بخشی از مقاله
چکیده
سرمایه اجتماعی مجموعه ای از هنجارهای اجتماعی است که از طریق ارتباط متقابل شهروندان با مجموعه مدیریت شهری ایجاد می شود، بر این اساس، مدیریت شهری باید سلامت اجتماعی، روانی، جسمی و... شهروندان را تأمین نماید. این پژوهش با هدف تبیین رابطه بین سرمایه اجتماعی و عملکرد مدیریت شهری صورت قرار گرفته است. تحقیق حاضر از نظر هدف، از نوع توصیفی- همبستگی میباشد.
جامعه آماری شامل شهروندان منطقه 2 شهرداری ساری تشکیل می دهندکه با استفاده از فرمول کوکران، 140 نفر شهروند به عنوان حجم نمونه به صورت تصادفی ساده در نظر گرفته شده است . جمع آوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز پژوهش، از طریق مطالعات کتابخانه ای- اسنادی و میدانی - توزیع پرسشنامه - صورت گرفته و جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارSPSS به دو روش توصیفی و استنباطی - ضریب همبستگی و رگرسیون - بهره گیری شده است، یافته های تحقیق نشان داد که بین سرمایه اجتماعی و عملکرد مدیریت شهری رابطه مستقیم و معنادار وجود دارد.
.1 مقدمه
از دهه 1980 به بعد مفهوم سرمایه اجتماعی، به طور فزاینده ای مورد توجه دانشمندان و دست اندرکاران علوم مختلف قرار گرفته است. - Brunie,2009: 251 - به طوری که امروزه سرمایه اجتماعی به عنوان کلید موفقیت و شکست در مدیریت منابع طبیعی، به رسمیت شناخته شده است
در جوامعی میزان سرمایه اجتماعی بالاست، ساکنان آن تمایل بیشتری به زندگی سالم تر و شاداب تر دارند. و در برابر تنش های روانی مقاومت بهتری از خود نشان می دهند
سرمایه اجتماعی یکی از عوامل محیطی تعیین کننده سطح سازگاری و سلامت جامعه محسوب می شود - پارسامهر و ترکان، . - 70 : 1391 سرمایه اجتماعی به عنوان یک مفهوم تئوریکی، متغیرهای مانند مشارکت در جامعه محلی، اعتماد، انسجام، شبکه های اجتماعی ، روابط متقابل و کانال های اطلاعاتی را در بر می گیرد. گسترش شهرنشینی به همراه مسائل و مشکلات خاص زندگی شهری، ضرورت توجه همه جانبه به راهبردهای سودمند برای بهینه سازی زندگی ساکنان شهری را بیش از پیش ساخته است
لذا مدیریت شهری به عنوان مهم ترین نهاد اداره کننده شهر که به صورت مستقیم با شهروندان در ارتباط می باشد، باید نقش خود را در بالا بردن میزان سرمایه اجتماعی شهروندان ایفاء نماید، که مدیریت شهری منطقه2 ساری هم از این امر مستثنی نیست . بنابراین پژوهش حاضر بر آن است که پاسخ برای سوال داشته باشد که چه رابطه ای بین سرمایه اجتماعی و عملکرد مدیریت شهری شهروندان وجود دارد؟
.2 اهداف پژوهش
پژوهش حاضر با هدف کلی بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و عملکرد مدیریت شهری شهروندان منطقه 2 شهرداری ساری صورت گرفته است.
.3 مروری بر ادبیات تحقیق -3-1 سرمایه اجتماعی
مفهوم سرمایه اجتماعی در سالهای اخیر در حوزههای گوناگون علوم اجتماعی، اقتصاد و اخیرا در علوم سیاسی مطرح شده است. سرمایه اجتماعی عبارت است از ارتباطات و شبکههای اجتماعیای که میتوانند حس همکاری و اطمینان را در میان افراد یک جامعه پدید آورند . در این میان نباید از نقش نهادهای مدنی و دمکراتیک و نیز نقش دولت در گشودن چنین فضاهایی غافل شد. به هر روی، امروز بر جامعهشناسان ثابت شده که یکی از ابعاد مهم هر توسعهای توجه به سرمایههای اجتماعی است. از اینرو سرمایه اجتماعی، یکی از مهم ترین شاخصههای رشد و توسعه هر جامعهای به شمار میآید.
