گیرنده انواع کنشهای فردی و گروهی به منظور دخالت در تعیین سرنوشت خود و جامعه و تاثیر گذاردن بر تصمیم گیری درباره امور عمومی است
با توجه به شرایط تحولات فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران به عنوان جامعهای در حال گذار و با عنایت به اهمیت اعتماد اجتماعی در تعاملات اجتماعی شهروندان در چند سال اخیر، موضوع بررسی اعتماد به افراد، اقشار و سازمانها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
این از آن روست که یافتههای آماری مربوط به اعتماد اجتماعی و ارزیابیهای مردم از ارزشها و هنجارهای حاکم در جامعه ما را تا حدودی در شناخت این موضوع به عنوان یک دارایی جمعی آگاه میسازد
شهر نوشَهر یکی از شهرهای استان مازندران در شمال ایران است که از غرب به شهرستان چالوس، از شرق به شهرستان نور، از شمال به دریای خزر و از جنوب به رشته کوههای البرز متصل است. این شهر دارای بندر بوده و از دیرباز با کشورهای حاشیه دریای خزر مراودات تجاری داشته و دارد همچنین شهر بندری نوشهر دارای فرودگاه بوده و نزدیکترین فرودگاه از شرق مازندران به آن ساری و از غرب به آن رامسر میباشد.
باید اذعان داشت که شرایط امروزی شهر نوشهر یعنی گسترش بیرویه شهرنشینی، ایجاد عرصه های جدید اشتغال و تکنولوژی، تغییرات جمعیتی شدید، دگرگونی ساختار طبقاتی و نیز تغییرات اقتصادی اجتماعی وسیع، معضلات اجتماعی ناشی از ترافیک و آلودگی هوا و افزایش فزاینده تعامل با افرادی خارج از محورهای خویشاوندی و نظایر آن نیاز به گسترش اعتماد اجتماعی را در همه سطوح و ابعاد زندگی شهری جدیتر ساخته است و از سوی دیگر فقدان پیوندهای سنتی و ایجاد پیوندهای اجتماعی جدید، کاهش اعتماد اجتماعی را به دنبال داشته است.
از آنجا که نظم نوین اجتماعی روابط اجتماعی را به ورای قلمرو خویشاوندی و خانوادگی سوق میدهد، به عبارتی دیگر به سوی نهادها و سازمانها جهتگیری و هدفگیری میکند، فقدان یا کاهش اعتماد نهادی به عنوان شالوده روابط بین شهروندان با سازمانها و نهادهای متولی مدیریت شهری، موجب ناکارآمدی اینگونه سازمانها از یکسو و تامین نشدن انتظارات و تمایلات نیازی شهروندان از دیگر سو میشود.
بنابراین اقتصادشهری برای اِعمال مدیریتی کاراتر و منسجمتر نیازمند فضای اعتماد و پیوندهای قوی بین شهروندان و شهرداری میباشد و برای همین منظور آگاهی از میزان اعتماد شهروندان نسبت به اقتصاد شهری اجتنابناپذیر است.