امروزه در کنار سرمایه های انسانی و اقتصادی ، سرمایه دیگری به نام سرمایه اجتماعی1 نیز مورد توجه قرار گرفته است . سرمایه اجتماعی ، یا بعد معنوی یک اجتماع ، میراثی تاریخی است که از طریق تشویق افراد به …همکاری« و »مشارکت« در تعاملات اجتماعی ، قادر است به حل میزان بیشتری از معضلات موجود در آن اجتماع ، فائق آید و حرکت به سوی رشد وتوسعه شتابان اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و ... را امکان پذیر سازد.
در واقع ، سرمایه اجتماعی را می توان در کنار سرمایه های اقتصادی و انسانی ، بخشی از ثروت ملّی به حساب آورد که بستر مناسبی برای بهره برداری از سرمایه انسانی و فیزیکی - مادّی - و راهی برای نیل به موفقیت قلمداد می شود . بدون سرمایه اجتماعی ، هیچ اجتماعی به هیچ سرمایه ای نمی رسد ، به طوری که بسیاری از گروه ها، سازمان ها و جوامع انسانی ، بدون سرمایه اقتصادی و صرفا با تکیه بر سرمایه انسانی و اجتماعی توانسته اند به موفقیت دست یابند ، اما هیچ مجموعه انسانی ، بدون سرمایه اجتماعی نمی تواند اقدامات مفید و هدفمندی انجام دهد.
امروزه نیز دانشمندان و نظریه پردازانی همچون : جمیز کلمن - 1996 - 2، گلن لوری - 1970 - 3 ، بن پرات - 1980 - ، بیکر - 1983 - و فرانسیس فوکویاما - 1990 - و ... تعاریف متعددی را از سرمایه اجتماعی ارائه کرده اند . برای مثال، پیر بوردیو ، سه نوع سرمایه را شناسایی نمود که عبارت از : سرمایه های اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی بودند . او سرمایه اجتماعی را شکلی از سرمایه می دانست که به ارتباطات و مشارکت اعضای یک سازمان توجه دارد و می تواند همراه با سرمایه فرهنگی ، ابزاری برای رسیدن به سرمایه های اقتصادی باشد.
پوتنام4 نیز یکی دیگر از محققین اخیر سرمایه اجتماعی است که سرمایه اجتماعی را مجموعه ای از مفاهیمی مانند : اعتماد ، هنجارها و شبکه ها می داند که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک اجتماع می شود و در نهایت منافع متقابل آنان را تأمین خواهد کرد . او سرمایه اجتماعی را به عنوان وسیله ای برای رسیدن به توسعه سیاسی و اجتماعی ، در نظام های مختلف سیاسی می دانست و تأکید عمده وی بر مفهوم اعتماد بود.
برخلاف بوردیو5، کلمن از واژگان مختلفی برای سرمایه اجتماعی کمک گرفت. وی مفهوم سرمایهاجتماعی را از ابعاد مختلف بررسی کرد. کلمن برای تعریف سرمایهاجتماعی از کارکرد آن کمک گرفت و تعریفی کارکردی از سرمایه اجتماعی ارائه داد و نه تعریفی ماهوی. بر این اساس سرمایه اجتماعی شیء واحد نیست بلکه انواع چیزهای گوناگونی است که دو ویژگی مشترک دارند
: همه آنها شامل جنبهای از یک ساخت اجتماعی هستند و کنشهای معین افرادی را که در درون ساختار هستند تسهیل میکنند. سرمایه اجتماعی مانند شکلهای دیگر سرمایه مولد است و دستیابی به هدفهای معینی را که در نبود آن دست یافتنی نخواهد بود، امکانپذیر میسازد. سرمایه اجتماعی مانند سرمایه فیزیکی و انسانی کاملا تعویض پذیر نیست اما نسبت به فعالیتهای به خصوصی تعویضپذیر است
گلن لوری، سرمایه اجتماعی را مجموع منابعی میداند که در ذات روابط خانوادگی و در سازمان اجتماعی جامعه وجود دارد و برای رشد شناختی یا اجتماعی کودک یا جوان سودمند است. بنپرات، در تعریف سرمایه اجتماعی، روابط بین افراد یک خانواده، گروهی از دوستان یا شرکای یک شرکت را به صورت رابطه F تعریف میکند و به بررسی اثرات این رابطه بر مبادلات اقتصادی میپردازد.
فوکویاما معتقد است سرمایه اجتماعی متعلق به گروه هاست نه افراد و هنجارهایی که شالوده سرمایه اجتماعی را تشکیل می دهند در صورتی معنی دارد که بیش از یک نفر در آن سهیم باشد. گروهی که دارای سرمایه اجتماعی می باشد ،ممکن است به کوچکی دو دوست باشد که با یکدیگر تبادل اطلاعات می کنند یا در پروژه ای مشترکاً همکاری می کنند یا ممکن است در مقیاس بزرگ تری تمامی یک ملت باشد - فوکویاما، 13 :1379 به نقل از دانش مهروراد - .
در یک دسته بندی ، سرمایه اجتماعی به سه بُعد : ساختاری ، شناختی و ارتباطی تقسیم می شود که در ادامه به بررسی هر یک از این ابعاد می پردازیم.
بعد شناختی:
این بعد که محور آن،شناخت - یعنی فعالیّت های ذهنی، عقلی و اندیشه ای - است ، با استفاده از زبان مشترک، بینش مشترکی از اهداف و ارزش ها را برای اعضای شبکه فراهم می کند و مقدمه فعالیت بهینه آنان در نظام اجتماعی را فراهم می نماید و شامل: زبان ، علائم مشترک و روایت های مشترک است.
بعد ارتباطی: این بعد،شامل مؤلّفه هایی چون : اعتماد، هنجارها ، تعهدات، روابط متقابل و تعیین هویت مشترک است
-3-2 کارکرد های سرمایه اجتماعی
پاتنام می گوید که سرمایه اجتماعی بی ضرر است و تنها مقداری هزینه دارد، فوکویاما سرمایه اجتماعی را خیر عمومی هم برای اقتصاد و هم برای کل جامعه می داند و تنها بعد ها ازاثرات منفی آن یاد می کند. پاتنام نه تنها از اثرات منفی سرمایه اجتماعی بلکه از اثرات منفی سرمایه فیزیکی و همچنین سرمایه انسانی یاد می کند و به ترتیب اسلحه و شکنجه را مثال می زند که البته احتمال اثرات منفی تولید شده توسط سرمایه اجتماعی را بیش از سرمایه فیزیکی و انسانی برآورد می کند.
اعتماد نقش مهمی را در مفهوم فوکویاما از سرمایه اجتماعی بازی می کند و او نتایج منفی سرمایه اجتماعی را با استفاده از ایده "شعاع اعتماد " تشریح می نماید:. هرچه " شعاع محور اعتماد " محدود به اعضای خود گروه باشد، احتمال بروز اثرات منفی بیشتر می شود. بوردیو و کلمن نیز درباره وجوه منفی سرمایه اجتماعی مطلع بوده اند اما در کل همه آنها به اندازه کافی به این وجوه منفی نپرداخته اند . کارکردهای مثبت سرمایه اجتماعی: تسهیل کنش متقابل ، کاهش هزینه مبادلات ، افزایش عملکرد دستگاههاو کاهش ناهنجاریهای اجتماعی مانند فساد ، فحشاء ، رشوه خواری از نتایج و کارکردهای مثبت وجود سرمایه اجتماعی است و برعکس در صورت کاهش این سرمایه رشد این موارد منفی خواهد بود.
وجوه منفی سرمایه اجتماعی از دو جنبه بررسی می گردد؛ یکی تأثیر سرمایه اجتماعی در تقویت نابرابری زیرا فواید سرمایه اجتماعی به شکل نابرابر توزیع شده است، و افراد دارای اتصالات بیشتر از مزایای آن بیشتر بهره می گیرند و دیگری نقش سرمایه اجتماعی در حمایت از رفتارهای ضد اجتماعی است مانند همبستگی اجتماعی میان گروه های مخرب، حال چه این مخرب بودن ویژگی و هدف آگاهانه آنها باشد و چه محصول جانبی و ناخواسته آنها. در میان متفکرین، کارکردهای منفی سرمایه اجتماعی:تثبیت نابرابری های اجتماعی ،از دست دادن خلاقیت و آزادی افراد در پی حمایت گروهی و تقویت همبستگی ،تشویق و ترغیب نژادپرستی در پی تأکید بیش از حد برگروه و شبکه اجتماعی خاص ،اثر سوء قدرت شبکه های اجتماعی به جهت ارضاء نیازهای احساسی و کم شدن وابستگی زوج ها در خانواده و سرمایه اجتماعی به عنوان ابزاری در اختیار نخبگان جامعه است تا به وسیله آن بر دامنه امتیازات خود بیافزایند
